Büyükşehir statüsündeki illerde kırsal nüfusun tespiti: Ordu ili örneği

Yıl 2019, Sayı: 72, 53 - 63, 29.06.2019

Eren Şenol

https://doi.org/10.17211/tcd.546150

Cited By: 7

Öz

Ülkemizde 6360 sayılı yasa ile nüfusu 750.000’i aşan illerde il belediyeleri,  kanunla büyükşehir belediyesine dönüştürülmüştür. Yine aynı düzenlemeye bağlı olarak bu nüfus büyüklüğüne sahip illerde, belde belediyeleri ve köy tüzel kişilikleri kaldırılmış; bu alanlar mahalle olarak tanımlanmış; büyükşehir belediye sınırı, il sınırı ile çakıştırılmıştır. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK),  ilgili yasayı esas alarak büyükşehir sınırları içerisindeki nüfusun tümünü “şehir nüfusu” olarak kabul etmektedir. Bunun bir sonucu olarak ülke “kır” nüfusunun nicelik ve niteliği, coğrafya terminolojisine uygun olmayan bir şekilde kamuoyu ile paylaşılmaktadır. Bu çalışmada TÜİK’in mahalle düzeyindeki verileri kullanılarak büyükşehir statüsüne sahip Ordu ilinin “yok sayılan” kırsal nüfusu tespit edilmeye çalışılmıştır. Amaca ulaşmak için 2013 öncesinde “köy” veya “belde belediyesi”; ilgili yasadan sonra ise “mahalle” olarak tanımlanan yönetsel birimler;  “şehir” yerleşmelerini oluşturan mahallelerden ayrılmıştır. Bu sınıflandırmaya göre Ordu ilinin 2017 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) verilerine göre kır nüfus miktarı ve oranı tespit edilmiştir. Eldeki çalışmada, benzer çalışmalardan farklı olarak, tespit edilen bu kırsal nüfusun cinsiyet yapısına, yaş gruplarına göre dağılımına ve eğitim durumuna ilişkin özelliklerine de yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Nüfus, Büyükşehir, Kırsal nüfus, Şehir nüfusu, Büyükşehir, Ordu ili

Determination of rural population in provinces that metropolitan status: The case of Ordu Province

Öz

With Law No 6360, the municipalities of provinces that had a population that exceeded 750.000 were converted into metropolitan municipalities in our country. Again, with the same law, village municipalities and village legal entities were abolished in the provinces that had the same population size, and such areas were defined as neighborhoods; and the metropolitan municipality boundaries were overlaid with provincial borders. Turkey Statistical Institute (TURKSTAT) considers the entire population within the metropolitan boundaries as the population of the “urban” by recognizing the above-mentioned law. As a result of this, the quantity and quality of the “rural” population is shared with the public in a way that is not proper to the geographical terminology. In the present study, the rural population of Ordu province, which was “ignored”, was determined by using the data of the Turkey Statistical Institute at neighborhood level. For this purpose, the “village” and “village municipalities (rural setlements)” before 2013 were separated from the neighborhoods that made up the “city” settlements. According to this classification, the amount and rate of the rural population of Ordu was determined according to the 2017 Address Based Population Registration System data. Different from similar studies, the gender structure, distribution of age groups, and educational status of the rural population were also included in the present study. 

Anahtar Kelimeler

Population, Rural population, Urban population, Metropolitan city, Ordu province

Kaynakça

• Avcı, S. (2004). Şehirsel Yerleşmelerin Belirlenmesinde Kullanılan Kriterler ve Türkiye Örneği. İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Dergisi (9): 9-28.
• Ayyıldız, M., Çiçek, A. ve Ayyıldız, B. (2016). 6360 Sayılı Büyükşehir Yasasının Kırsal Kesime Olası Etkileri. Nevşehir Bilim ve Teknoloji Dergisi TARGİD Özel Sayı:280-285.
• Bekdemir, Ü., Kocaman S. ve Polat S. (2014). Yeni Büyükşehir Yasası Sonrasında Türkiye’de Şehir nüfusu ve Şehir Yerleşmeleri. Doğu Coğrafya Dergisi 32: 277-297.
• Bozkurt, N. (2007). İbrahim Hakkı (Paşa)’nın 1877 Tarihli Dersa’Adet Belediye Kanunu’na Dair Layihası. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 18: 21-40.
• Bozkurt Ö., Ergun T. ve Sezen S. (2008). Kamu Yönetimi Sözlüğü. TODAİE Yayını, Ankara.
• Çopuroğlu, A. A. (2017). Büyükşehir Belediye Sınırları İçinde Yer Alan Kırsal Yerleşmelerin Sorunları Üzerine Bir Değerlendirme. Süleyman Demirel Üniversitesi, Mimarlık Bilimleri ve Uygulamaları Dergisi 2(2):18-32.
• DİE (1927-2000). Genel Nüfus Sayımı Verileri.
• Dik, E. (2014). 6360 Sayılı Kanun Bağlamında Köylerin Mahalleye Çevrilmesi Sorunu. Mülkiye Dergisi 38(1):75-102.
• Doğanay, H. ve Orhan F. (2016). Türkiye Beşeri Coğrafyası. Pegem Akademi, Ankara.
• Elmacı, S. (2010). Amasya Şehri. Çizgi Kitabevi, Konya.
• Erinç, S. (1945). Kuzey Anadolu Kenar Dağlarının Ordu-Giresun Kesiminde Landşaft Şeritleri. Türk Coğrafya Dergisi 7-8: 119-140.
• Gülersoy, A. E., Gümüş, N., Çelik, M. A., İlhan, A. (2017). Relationship Between Land Use and Land Classification in the Tahtalı Dam Protection Basin (İzmir, Turkey), Journal of Environmental Biology, 38: 1009 – 1024.
• Gün, S. (2014). Köylerin ve Kırsal Alanın Yeniden Tanımlanması Sürecinde Tarım Topraklarının Kullanımı ve Korunması. XI. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi: 437-478, Samsun.
• İrdem, İ. ve Mutlu, A. (2016). 6360 Sayılı Yasayla Kır-Kent Kavramlarının Muğlâklaşması Sorunu ve Olası Sonuçları. Kamu Yönetimi Sempozyumu KAYSEM 10 Bildiriler Kitabı:159-175, İzmir.
• Karagel, H. (2012). Coğrafi Yerellik ve Şehirleşme İlişkisi Bakımından Türkiye’de Büyükşehir Olgusunun Coğrafi Analizi. III. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu Bildiriler Kitabı: 445-460, Hatay.
• Karasu, M. (2013). 6360 Sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu ve Olası Etkileri-Şanlıurfa Örneği. Gazi Üniversitesi İktisadi ve idari Bilimler Fakültesi Dergisi 15(1):1-17.
• Keleş, R. (2016). Anakent Yönetimlerini Yeniden Düzenleyen Yasa Ne Getirdi Ne Götürdü? Kamu Yönetimi Sempozyumu KAYSEM 10 Bildiriler Kitabı:19-24, İzmir.
• Keser, A. ve Gökmen Y. (2012). Büyükşehir Belediyeleri Kuruluş Sürecinin Analizi. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi 21 (1): 17-42.
• Kut Görgün, E. ve Yörür, N. (2017). 6360 Sayılı Büyükşehir Kanunu Sonrası Kırsal Alanları Yeniden Düşünmek: İzmir Örneği. Aydın İktisat Fakültesi Dergisi 2(1):11-27.
• Olgun Susta, G., ve Gülçubuk, B. (2016). Kırsalın Dönüşümünde Fırsat ve Tehditleriyle Yeni Büyükşehir Yasasının Analizi. XII. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi: 1059-1068, Isparta.
• Ortaylı, İ. (2018). Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahalli İdareleri 1840-1880 (3. Baskı). Türk Tarih Kurumu Yayınları, Sayı:178, Ankara. Özçağlar, A. (2015). Yönetsel Coğrafya. Nika Yayınevi, Ankara.
• Özçağlar, A. (2016). Büyükşehir Belediyeli İllerde Kır ve Kent Nüfusunun Tespiti Mümkün mü? TÜCAUM Uluslar arası Coğrafya Sempozyumu Bildiriler Kitabı:271-291. Ankara.
• Özçağlar, A. (2017). Merkez İlçeleri Metropol İlçelerine Bölünmeyen Büyükşehir Belediyeli İller Üzerine Bir Analiz. TCK 75. Kuruluş Yılı Uluslararası Kongresi Bildiriler Kitabı:11-24, Ankara.
• Resmi Gazete (2017). Kırsal Kalkınma Destekleri Kapsamında Genç Çiftçi Projelerinin Desteklenmesi Hakkındaki Tebliğ. Sayı: 30024.
• Şemsedin S. (1317). Kâmüs-ı Türki. (Çevirenler: Raşit Gündoğdu, Niyazi Adıgüzel, Ebul Faruk Önal, Kamus-i Türki, İdeal Kültür Yayıncılık, 2012, İkinci Basım, İstanbul).
• Şenol, E. (2010). Amasya’nın Cumhuriyet Dönemi Kentsel Gelişim Süreci ve Kentleşme Sorunları. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• Taş, B. (2017). Türkiye’de Yönetim ve Yerleşme Açısından Mahalleler. TCK 75. Kuruluş Yılı Uluslar arası Kongresi Bildiriler Kitabı: 25-30, Ankara.
• TDK (Türk Dil Kurumu) (2019). Büyük Türkçe Sözlük <http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid> . Son erişim 22 Mart 2019.
• TÜİK (2007-2017). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Verileri.
• TÜİK (2018). Nüfus Projeksiyonları, 2018-2080. <http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=30567>. Son erişim 28 Mart.2019.
• TÜİK (2019). Türkiye İstatistik Kurumu, Görev ve Yetkileri. <http://tuik.gov.tr/UstMenu.do?metod=gorevYetki>. Son erişim 28 Ocak 2019.
• Tümertekin, E. ve Özgüç, N. (2011). Beşeri Coğrafya: İnsan, Kültür, Mekân. Çantay Kitabevi, İstanbul.
• Uğur, A. ve Aliağaoğlu, A. (2015). Şehir Coğrafyası. Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic.Ltd. Şti., Ankara.
• Ulusoy, A. ve Akdemir, T. (2006). Mahalli İdareler:Teori – Uygulama – Maliye. Seçkin Yayınevi. Ankara.
• Uzun, G. (2016). Bir Büyükşehir Hikâyesi: Ordu. Kamu Yönetimi Sempozyumu KAYSEM 10 Bildiriler Kitabı:302-322, İzmir.
• United Nations (2018a). World Urbanization Prospects: The 2018 Revision. DESA File 1: Population of Urban and Rural Areas at Mid-Year (thousands) and Percentage Urban, 2018.
• United Nations (2018b). World Urbanization Prospects: The 2018 Revision-Methodology. Depertment Of Economic and Social Affairs) Population Division, New York.
• Üçer, A., Bahar Yenigül S., Varol, Ç. (2014). Büyükşehirden Bütünşehire: Yerel Yönetim Politikalarındaki Değişimin Kırsal Alanlara Etkileri. İdeal Kent 12: 26-59.
• Yılmaz, C. (2005). Ordu İlinin Nüfus Özellikleri. Orta Karadeniz Kültürü (Editörler: B. Yediyıldız, H. Kaynar, S. Küçük):253-278, Siyasal Kitabevi Yayını, Ankara.
• Yılmaz, C. (2018). Büyükşehir Statüsündeki İllerin Köylerine ve Kırsal nüfuslarına Ne Oldu? Akasyam Haber, 04.02.2018.
• Yüceşahin, M. M., ve Özgür, M. (2008). Türkiye Kentlerinin Kentleşme Düzeylerinin Demografik, Ekonomik ve Sosyal Değişkenlerle Belirlenmesi. Coğrafi Bilimler Dergisi 6 (2):115-139.
• Zengin, O. (2014). Büyükşehir Belediyesi Sisteminin Dönüşümü: Son On Yılın Değerlendirmesi. Ankara Barosu Dergisi 2: 93-116.