Adli Psikiyatri Perspektifinden Çocuk Velayeti ve Kişisel İlişki Kurma: Sosyodemografik, Klinik ve Hukuki Özelliklerin Değerlendirilmesi

Yıl 2024, Cilt: 38 Sayı: 1, 55 - 71, 29.04.2024

Melike Nur Özkaptan Efkan Özkaptan Muhammed Emin Boylu Fatma Nuray Cansunar

Öz

Bu çalışma 2018-2022 tarihleri arasında Adli Tıp Kurumu (ATK) Adli Tıp Dördüncü İhtisas Kurulunca velayet ve çocukla kişisel ilişki kurulması hususlarında görüş bildirilmiş tüm raporlar incelenerek hazırlanmıştır. Çalışmada çoğunlukla aile mahkemeleri tarafından gönderilen 163 olgunun sosyodemografik özellikleri, adli psikiyatrik öykü ve muayeneleri geriye dönük olarak incelenmiştir. Olguların kadın erkek oranı 1,5:1 bulunmuştur. Kadınların yaş ortalaması 35,4±6,2, ortalama evlilik yaşı 24,6±4,7, ortalama evlilik süresi 8,9±5,9 yıl; erkeklerin ise yaş ortalaması 40,2±9,1, ortalama evlilik yaşı 29,2±8,6, ortalama evlilik süresi 9,3±5,3 yıldır. Kadınların %9,1’inin, erkeklerin %32,8’inin alkol, erkeklerin %4,7’sinin uyuşturucu/uyarıcı madde kullanımı öyküsü olduğu görülmüştür. Toksikolojik inceleme yapılan 4 erkekten 2’sinde uyuşturucu/uyarıcı madde tespit edilmiştir. Kurul muayenesinde kadınların %9,1’inde Remisyonda Bipolar Bozukluk, %1’inde Bipolar Bozukluk, %4’ünde Psikotik Bozukluk, %4’ünde Sınır Mental Kapasite, %3’ünde Hafif Derecede Zekâ Geriliği tespit edilmiştir. Erkeklerde Psikotik Bozukluk, Remisyonda Psikotik Bozukluk, Ağır Obsesif Kompulsif Bozukluk, Demansiyel Sendrom, Hafif Derecede Zekâ Geriliği tanısı koyulan 1’er (%1,6) olgu ve %4,7’sinde Remisyonda Bipolar Bozukluk tespit edilmiştir. Bu çalışmanın sonucunda, uyuşturucu madde kullanımı ve Psikotik Bozukluk olan ebeveynlerin velayete uygun görülmediği ancak düzenli tedavi ve refakatçi eşliğinde çocukla kişisel ilişki kurmasının uygun olduğu bulunmuştur. Remisyonda Bipolar Bozukluk tanısı olanların genellikle çocukla kişisel ilişki kurmasının uygun görüldüğü ancak düzenli tedavi altında velayete uygun olduğu tespit edilmiştir. Zekâ geriliği olgularının ise velayete uygun olmadığı yönünde görüş bildirilmiştir. Bu çalışmada velayet ve çocukla kişisel ilişki kurulması hususunda rapor düzenlenen olgular retrospektif olarak değerlendirilerek, literatüre ve Adli Tıp pratiğine katkı sağlaması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Akıl Hastalığı, Bipolar Bozukluk, Çocukla Kişisel İlişki Kurulması, Psikotik Bozukluk, Psikiyatrik Bozukluklar, Velayet

Etik Beyan

Çalışmada Helsinki Deklerasyonu’na uyulmuş olup, Adli Tıp Kurumu Eğitim ve Bilimsel Araştırma Komisyonu’ndan 22/02/2023 tarih ve 21589509/2023/159 sayılı karar ile izin alınmıştır.

Destekleyen Kurum

Yok

Teşekkür

Yok

Child Custody and Establishing Personal Relationship from Forensic Psychiatry Perspective: Evaluation of Sociodemographic, Clinical and Legal Characteristics

Öz

This thesis study was prepared by examining all reports expressed by the Forensic Medicine Fourth Specialization Board of the Council of Forensic Medicine between 2018 and 2022 regarding child custody and establishing a personal relationship with the child. In the study, the sociodemographic characteristics, forensic psychiatric history and examinations of 163 cases, mostly sent by family courts, were examined retrospectively. The male-female ratio of the cases was found to be 1,5:1. The average age of women is 35,4±6,2, the average age of marriage is 24,6±4,7, the average duration of marriage is 8,9±5,9 years; the average age of men is 40,2±9,1, the average age of marriage is 29,2±8,6, and the average duration of marriage is 9,3±5,3 years. It was observed that %9,1 of women and %32,8 of men used alcohol and %4,7 of men used drugs/stimulants. Drug/stimulant substances were detected in 2 out of 4 men who underwent toxicological examination. During the board examination, Bipolar Disorder in Remission was detected in %9,1 of the women, Bipolar Disorder in %1, Psychotic Disorder in %4, Borderline Mental Capacity in %4 and Mild Mental Retardation in %3. In males, 1 (%1,6) case each was diagnosed with Psychotic Disorder, Psychotic Disorder in Remission, Severe Obsessive Compulsive Disorder, Demential Syndrome, and Mild Mental Retardation and Bipolar Disorder in Remission was detected in %4,7. As a result of this study, it was found that parents with drug use and Psychotic Disorder aren’t considered suitable for child custody, but it is appropriate to establish a personal relationship with the child, accompanied by regular treatment and a companion. It has been determined that those diagnosed with Bipolar Disorder in Remission are generally considered appropriate to establish a personal relationship with the child, but are suitable for custody under regular treatment. It has been stated that cases of mental retardation aren’t suitable for child custody. In this study, it was aimed to contribute to the literature and Forensic Medicine practice by retrospectively evaluating the cases for which reports were prepared child custody and establishing a personal relationship with the child.

Anahtar Kelimeler

Bipolar Disorder, Child custody, Mental Disorders, Personal Relationship with the Child, Psychotic Disorder

Kaynakça

• Serozan R, Hatemi H. Aile Hukuku. İstanbul: Filiz Kitabevi; 1993. p. 87–114.
• Aktaş Ö. Boşanma nedenleri ve boşanma sonrasında karşılaşılan güçlükler. Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü; 2011.
• Uzun TB. Türk Medenî Kanunu’na göre velayetin kullanılması ve çocuğun yüksek (üstün) yararı ilkesi doğrultusunda boşanmada ve evlilik dışı ilişkide birlikte velayet modeli. Hacettepe Hukuk Fakültesi Derg. 2016;6(1):135–66.
• Çelebi Ö. Cinsiyet eşitliği ve çocuğun üstün yararının kesişim noktası olarak boşanmada velayetin düzenlenmesi. İstanbul Hukuk Mecmuası. 2021;79(1):27–77. https://doi.org/10.26650/mecmua.2021.79.1.0002
• Özer Taşkın Ö. Velayet hakkının kullanılması, velayetin değiştirilmesi. Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Derg. 2020;6(1):239–62.
• Karadağ F, Özdemir DF. Çekişmeli boşanma/velayet sürecinde aile mahkemelerinden üniversite hastanesine gönderilen olguların değerlendirilmesi. Klinik Psikiyatri Derg. 2001;24(1):99–108. https://doi.org/10.5505/kpd.2020.76259
• Bülbül İ, Kaygusuz S. Sosyal inceleme raporları üzerinden boşanma sürecindeki bireylere ilişkin bir değerlendirme: Adana Aile Mahkemesi örneği. Uluslararası Sosyal Hizmet Araştırmaları Derg. 2022;2(1):67–83.
• Settle SA, Lowery CR. Child custody decisions: content analysis of a judicial survey. J Divorce. 1982;6(1-2):125–38. https://doi.org/10.1300/J279v06n01_09
• Felner RD, Terre L, Farber SS, Primavera J, Bishop TA. Child custody: practices and perspectives of legal professionals. J Clin Child Psychol. 1985;14(1):27–34. https://doi.org/10.1207/s15374424jccp1401_5
• Keilin WG, Bloom LJ. Child custody evaluation practices: a survey of experienced professionals. Prof Psychol Res Pr. 1986;17(4):338–46. https://doi.org/10.1037/0735-7028.17.4.338
• Ackerman MJ, Ackerman MC. Custody evaluation practices: a survey of experienced professionals (revisited). Prof Psychol Res Pr. 1997;28(2):137–45. https://doi. org/10.1037/0735-7028.28.2.137
• Wallace SR, Koerner SS. Influence of child and family factors on judicial decisions in contested custody cases. Fam Relat. 2003;52(2):180–8. https://doi.org/10.1111/j.1741-3729.2003.00180.x
• Bow JN, Quinnell FA. Critique of child custody evaluations by the legal profession. Fam Court Rev. 2004;42(1):115–27. https://doi.org/10.1111/j.174-1617.2004.tb00637.x
• Raub J, Carson N, Cook B, Wyshak G, Hauser BB. Predictors of custody and visitation decisions by a family court clinic. J Am Acad Psychiatry Law. 2013;41(2):206–18.
• Taşdemir İ, Boylu ME, Erdim NK. Hırsızlık veya yağma suçu işlemiş çocukların sosyodemografik, kriminal ve adli psikiyatrik özelliklerinin karşılaştırılması. Adli Tıp Derg. 2023;37(3):150–9. https://doi.org/10.61970/adlitip.1369823
• Tasdemir I, Cesur E, Mengus A, Asliyüksek H, Karamustafalioglu KO. Sociodemographic, psychiatric and criminal characteristics of elderly offenders under evaluation for criminal responsibility in Turkey. Int J Law Psychiatry. 2023;88:101888. https://doi.org/10.1016/j.ijlp.2023.101888
• Logan TK, Walker R, Jordan CE, Horvath LS. Child custody evaluations and domestic violence: case comparisons. Violence Vict. 2002;17(6):719–42. https://doi.org/10.1891/vivi.17.6.719.33718
• Türkiye İstatistik Kurumu. Eğitim Durumu. https://nip.tuik.gov.tr/?value=EgitimDurumu Erişim Tarihi:28/11/2023.
• Ağdemir S. Aile ve eğitim. Sosyal Politika Çalışmaları Derg.1991;1(1).
• Ersolak C. Bir üniversite hastanesi adli psikiyatri polikliniğine yönlendirilen olguların retrospektif değerlendirilmesi. Uzmanlık Tezi. Erzurum: TC Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi; 2020.
• Kaba Kaşıkçı G, Öztürk E. Karara bağlanan boşanma davalarının retrospektif incelenmesi: Gaziosmanpaşa örneği. Turkiye Klinikleri J Foren Sci Leg Med. 2018;8(15):52–60. https://doi.org/10.5336/forensic.2017-59105
• Taşdelen Ö. Bipolar bozuklukta evlilikte uyumun ve aile işlevselliğinin değerlendirilmesi Uzmanlık Tezi. Edirne: Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi; 2014.
• Bursalioglu FS, Aydin N, Yazici E, Yazici AB. The correlation between psychiatric disorders and women’s lives. J Clin Diagn Res. 2013;7(4):695–9. https://doi.org/10.7860/JCDR/2013/5635.2884
• Breslau J, Miller E, Jin R, Sampson NA, Alonso J, Andrade LH, Bromet EJ, de Girolamo G, Demyttenaere K, Fayyad J, Fukao A, Gălăon M, Gureje O, He Y, Hinkov HR, Hu C, Kovess-Masfety V, Matschinger H, Medina-Mora ME, Ormel J, Posada-Villa J, Sagar R, Scott KM, Kessler RC. A multinational study of mental disorders, marriage, and divorce. Acta Psychiatr Scand. 2011;124(6):474–86. https://doi.org/10.1111/j.1600-0447.2011.01712.x
• Grassinger GE. Küçüğün kişi varlığının korunması için alınacak tedbirler, Vol 1. Ankara: Onikilevha; 2008. p. 167–78.
• Zumbach J. Prädiktoren psychologischer Empfehlungen in der familienrechtspsychologischen Begutachtung bei Verfahren zum Sorge- und Umgangsrecht. Prax Kinderpsychol Kinderpsychiatr. 2017;66(2):121–43. https:// doi.org/10.13109/prkk.2017.66.2.121
• Sönmez S. Şizofreni hastalarında psikoeğitim grup çalışmasının pozitif ve negatif belirtiler, sosyal işlevsellik, yeti yitimi, iç görü ve yaşam kalitesi üzerine etkilerinin araştırılması. Uzmanlık Tezi. İstanbul: Sağlık Bakanlığı Bakırköy Prof. Dr. Mazhar Osman Ruh Sağlığı ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi, 2. Psikiyatri Birimi; 2009.
• Coryell W, Scheftner W, Keller M, Endicott J, Maser J, Klerman GL. The enduring psychosocial consequences of mania and depression. Am J Psychiatry. 1993;150(5):720–7. https://doi.org/10.1176/ajp.150.5.720
• Druss BG, Marcus SC, Rosenheck RA, Olfson M, Tanielian T, Pincus H. Understanding disability in mental and general medical conditions. Am J Psychiatry. 2000;157(9):1485–91. https://doi.org/10.1176/appi.ajp.157.9.1485
• Akdemir D, Gökler B. Bipolar duygudurum bozukluğu olan anne babaların çocuklarında psikopatoloji. Türk Psikiyatri Derg. 2008;19(2):133–40.
• Boylu ME, Cansunar FN, Şahin HÇ. Türk Ceza Kanunu “Madde 34/1” kapsamında “geçici bir neden” olarak değerlendirilen vakaların adli psikiyatrik açıdan incelenmesi. Adli Tıp Derg. 2023;37(2):65–73. https://doi.org/10.5505/adlitip.2023.1269365
• Sigurjónsdóttir HB, Rice JG. ‘Framed’: terminating the parenting rights of parents with intellectual disability in Iceland. J Appl Res Intellect Disabil. 2017;30(3):543–52. https://doi.org/10.1111/jar.12301
• Volkmar FR, Nordhaus B, Provence S, Leckman JF, Berkman M, Solnit AJ. A custody and placement evaluation of an infant with a psychotic, mentally retarded mother. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry. 1990;29(4):661–6. https://doi.org/10.1097/00004583-199007000-00023
• Öztürk A. Vesayet Davası Nedeniyle Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı’na Başvuran Olguların Değerlendirilmesi [Uzmanlık Tezi]. [Kocaeli]: Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı;2020.
• Aydoğdu Hİ, Askay M, Kırcı GS, Özer E. 18–65 yaş aralığındaki kişilerde hukuki ehliyetin değerlendirilmesi. Adli Tıp Bült. 2018;23(2):100–5. https://doi.org/10.17986/blm.2017331583
• Gökçeimam PŞ, Sünbül EA, Gökbakan AM, Özel ME, Kurban RD, Aşkin R. Bir psikiyatri dal hastanesi sağlık kuruluna vesayet uygunluğu açısından gönderilen kişilerin değerlendirilmesi. Anadolu Psikiyatri Derg. 2019;20(6):627–34. https://doi.org/10.5455/apd.31877