ON THE PATH OF LEADERSHIP FROM MONDROS TO LIBERATION MUSTAFA KEMAL

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 2, 80 - 102, 27.12.2023

Ahmet Toksoy Şeyda Belhan

https://doi.org/10.30803/adusobed.1378947

Öz

At the end of the First World War, the Ottoman Empire had to sign the armistice, which revealed its position against the Allied Powers, on October 30, 1918. The Armistice of Mudros, which contained 25 articles, was imposing extremely harsh conditions. Especially the twenty-fourth article was of great interest to Erzurum and the people of Erzurum. Here, it was stated that "In the event of confusion in the Vilâyât-ı Sitte (Erzurum, Van, Bitlis, Diyarbakır, Harput, Sivas and Trabzon), the Entente Powers preserve the right to occupy any part of the aforementioned provinces". The Vilâyât-ı Şarkiye Müdâfaa-i Hukuk-u Milliye Cemiyeti, which was founded in Istanbul by the former governor of Bitlis, Harputlu Nedim Bey, was activated by Süleyman Nazif and a few of his friends. Mustafa Kemal Pasha, came to Samsun in 19 May 1919, as the IXth Army Units Inspector. On 21 May he sent a telegram to Kazım Karabekir Pasha, the Commander of the XVth Army Corps in Erzurum. With this telegram, the relations between Mustafa Kemal Pasha and Erzurum began. In the Erzurum Congress convened on 23 July 1919, Mustafa Kemal Pasha was elected as the chairman of the congress, and the principles of the Turkish National Struggle were determined. As a result of these decisions, the Sivas Congress was convened. Then the Turkish Grand National Assembly was opened. Thus, the Turkish War of Independence was continued with great tenacity and determination, and victory was won with the Great Offensive.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kemal Pasha, Erzurum Congress, Kazım Karabekir, Istanbul, Sivas

MONDROS’TAN KURTULUŞA LİDERLİK YOLUNDA MUSTAFA KEMAL

Öz

Osmanlı Devleti Birinci Dünya Savaşı sonunda 30 Ekim 1918’de İtilaf Devletleri karşısındaki durumunu ortaya koyan mütarekeyi imzalamak zorunda kaldı. 25 maddelik Mondros Mütarekesi son derece ağır şartlar ihtiva etmekteydi. Özellikle 24. Madde Erzurum’u ve Erzurumluları yakından ilgilendiriyordu. Burada “Vilâyât-ı Sitte’de (Erzurum, Van, Bitlis, Diyarbakır, Harput, Sivas ve Trabzon) iğtişaş karışıklık zuhurunda mezkûr vilayetlerin herhangi bir kısmının işgali hakkını, İtilaf Devletleri muhafaza eder” deniliyordu. İstanbul’da eski Bitlis valisi Harputlu Nedim Bey tarafından kurulan Vilâyât-ı Şarkiye Müdâfaa-ı Hukuk-u Milliye Cemiyeti, Süleyman Nazif ve birkaç arkadaşı tarafından aktif hale getirildi. Mustafa Kemal Paşa, 19 Mayıs 1919’da IX. Ordu Kıtaatı Müfettişi olarak Samsun’a geldi. Erzurum’da bulunan XV. Kolordu Komutanı Kazım Karabekir Paşa’ya 21 Mayıs’ta telgraf gönderdi. Bu telgraf ile Mustafa Kemal Paşa ile Erzurum ilişkileri başlamış oldu. 23 Temmuz 1919’da toplanan Erzurum Kongresinde Mustafa Kemal Paşa kongre başkanlığına seçilerek Türklerin vereceği Milli Mücadele’nin esasları tespit edildi. Bu kongrede alınan kararların ardından daha önceden Amasya’da yapılması kararlaştırılan Sivas Kongresi toplandı. Ardından Türkiye Büyük Millet Meclisi açıldı. Böylece Türk İstiklal Savaşı büyük bir azim ve kararlılıkla sürdürülerek Büyük Taarruz ile birlikte zafer kazanıldı.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kemal Paşa, Erzurum Kongresi, Kazım Karabekir, İstanbul, Sivas

Kaynakça

• ASKERİ TARİH BELGELERİ DERGİSİ, Genelkurmay ATASE Başkanlığı Yayınları, Belge No: 5, Ankara 2007
• ATATÜRK, MUSTAFA KEMAL, Nutuk (1919-1927), Ankara 1997
• BAYTOK, TANER, İngiliz Kaynaklarında Türk Kurtuluş Savaşı, Ankara 1970
• CEBESOY, ALİ FUAT, Milli Mücadele Hatıraları, İstanbul 2002
• DAYI, S. E., (2003).Erzurum Kongresi’nin Türk Tarihindeki Yeri ve Önemi, Atatürk Dergisi, III/4, Temmuz 2003
• DURSUNOĞLU, C. (1998), Milli Mücadelede Erzurum, Ankara 1998
• EYÜPOĞLU, İ. (2009). Osmanlıdan Cumhuriyete Bir İttihatçı Kâzım Yurdalan 1881/2-1962, Erzurum
• GOLOĞLU, Mahmut (1968), Erzurum Kongresi, Ankara 1968
• KARABEKİR, KAZIM (1990), İstiklal Harbimizin Esasları, İstanbul 1990
• KARABEKİR, KAZIM (1988), İstiklal Harbimiz, İstanbul 1988
• KONUKÇU, Enver, (1993) Selçuklulardan Cumhuriyete Erzurum, Ankara 1993
• KIRZIOĞLU, Fahrettin (1993), Bütünüyle Erzurum Kongresi, Ankara 1993
• ÖZALP, Kazım, (1998). Milli Mücadele 1919-1922, Ankara 1998
• SONYEL, S., (2003). İngiliz Belgelerinde Erzurum ve Sivas Kongreleri, Erzurum ve Sivas Kongreleri Sempozyumu, Gazi Üniversitesi Atatürk İlke ve İnkılap Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi, Ankara 2003
• ŞEN, İ., (2000). Vilayat-ı Şarkiye Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti Erzurum Şubesi’nin Kuruluşu ve Atatürk’ün Katkıları, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, XVI, S.47, Temmuz 2000
• TANSEL, S. (1991), Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, II, İstanbul 1991
• TEVETOĞLU, F.,(1971). Atatürk’le Samsun’a Çıkanlar, Ankara 1971
• Türk İstiklal Harbi Mondros Mütarekesi ve Tatbikatı, I, Ankara 1992
• Türk Tarihi İçinde Atatürk Ve Cumhuriyet, Ankara 2009
• The Times, October 15, 1919
• The Times, November 25, 1919
• The Times, Thursday, August, 21, 1919
• The Times, Tuesday, August, 5, 1919
• ÜNALP, F. R., (2019). Mustafa Kemal Paşa'nın 9.Ordu Müfettişliğine Atanmasına Etki Eden Olaylar ve Samsun'a Çıkışı, 100.Yılında Mondros Mütarekesi ve Karadenizde Milli Mücadele Uluslararası Sempozyumu Bildiriler Kitabı-I, KTÜ Yayınları, Trabzon 2019, s.362
• Western Daily Press, Bristol Friday, September 5, 1919
• YEL, S. (2002), Yakup Şevki Paşa ve Askeri Faaliyetleri, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara