Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

KASIM TINISTANOV, HAYATININ SON YILLARI VE İDAM EDİLMESİ

Yıl 2020, Sayı: 36, 39 - 73, 31.12.2020
https://doi.org/10.14520/adyusbd.677450

Öz

Kasım Tınıstanov ilk Kırgız aydınlardan biridir. O, dilbilim konusunda yaptığı çalışmalarla Kırgız gramerciliğinin temellerini atmıştır. Kırgızcadaki gramer terimlerinin çoğu Kasım Tınıstanov'un icadıdır. Tınıstanov ayrıca ilk Kırgız yazarlardan biridir. Onun kaleme aldığı şiirler ve kısa hikâyeler Kırgız edebiyatının başlangıç eserleri arasında yer alır. Tınıstanov'un tutuklanmasında ve idam edilmesinde, hakkında yazılan eleştiri yazılarının büyük payı vardır. Ayrıca eserlerinde Cedit edebiyatının etkisi altında kaldığı ile ilgili şüpheler de bu yazıda tartışılmaktadır. Sovyetler Birliğinin kurulmasından sonra Orta Asya'daki aydınların herhangi bir karşı duruşta bulunmadan sessizce Komünist rejimin isteklerini kabullendiğini düşünmek yanlıştır. Tınıstanov eserlerinde Kırgız Kazak halklarının eski güzel günlerine duyduğu özlemi şiirlerinde yansıttığı için kıyasıya eleştirilmiş, Manas Destanı konulu çalışmaları nedeni ile kendisine hep şüpheyle bakılmıştır. Tınıstanov Alaş Orda partisi mensubu olmak ve Sosyal Turan Partisi kurucuları arasında yer almakla suçlanmış ve 1937 yılında idam edilmiştir.

Kaynakça

  • Aamatov, M. A., Abdıldabek kızı Cañıl., Asılbekova, I.A., Gurkina, L. İ., Dautov, K. D. ve Çekirov, A. Ç. (2008). Kırgız Respublikasının Cazuuçuları. Bişkek: Demi Bas.
  • Rıspaev, V., Cakşılıkov, A., Cigitov, S., Cetimişev, S., Pustinnikov , N. (1989). Pisateli Sovetskogo Kirgizstana. Frunze: Adabiyat Bas.
  • Abdıkulova, R. (2016). Türkistan İsyanı’nın Kırgız Edebiyatına Yansıması. Ürkün Bilig, Kış S. 76, s. 159-177.
  • Akant, Ö. (1996). Akademiya Geceleri Tarihi Piyes Kasım Tınıstanov. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  • Akmataliev, A. A., Baygaziev, S. O., Caynakova, A. C., Marazıkov, T., Musaev, S. C., Sadıkov, T., Toktonaeliv, K. T. ve Erkebaev, A. E. (2015). Kırgız Adabiyatının Tarıhı XX- Kılımdın Kırgız Adabiyatı (20-60- Cıldar). Bişkek: Avrasiya Bas.
  • Bektenov, Z. (1996). Zamandaştarım Cönündö Eskerüü. Bişkek: Plyus .
  • Bolponova, A. B. (2011). K. Tınıstanov- Uçenıy i Gosudartvennıy Deyatel Kırgızstana. Karakol: UDK.
  • Buran, A. (2007). Kurşunlanan Türkoloji. Elazığ: Manas Yayınları.
  • Cigitov, S. (1991) .Töl Başı. Ala-Too Dergisi. Bişkek: Ala-Too Bas.
  • Erkebaev, A. (1991). Tınıstan Uulu Kasım. Bişkek: Adabiyat.
  • Hayit, B. (1997). Basmacılar (Türkistan Millî Mücadele Tarihi (1917-1934)). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
  • İbraimov, O. (1991). İstoriya Kirgizskoy Sovetskoy Liriki, Bişkek: Kırgızstan Bas.
  • Karasaev, H. (2001). Huseyin Naama (Baştan Ötköndör)/Üröy Uçurgan Suuk Kabar. Bişkek: Kırgızstan Basma Üyü.
  • Kekikilov, T. (1989). Dostor Arasında. Frunze: Mektep Bas.
  • Kıllıoğlu, M. E. (2019). Çarlık Rusyasında Ceditçilik / Yeni Usul Hareketi. Journal of Awareness, C. 4, 1, 65-90.
  • Kuzan, E. (2016). Kırgız Şair Kasım Tınıstanov’un Şiirlerinin Dil ve Üslup Açısından Değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
  • Ölçekçi, T. (2009). Kazak Halkının Kenesarı Kasımoğlu’nun Başkanlığında Ruslara Karşı Verdiği Milli Bağımsızlık Mücadelesi (1837-1847). Bilig, Güz 51, 123-138.
  • Ploskih,V. (1991). Tagdırdagı Belgisiz Baraktar. Ala-Too Dergisi. Bişkek: Ala-Too Bas.
  • Rizaev, Ş. (1997). Cadid Draması. Taşkent: Şark Naşriyat-Matbaa Kontserinining Baş Tahririyatı
  • Sadıkov, A., Asanaeliev, K., Baygaziev, C., Cigitov, S. ve Kerimcanova, B. (1987). Kırgız Sovet Adabıyatının Tarıhı. Frunze: İlim Bas.
  • Saigy, G. B. (2015). Ahmet Baytursınoğlu ve Kazak Ceditçiliği. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 4/1, 189-193.
  • Şekil 1: Kemal Göz Arşivi.
  • Şekil 2: (17 Aralık 1997). 10 Som 1997, Kırgızistan. [Çevrim-içi: https://notescollector.eu/pages/en/notes.php?noteId=1743], Erişim tarihi: 02.01.2020.
  • Şekil 3: Kemal Göz Arşivi.
  • Şekil 4: Kemal Göz Arşivi.
  • Şekil 5: Kemal Göz Arşivi.
  • Şekil 6: (12 Aralık 2014). Kırgızistanlılar: Halkın şair Aaly Tokombaev. [Çevrim-içi: https://limon.kg/news:64257], Erişim tarihi: 02.01.2020.
  • Tınıstanov, K. (1933). Men Basgan Col, Menin Betim, Menin Çıgarmam. Kızıl Kırgızstan, 9 Temmuz, No: 131.
  • Tınıstanova, T. (1991). Türdübübü Ecenin Aytkandarınan. Kırgz-Mad Gazetesi, No: 41, 10 Okt.
  • Tokombaev, A. (1932a). Akademiya Keçesi Tuuraluu. Kızıl Kırgızstan, Şubat, No: 44. s. 4.
  • Tokombaev, A. (1932b). Tınıstan uulu Kasımdın Özünö Bergen Sını Cana Anın Sırı. Kızıl Kırgızstan, Mart, No: 53.
  • Tokombaev, A. (1932c). Akademiya Keçesinin Tıyanagı. Kızıl Kırgızstan, 6 Mart.

ASIM TINISTANOV LAST YEARS OF HIS LIFE AND EXECUTION

Yıl 2020, Sayı: 36, 39 - 73, 31.12.2020
https://doi.org/10.14520/adyusbd.677450

Öz

Kasim Tinistanov is one of the first Kyrgyz intellectuals. He laid the foundations of Kyrgyz grammar through his research in linguistics. Most grammatical terms in the Kyrgyz language are the invention of Kasim Tinistanov. Tinistanov is also one of the first Kyrgyz writers. The poems and stories he wrote are amongst the first works of Kyrgyz literature. The decrees and stories he wrote are amongst the first works of Kyrgyz literature. There is a large proportion of critical articles written about Tinistanov's detention and execution. This article also discusses doubts that he was influenced by Cult literature in his works. It is wrong to think that after the creation of the Soviet Union, the intelligentsia in Central Asia calmly accepted the wishes of the Communist regime without taking any opposing positions. In his works, Tinistanov was severely criticized for reflecting in his poems the longing for the good old days of the Kyrgyz Kazakh people, and was always skeptical of him because of his work on the Manas Epic. Tinistanov was accused of being a member of the Alash Orda party and one of the founders of the Turan Social Party and was executed in 1937.

Kaynakça

  • Aamatov, M. A., Abdıldabek kızı Cañıl., Asılbekova, I.A., Gurkina, L. İ., Dautov, K. D. ve Çekirov, A. Ç. (2008). Kırgız Respublikasının Cazuuçuları. Bişkek: Demi Bas.
  • Rıspaev, V., Cakşılıkov, A., Cigitov, S., Cetimişev, S., Pustinnikov , N. (1989). Pisateli Sovetskogo Kirgizstana. Frunze: Adabiyat Bas.
  • Abdıkulova, R. (2016). Türkistan İsyanı’nın Kırgız Edebiyatına Yansıması. Ürkün Bilig, Kış S. 76, s. 159-177.
  • Akant, Ö. (1996). Akademiya Geceleri Tarihi Piyes Kasım Tınıstanov. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  • Akmataliev, A. A., Baygaziev, S. O., Caynakova, A. C., Marazıkov, T., Musaev, S. C., Sadıkov, T., Toktonaeliv, K. T. ve Erkebaev, A. E. (2015). Kırgız Adabiyatının Tarıhı XX- Kılımdın Kırgız Adabiyatı (20-60- Cıldar). Bişkek: Avrasiya Bas.
  • Bektenov, Z. (1996). Zamandaştarım Cönündö Eskerüü. Bişkek: Plyus .
  • Bolponova, A. B. (2011). K. Tınıstanov- Uçenıy i Gosudartvennıy Deyatel Kırgızstana. Karakol: UDK.
  • Buran, A. (2007). Kurşunlanan Türkoloji. Elazığ: Manas Yayınları.
  • Cigitov, S. (1991) .Töl Başı. Ala-Too Dergisi. Bişkek: Ala-Too Bas.
  • Erkebaev, A. (1991). Tınıstan Uulu Kasım. Bişkek: Adabiyat.
  • Hayit, B. (1997). Basmacılar (Türkistan Millî Mücadele Tarihi (1917-1934)). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
  • İbraimov, O. (1991). İstoriya Kirgizskoy Sovetskoy Liriki, Bişkek: Kırgızstan Bas.
  • Karasaev, H. (2001). Huseyin Naama (Baştan Ötköndör)/Üröy Uçurgan Suuk Kabar. Bişkek: Kırgızstan Basma Üyü.
  • Kekikilov, T. (1989). Dostor Arasında. Frunze: Mektep Bas.
  • Kıllıoğlu, M. E. (2019). Çarlık Rusyasında Ceditçilik / Yeni Usul Hareketi. Journal of Awareness, C. 4, 1, 65-90.
  • Kuzan, E. (2016). Kırgız Şair Kasım Tınıstanov’un Şiirlerinin Dil ve Üslup Açısından Değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
  • Ölçekçi, T. (2009). Kazak Halkının Kenesarı Kasımoğlu’nun Başkanlığında Ruslara Karşı Verdiği Milli Bağımsızlık Mücadelesi (1837-1847). Bilig, Güz 51, 123-138.
  • Ploskih,V. (1991). Tagdırdagı Belgisiz Baraktar. Ala-Too Dergisi. Bişkek: Ala-Too Bas.
  • Rizaev, Ş. (1997). Cadid Draması. Taşkent: Şark Naşriyat-Matbaa Kontserinining Baş Tahririyatı
  • Sadıkov, A., Asanaeliev, K., Baygaziev, C., Cigitov, S. ve Kerimcanova, B. (1987). Kırgız Sovet Adabıyatının Tarıhı. Frunze: İlim Bas.
  • Saigy, G. B. (2015). Ahmet Baytursınoğlu ve Kazak Ceditçiliği. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 4/1, 189-193.
  • Şekil 1: Kemal Göz Arşivi.
  • Şekil 2: (17 Aralık 1997). 10 Som 1997, Kırgızistan. [Çevrim-içi: https://notescollector.eu/pages/en/notes.php?noteId=1743], Erişim tarihi: 02.01.2020.
  • Şekil 3: Kemal Göz Arşivi.
  • Şekil 4: Kemal Göz Arşivi.
  • Şekil 5: Kemal Göz Arşivi.
  • Şekil 6: (12 Aralık 2014). Kırgızistanlılar: Halkın şair Aaly Tokombaev. [Çevrim-içi: https://limon.kg/news:64257], Erişim tarihi: 02.01.2020.
  • Tınıstanov, K. (1933). Men Basgan Col, Menin Betim, Menin Çıgarmam. Kızıl Kırgızstan, 9 Temmuz, No: 131.
  • Tınıstanova, T. (1991). Türdübübü Ecenin Aytkandarınan. Kırgz-Mad Gazetesi, No: 41, 10 Okt.
  • Tokombaev, A. (1932a). Akademiya Keçesi Tuuraluu. Kızıl Kırgızstan, Şubat, No: 44. s. 4.
  • Tokombaev, A. (1932b). Tınıstan uulu Kasımdın Özünö Bergen Sını Cana Anın Sırı. Kızıl Kırgızstan, Mart, No: 53.
  • Tokombaev, A. (1932c). Akademiya Keçesinin Tıyanagı. Kızıl Kırgızstan, 6 Mart.
Toplam 32 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Kemal Göz 0000-0003-4768-6604

Yayımlanma Tarihi 31 Aralık 2020
Yayımlandığı Sayı Yıl 2020 Sayı: 36

Kaynak Göster

APA Göz, K. (2020). KASIM TINISTANOV, HAYATININ SON YILLARI VE İDAM EDİLMESİ. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(36), 39-73. https://doi.org/10.14520/adyusbd.677450