The Levels of Application Related to Values Education of RCE Teachers

Yıl 2023, Sayı: 21, 179 - 209, 30.12.2023

Zeynep Uğurlu Mevlüt Kaya

https://doi.org/10.18498/amailad.1359534

Öz

A generation that is alienated for himself and the society in which he lives, and the negative consequences of that alienation have revealed the importance of values and the necessity of values education. Because the values and values education of individuals assists a person to recognize and understand himself first and then the culture and society in which he lives.
The correct and complete acquisition of values is realized with the abilities of teachers in schools. It is known that one of the primary tasks of teachers in education is to impart basic values and moral principles to the growing generations.
The teacher who organizes values education should determine which values he aims to give to students, with which content he can achieve these goals, with which methods, techniques and tools he can process this content in the most efficient way, and then in what way he can evaluate the acquired values. Because the better the planning stage of values education is done, the higher success to be achieved from values education is expected to be. Otherwise, waste of effort and time may occur in the values education process and students may not be able to gain the desired values. In this regard, it is very important for teachers to have knowledge and skills about different methods in order to carry out values education effectively and efficiently.
This research is a quantitative study conducted on the basis of a descriptive causal comparative model. It is examined whether the independent variables defined in causal comparative studies have an effect on the dependent variable. The aim of this research is to examine whether the application levels of RCE teachers regarding the methods and activities they apply in values education differ significantly according to their gender, marital status, professional seniority, and whether they have received in-service education or not. This research, which aims to reveal the views of teachers on how they implement, manage and evaluate values education, can reveal the effective and incomplete aspects of the values education performed in the RCE course. In this context, it can contribute to the improvement of the values education practices carried out in the DKAB course and the development of the values education program.
The study group of the study consists of 1402 secondary school RCE teachers working in secondary schools and imam hatip secondary schools in Kastamonu, Zonguldak, Samsun, Ordu and Trabzon provinces in the 2022-2023 academic year. The sample of the research consists of 462 RCE teachers who were randomly selected from this universe. The research is descriptive in nature and was carried out in the relational screening model. The data of the research were collected through questionnaire and scale form. In the analysis of the obtained data, analysis of variance (ANOVA) and t-test were used to determine the opinions of teachers in terms of different variables by using the SPSS program.
The data of the research were collected through a questionnaire indicating the demographic characteristics of teachers and a scale form related to their views on values education practices. After receiving the approval of the Social and Humanities Research Ethics Committee of Ondokuz Mayıs University for the questionnaire and scale, the application permission was obtained from the Ministry of National Education. The questionnaire and scale forms were sent to the participants electronically and they were asked to answer. The survey and scale data were collected via Google forms. The maximum margin of error in testing the hypotheses was considered to be 0.05.
According to the data analysis results, while there was no significant difference in teachers' views on values education in terms of gender variable, there was a significant difference in favor of single teachers in terms of marital status variable and in favor of newly employed teachers according to their professional seniority. However, teachers' views on values education showed significant differences according to their status of receiving any courses, seminars or in-service training related to values education.
According to the results obtained, an awareness of values education should be created among teachers by focusing on the importance and necessity of values education. Practical trainings should be given to pre-service and in-service teacher candidates and teachers with rich content on how to plan the values education process and which evaluation activities they can use.

Anahtar Kelimeler

Religious education, value, values education, values education practices, teacher opinions

Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Değerler Eğitimine İlişkin Uygulama Düzeyleri

Öz

Kendisine, yaşadığı topluma, insanlığa yabancı olan bir neslin yetişmesi ve bunun getirdiği olumsuz sonuçlar değerlerin önemini ve eğitimdeki gerekliliğini ortaya çıkarmıştır. Çünkü bireylerin değerler ve değerler eğitimi, insanın önce kendisini sonra içinde bulunduğu kültürü ve toplumu tanımasına ve anlamasına yardımcı olmaktadır.
Değerlerin doğru ve tam olarak kazandırılması ise okullarda öğretmenlerin etkili bir değerler eğitimi gerçekleştirmesi ile mümkündür. Eğitimde öğretmenlerin öncelikli görevlerinden birinin de temel değerleri ve ahlak ilkelerini yetişmekte olan nesillere kazandırmak olduğu bilinmektedir.
Değerler eğitimini düzenleyen öğretmenler, öğrencilere hangi değerleri kazandırmayı hedeflediğini, bu hedefleri hangi içerikle kazandırabileceğini, bu içeriği en verimli biçimde işlemesinin hangi yöntem, teknik ve araç-gereçlerle gerçekleşebileceğini, sonrasında da kazandırılan değerleri ne şekilde değerlendirebileceğini belirlemelidir. Çünkü değerler eğitiminin planlanma aşaması ne kadar iyi yapılırsa, değerler eğitiminden sağlanacak başarının da o oranda yüksek olması beklenir. Aksi halde değerler eğitimi sürecinde emek ve zaman kaybı oluşabilir ve öğrenciler istenilen değerleri kazanamayabilirler. Bu bakımdan öğretmenlerin değerler eğitimini etkin ve verimli bir şekilde gerçekleştirebilmelerinde farklı yöntemler hakkında bilgi ve beceri sahibi olmaları oldukça önem arz etmektedir.
Bu araştırma, betimsel nitelikli nedensel karşılaştırmalı modele dayalı olarak yürütülen nicel bir çalışmadır. Nedensel karşılaştırmalı araştırmalarda belirlenen bağımsız değişkenlerin bağımlı değişken üzerinde bir etkisinin bulunup bulunmadığı incelenmektedir. Bu araştırmada, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi (DKAB) öğretmenlerinin değerler eğitiminde uyguladıkları yöntem ve etkinliklere ilişkin uygulama düzeylerinin onların cinsiyetleri, medeni durumları, mesleki kıdemleri, hizmet-içi eğitimi alıp almama durumlarına göre anlamlı bir şekilde farklılaşıp farklılaşmadığını incelenmiştir. Öğretmenlerin değerler eğitimini nasıl uyguladıkları, yönettikleri ve değerlendirdiklerine ilişkin görüşlerini ortaya çıkarmayı amaçlayan bu araştırmanın, DKAB dersinde gerçekleştirilen değerler eğitiminin durumunun etkili ve eksik yönleriyle ortaya çıkarılmasını sağlayabilir. Bu bakımından DKAB dersinde gerçekleştirilen değerler eğitimi uygulamalarının iyileştirilmesine ve değerler eğitimi programının geliştirilmesine katkı sağlanabilir.
Araştırmanın çalışma grubunu, 2022-2023 öğretim yılında Kastamonu, Zonguldak, Samsun, Ordu ve Trabzon illerindeki ortaokullar ve imam hatip ortaokullarında görev yapmakta olan 1402 ortaokul DKAB öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemi ise bu evrenden tesadüfi olarak seçilen 462 DKAB öğretmeninden oluşmaktadır.
Araştırmanın verileri öğretmenlerin demografik özelliklerini belirten anket ve değerler eğitimi uygulamalarına ilişkin görüşleri ile ilgili ölçek formu aracılığıyla toplanmıştır. Anket ve ölçek için Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Etik Kurulu onayı alındıktan sonra Milli Eğitim Bakanlığından uygulama izni alınmıştır. Anket ve ölçek formları elektronik ortamda katılımcılara iletilmiş ve cevaplamaları istenmiştir. Anket ve ölçek verileri elektronik ortamda toplanmıştır.
Elde edilen verilerin analizinde SPSS programından faydalanılmıştır. Bazı değişkenlere göre öğretmenlerin değerler eğitimi uygulama düzeyleri arasında anlamlı bir fark olup olmadığını belirlemek amacıyla varyans analizi (ANOVA) ve t-testi kullanılmıştır. Hipotezlerin test edilmesinde en çok hata payı 0.05 olarak kabul edilmiştir.
Verilerin analizi sonucuna göre, öğretmenlerin değerler eğitimine ilişkin görüşlerinde cinsiyet değişkeni açısından anlamlı bir farklılık gözlenmezken; medeni durum değişkeni açısından bekar öğretmenlerin lehine; mesleki kıdemlerine göre ise kıdem yılı düşük öğretmenlerin lehine anlamlı bir farklılık gözlenmiştir. Bununla birlikte öğretmenlerin değerler eğitimine ilişkin görüşlerinde değerler eğitimi ile ilgili herhangi bir ders, seminer ya da hizmet içi eğitim alma durumlarına göre hizmet-içi eğitim alan öğretmenler lehine anlamlı farklılık göstermiştir.
Elde edilen sonuçlara göre, değerler eğitiminin önemi ve gerekliliği üzerinde durularak öğretmenlerde değerler eğitimine ilişkin bir farkındalık oluşturulmalıdır. Değerler eğitimi sürecini nasıl planlayacakları ve hangi değerlendirme etkinliklerini kullanabilecekleri konusuna yönelik zengin içeriklerle hizmet öncesi ve hizmet-içinde öğretmen adaylarına ve öğretmenlere uygulamalı eğitimler verilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Değer, Değerler Eğitimi, Değerler Eğitimi Uygulamaları, Öğretmen Görüşleri

Kaynakça

• Abukan, Fatih. Öğretmenlerin Değerler Eğitimine Yönelik Farkındalık Düzeyleri Materyal ve Okul Politikası Oluşturulmasına Yönelik Görüşleri. Amasya: Amasya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Akbaş, Oktay. "İlköğretim Okullarında Görevli Branş Öğretmenlerinin Değer Öğretimi Yaparken Kullandıkları Etkinlikler: 2004 ve 2007 Yıllarına İlişkin Bir Karşılaştırma". Kastamonu Eğitim Dergisi 17/2 (2009), 403-414.
• Akbaş, Oktay. Türk Milli Eğitim Sisteminin Duyuşsal Amaçlarının İlköğretim II. Kademedeki Gerçekleşme Derecesinin Değerlendirilmesi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2004.
• Aksoy, Ebumüslüm. İlkokullarda Değerler Eğitiminde Etkili Olan Faktörlere İlişkin Sınıf Öğretmenlerinin Görüşlerinin Değerlendirilmesi. Siirt: Siirt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Akyürek, Süleyman. "İmam-Hatip Lisesi Meslek Dersi ile Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretmenlerinin Eğitim-Öğretim Yeterliklerine İlişkin Algıları", Değerler Eğitimi Dergisi 10/23 (2012), 7-47.
• Altıntaş, Muhammed Esat. Öğretmenler Gözüyle Değerler Eğitimi. Konya: D-Eğitim Kitaplığı, 2016.
• Ateş, Fatih. İlkokul ve Ortaokul Öğretmenlerinin Değerler Eğitimi ve Uygulamalarına Yönelik Görüşleri Üzerine Nitel Bir Çalışma. İstanbul: Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Atkinson, Rita L. vd. Psikolojiye Giriş. çev. Kemal Atakay vd. İstanbul: Sosyal Yayınlar, 1995.
• Avcı, Ebru. İlköğretim Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Karakter Eğitimine Dair Öz-Yeterliklerinin İncelenmesi. Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2011.
• Aydın, Muhammet Şevki. Din Dersi Öğretmenlerinin Pedagojik Formasyonları. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları, 1996.
• Aydın, Mustafa. Sınıf Öğretmenlerinin Değerler Eğitimine Yönelik Görüşleri (Isparta İli Örneği). Burdur: Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Balat, Gülden Uyanık - Dağal, Asude Balaban. Okul Öncesi Dönemde Değerler Eğitimi Etkinlikleri. Ankara: Kök Yayıncılık, 2009.
• Başcı, Zeynep. Beşinci Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinde Değer Eğitiminin Öğretmen Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi (Erzurum Örneği). Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2012.
• Baydar, Pelin. İlköğretim Beşinci Sınıf Sosyal Bilgiler Programında Belirlenen Değerlerin Kazanım Düzeyleri ve Bu Süreçte Yaşanılan Sorunların Değerlendirilmesi. Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
• Baysal, Necati. Ortaokul Sosyal Bilgiler Derslerinde Değerler Eğitimi Uygulamalarının Öğretmenler Yönüyle Değerlendirilmesi. Niğde: Niğde Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Can, Özge. Dördüncü ve Besinci Sınıf Öğretmenlerinin Sosyal Bilgiler Dersinde Değerler Eğitimi Uygulamalarına İlişkin Görüşleri. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
• Coşkun, Sümeyye. Değerler Eğitimi Uygulamalarına Yönelik Öğretmen ve Veli Tutumlarının İncelenmesi. Niğde: Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Çağlayan, Emrullah. Değerler Eğitimi ve Uygulamalarına Yönelik Veli ve Öğretmen Tutumlarının Değerlendirilmesi (Bingöl Örneği). Bingöl: Bingöl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Çelik, Zeynep Elif. Görsel Sanatlar Öğretmenlerinin Değerler Eğitimi ve Uygulamalarına Yönelik Görüşleri. Trabzon: Trabzon Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Çelikkaya, Tekin - Filoğlu, Simge. “Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Değere ve Değer Eğitimine İlişkin Görüşleri”, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri 14/4 (2014), 1541-1556.
• Demirel, Özcan. Genel Öğretim Yöntemleri. Ankara: Kardeş Kitabevi, 1998.
• Durmuş, Beril vd. Sosyal Bilimlerde SPSS’le Veri Analizi. İstanbul: Beta Yayınları, 2. Basım, 2008.
• Ekşi, Halil - Okudan, Ahmet Yasin. “Eğitim Yöneticilerinin Bakış Açısı ile Değerler Eğitimi”. Türk Fen Eğitimi Dergisi 2/8 (2011), 178-190.
• Erbaş, Hacı Hüseyin. Öğretmenlerin Değerler Eğitimi Algısının Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi (Kırşehir Örneği). Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Eryılmaz, Mehmet Ali. Sınıf Öğretmenlerinin Üçüncü Sınıf Hayat Bilgisi Derslerinde Değerler Eğitimi Uygulamalarına İlişkin Görüşleri. Ankara: Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Fidan, Nuray Kurtdede. “Öğretmen Adaylarının Değer Öğretimine İlişkin Görüşleri”. Kuramsal Eğitim Bilim Dergisi 2/2 (2009), 1-18.
• Fullan, Michael - Hargreaves, Andy. Teacher Development and Educational Change. Philadelphia: Routledge Falmer, 1992.
• Gedik, Esma Güney. Sınıf Öğretmenlerinin Değer Yönelimlerinin ve Öğrencilere Aktarmak İstedikleri Değerlerin İncelenmesi. Zonguldak: Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Gürhan, Ethem. İlkokullarda Uygulanan Değerler Eğitimi Uygulamalarının Yönetici ve Sınıf Öğretmenlerinin Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi (Konya- Selçuklu Örneği). Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• İbret, Bilgin Ünal vd. “Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Toplumsal Sorunların Tespitine Yönelik Görüşleri”. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 16/2 (2016), 1295-1319.
• Kara, Bilal. İlkokul ve Ortaokullarda Değerler Eğitimi Uygulamalarına İlişkin Öğretmen Görüşleri. Uşak: Uşak Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Karakülçe, Necati. İlkokul Yöneticilerinin ve Sınıf Öğretmenlerinin Değerler Eğitimi ve Demokratik Tutumlarının İncelenmesi. İstanbul: Sebahattin Zaim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Kaya, Mevlüt. “İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretim Programlarındaki Ahlaki Konuların Ahlak Eğitimi Açısından Değerlendirilmesi”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 23 (2007), 23-50.
• Kaymakcan, Recep. Yeni Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretim Programı İnceleme ve Değerlendirme Raporu. İstanbul: Sabancı Üniversitesi, 2007.
• Kaymakcan, Recep - Meydan, Hasan. Ahlak, Değerler ve Eğitimi. İstanbul: Dem Yayınları, 2014.
• Kılcan, Bahadır. İlköğretim 6. Sınıf Sosyal Bilgiler Öğretim Programında Yer Alan Değerler Öğretimine İlişkin Öğretmen Görüşleri (Kırşehir İli Örneği). Niğde: Niğde Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
• Kirschenbaum, Howard. 100 Ways To Enhance Values and Morality in Schools and Youth Settings. Massachusetts: Allyn&Bacon Company, 1995.
• Köylü, Mustafa. Küresel Ahlak Eğitimi. İstanbul: Dem Yayınları, 2006.
• Köylü, Mustafa. “Küresel Bağlamda Değerler Eğitimine Duyulan İhtiyaç”. Değerler Eğitimi Uluslararası Sempozyumu. ed. R. Kaymakcan vd. 288-309. İstanbul: Dem Yayınları, 2007.
• Kulaksızoğlu, Adnan. Ergenlik Psikolojisi. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1998.
• Kuşdil, Muharrem Ersin - Kağıtçıbaşı, Çiğdem. “Türk Öğretmenlerin Değer Yönelimleri ve Schwartz Değer Kuramı”. Türk Psikoloji Dergisi (2000), 60-61.
• Lickona, Thomas. Character Matters: How To Help Our Children Develop Good Judgment, Integrity, and Other Essential Virtues. New York: Simon & Schuster, 2004.
• Özdaş, Faysal. Ortaokullarda Değerler Eğitimi ve İstenmeyen Öğrenci Davranışlarına İlişkin Öğretmen Görüşlerinin Değerlendirilmesi. Elazığ: Fırat Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2013.
• Özmen, Cengiz vd. ‘‘İlköğretim Branş Öğretmenlerinin Değerler Eğitimine İlişkin Görüşleri Üzerine Bir Araştırma’’. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 7 (2012), 297-311.
• Sezer, Şenol vd. “School Administrators’ Opinions Related to the Values that Should Be Gained to Classroom Teachers through In-Service Training”, Eurasian Journal of Educational Research 86 (2020), 175-196. doi:10.14689/ejer.2020.86.9
• Şimşek, Ali. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2018.
• Tarkoçin, Suna vd. “Okul Öncesi Öğretmenlerinin Sınıf İçi Etkinliklerde Çocuklarla Olan İletişimlerinde Kullandıkları Değerlerin İncelenmesi”. Pegem Journal of Education & Instruction 3/2 (2013), 37-49.
• Taşdemir, Mehmet. Eğitimde Planlama ve Değerlendirme. Ankara: Ocak Yayınları, 2000.
• Tokdemir, Muhammet Ahmet. Tarih Öğretmenlerinin Değerler ve Değer Eğitimi Hakkındaki Görüşleri. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Türkan, Seda. Öğretmenlerin Değer Yönelimlerinin Öz-Yeterlilik Algıları Üzerine Etkisi. İstanbul: İstanbul Arel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2017.
• Uçar, Senem. Sosyal Bilgiler Programındaki Değerlerle İlgili Kazanımlara Yönelik Öğretmen Görüşlerinin Değerlendirilmesi. Adana: Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
• Uzuner, Neslihan Kadriye. Değerler Eğitiminde Kullanılan Araç-Gereç ve Materyallere İlişkin Sınıf Öğretmenlerinin Görüşleri. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Yaşar, Şefik - Çengelci, Tuba. “A Case Study Regarding Values Education in Social Studies Course”. International Journal of Eurasia Social Sciences 3/9 (2012), 1-23.
• Yaşaroğlu, Cihat, “Sınıf Öğretmenlerinin Değerler Eğitimine Yönelik Tutumlarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi”. International Journal of Social Science 27 (2014).
• Yeşiltaş, İlkay. Fen Bilimleri Dersini Yürüten Öğretmenlerin Fen Bilimleri Dersi Değer Eğitimi Ölçeği Puanlarının Farklı Değişkenlere Göre İncelenmesi. Giresun: Giresun Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Yıldırım, Yusuf - Çalışkan, Hüseyin. “The Teachers Opinions about Values Education and Values in the 2005 with 2017 Teaching Programme of Social Studies Lesson”. Journal of Multidisciplinary Studies in Education 1/1 (2017), 7- 23.
• Yılmaz, Hasan - Sünbül, Ali M. Öğretimde Planlama ve Değerlendirme. Konya: Çizgi Kitabevi, 2003.