20. YÜZYIL GÖRSEL İLETİŞİM TASARIMINDA BİR TASARIM ELEMANI OLARAK BEYAZ ALANIN OKUNAKLILIKTAN OKUNABİLİRLİĞE SERÜVENİ

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 1, 340 - 359, 12.07.2023

Yalçın Demirkıran Yusuf Güven

https://doi.org/10.58608/augsfd.1293011

Öz

Bu araştırma bir tasarım elemanı olarak beyaz alanın modern ve modern sonrası dönemde tasarımcılar tarafından değerlendirilme biçimlerini kapsamaktadır. Bu değerlendirme, modernist tasarım hareketlerindeki okunaklı tasarım anlayışı ile postmodernist dönemdeki tasarımcıların okunabilir tasarım yaklaşımlarının kuramsal açıdan Okunaklılık Savaşları olarak da isimlendirilen kavram üzerinden şekillenmektedir.
Modern tasarım hareketleri olan Bauhaus, Yeni Tipografi ve Uluslararası Tipografik Stil’in işlevsel tasarım anlayışında beyaz alanın okunaklılığa biçimsel katkısından söz edilmiştir. Modern tasarım hareketlerinin önde gelen isimlerinden Laszlo Moholy-Nagy, Jan Tschichold ve Josef Müller-Brockmann’ın seçilen tasarım örnekleri kapsamında beyaz alanın döneme ilişkin okunaklılık rolü yorumlanmaya çalışılmıştır. Ayrıca modern sonrası döneme bir geçiş süreci niteliğinde olan Geç Modern dönemin tasarımcılarından Paul Rand, Saul Bass ve Milton Glaser’ın seçilen tasarım örnekleri üzerinden beyaz alanın, sadece işlevsel değil aynı zamanda içeriğe anlamsal bir boyut kazandırması bakımından değerlendirilmiştir.
Wolfgang Weingart’ın modern tasarımda işlevselliği eleştirmeye başlamasıyla birlikte girilen yeni dönemde beyaz alan okunaklılıktan çok anlamsal bir temsil olan okunabilir tasarım anlayışı ile ilişkilendirilmiştir. Bu postmodernist dönemde dilsel bir yapı olarak davranan beyaz alanın işaret ettiği anlam Katherine McCoy, David Carson ve ülkemizden Bülent Erkmen’in seçilen tasarım örnekleri açısından yorumlanmaya çalışılmıştır.
Araştırmada beyaz alanın teknik ve mekanik bir yapıdan dilsel ve anlamsal bir yapıya üstlendiği rollerin serüveni seçilen tasarımlar üzerinden incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Beyaz Alan, Negatif Alan, Boşluk, Okunaklılık, Okunabilirlik

Kaynakça

• Kaynakça Akgül, R. F. (2008). 1980’lerden Günümüze Grafik Tasarımda Yapıbozumculuk (Deconstructivism). Yayımlanmamış sanatta yeterlilik tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Armstrong, H. (2012). Grafik Tasarım Kuramı Tasarım Alanından Okumalar. (çev. M. E. Uslu). İstanbul: Espas Yayınları.
• Bektaş, D. (1992). Çağdaş Grafik Tasarımın Gelişimi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Brockmann, M. J. (1996). Grid System in Graphic Design. İsviçre: Niggli Press.
• Çulha, D. (2010). Tom Stoppard'ın Oyun Afişlerinin Tasarımında Stratejik Bir Yöntem Olarak İroni'nin Kullanılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Dündar, B. (2005). Matbaanın Bulunuşundan Bu Yana Batıda ve 1970 Sonrası Türkiye’de Grafik Tasarımda Tipografik Dil. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul.
• İpşiroğlu, N. ve İpşiroğlu, M. (2011). Sanatta Devrim. İstanbul: Hayalperest Yayınevi.
• Karaduman, B. (2007). Bir Derginin Görsel Kimlik Tasarımında Biçim ve İçerik İlişkisi Açısından Tipografinin Önemi. Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Kılıçkaya, E. E. (2007). Grafik Tasarımda Görünmeyen Çoğunluk: Beyaz Alanlar. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Lupton, E. & Miller, J. A. (1991). Yapısalcılık ve Tipografi. (çev. M. Haydaroğlu). Grafik Sanatlar Üzerine Yazılar, 46, 1 – 4. https://gmk.org.tr/uploads/news/file-1447099483448650254.pdf adresinden 20 Mart 2023’te alınmıştır.
• Meggs, B. P. ve Purvis, W. A. (2012). Meggs’ History of Graphic Design. ABD: John Wiley & Sons Inc. Poynor, R. (1995, Eylül). Katherine McCoy. (çev. M. Haydaroğlu). Grafik Sanatlar Üzerine Yazılar, 71, 1 – 4. https://gmk.org.tr/uploads/news/file-1447102626907965038.pdf adresinden 20 Mart 2023’te alınmıştır.
• Ruder, E. (1977). Typography A Manual of Design. İsviçre: Niggli Press.
• Tschichold, J. (1998). The New Typography. ABD: University of California Press.
• Uçar, T. F. (2004). Görsel İletişim ve Grafik Tasarım. İstanbul: İnkılâp Yayınevi.
• Yıldırım, A. (2012). Tipografinin değişen yüzü; Post Tipografi ve Post Tipografik Font Tasarımı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Weill, A. (2008). Grafik Tasarım. (Çev. O. Türkay). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.