Önemli Bir Tarım, Gıda Güvenliği ve Çevre Riski Olarak “Agroterörizm” Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 2, 176 - 194, 10.12.2021

Bekir Pakdemirli Nevzat Birişik Süleyman Aslan Sezer Öz

Öz

Tarım, orman ve gıda sistemleri birçok canlının bir arada yaşadığı, son derece karmaşık besin zincirleri ile yaşam formlarının bir arada olduğu sistemlerdir. Bu ekosistemlerde yüz metreyi aşan boyda ağaçlar ile mikrometreden küçük mikroorganizmalardan bakterilerin bir arada yaşadığı, simbiyosiz, parazitizim ve hiper parazitizmin tüm formlarının görüldüğü sucul ve karasal çok sayıda ekosistem mevcuttur. Dünya ekonomisinin %60 veya daha fazlasını üreterek biyo-ekonominin temelini oluşturan bu sistemlerin zaafa uğraması; bireylerin, toplulukların, ülkeler ve dünya ekonomisinin yanı sıra sosyal yaşamın sıkıntıya düşmesine ve büyük kayıpların yaşanmasına sebep olabilir. Biyolojik sistemlerin saldırıya uğraması ve biyolojik nitelikli bazı canlı veya ürünlerin silah olarak kullanılmasına tarih boyunca çok kez şahit olunmuştur. Günümüzde özel niteliklere sahip canlılar veya bunların bazı ürünlerinin, doğrudan insanlara veya birincil üretim ya da gıda üretim sistemlerine saldırı amaçlı olarak kullanılması mümkündür. Bu tür ajanların özellikleri, kullanımı, doğuracağı sonuçlar ve bunlardan korunmak için yapılması gerekenler, ilgili devlet otoriteleri için son derece önemlidir. Günümüzde konvansiyonel savaş taktiklerinin gelişip çeşitlendiği, terör saldırılarının da bu minvalde her geçen gün daha önem kazandığı açıkça gözlenmektedir. Tarım, orman, gıda ve doğal kaynakların sosyal hayatımızda ve ekonomimizdeki yeri ve önemi düşünüldüğünde “agroterörizmin” ele alınması gereken stratejik bir konu olduğu ve bu bağlamda alınması gereken çok sayıda tedbir olduğu aşikardır.

Anahtar Kelimeler

Agroterörizm, biyolojik savaş ajanı, patojen, biyoterörizm, biyosavunma

Kaynakça

• 1. Atik, T.K. (2009). Ayın Dosyası: Biyoterörizm. Klinik Mikrobiyoloji Uzmanlık Derneği Dergisi E-Bülteni. 06-14.
• 2. Birişik, N. (2019). Küresel ve ulusal ölçekte tarım ve gıda politikaları “gerçekler, sorunlar ve çözüm önerileri”, Ankara.
• 3. Canıhoş, E. ve Birişik, N., 2007. Çukurova’da Bodur Elma Ağaçlarında Sclerotium Yanıklığı Hastalığı (Sclerotium rolfsii Sacc.)’nın Varlığının Tespiti. Türkiye II. Bitki Koruma Kongresi Bildirileri, 27-29 Ağustos 2007, Isparta.
• 4. Cereijo, M. (2005). Threat: animal and agriculture bioterrorism. http://www.amigospais-guaracabuya.org/oagmc173.php.
• 5. Craft, L. (2017). Perceived threats to food security and possible responses following an agro-terrorist attack. Walden Dissertations and Doctoral Studies Collection.
• 6. Demir, C. (2009). Türkiye’de alınması gereken biyogüvenlik ve biyosavunma önlemleri. (Yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi Adli Tıp Enstitüsü, İstanbul.
• 7. Dökmeci, AH, Çavlan B. (2020). Biyolojik silah; biyolojik savaşlar, pandemiler ve Covid-19. EJONS International Journal on Mathematic, Engineering and Natural Sciences. 16(4), 841-859.
• 8. Elibüyük, İÖ. (2008). Bitkisel ürünlere karşı tarımsal terör (Agroterörizm). OMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 23(3), 198-208.
• 9. Eroğlu, M. (2017). Çevre Koruma. https://www.ktu.edu.tr/dosyalar/ormankoruma_170b5.pdf
• 10. Forrest, A. (2020). The growing threat of agroterrorism and strategies for agricultural defense. Senior Honors Thesis. Liberty University.
• 11. GAO. (2019). Foot and mouth disease Usda’s efforts to prepare for a potential outbreak could be strengthened. Accessible Version.
• 12. Gelaw, Y. ve Asaminew, T. (2013). Periocular cutaneous anthrax in Jimma Zone, Southwest Ethiopia: a case series. BMC Res Notes 6, 313.
• 13. Genç, Ö. (2011). Kara ölüm: 1348 veba salgını ve ortaçağ avrupa’sına etkileri. Tarih Okulu, 10, 123-150.
• 14. Gianessi, L. ve Williams, A. (2012). Repeat of great Bengal famine unlikely thanks to fungicides.
• 15. Güzel, C. (2002). Korkunun korkusu: terörizm” silinen yüzler karşısında terörü. Ayraç Yayınevi, Ankara.
• 16. Harris, S.H. (1994). Factories of death: Japanese biological warfare 1932-45 and the American Cover-Up. New York: Routledge, 298.
• 17. Hoffman, J. (2003). Preparing for a bioterrorist attack: legal and administrative Strategies. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2901954/
• 18. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ceratitis_capitata_-_adult.jpg
• 19. https://en.wikipedia.org/wiki/Root-knot_nematode
• 20. https://www.acilcalisanlari.com/sarbona-tibbi-yaklasim.html
• 21. https://www.apsnet.org/edcenter/apsnetfeatures/Pages/CitrusCanker.aspx
• 22. https://www.microscopemaster.com/aspergillus.html
• 23. https://www.sheepcentral.com/nsw-urges-general-livestock-vaccinations-against-anthrax/
• 24. IPPC, (2021). Framework for pest risk analysis https://www.ippc.int/static/media/files/publication/en/2016/01/ISPM_02_2007_En_2015-12-22_PostCPM10_InkAmReformatted.pdf
• 25. Jackson, K.J., Weiss, M. A., Shhwarrzengberg A. B, Nelosn. R. M., Southerland, M. D. (2021). Global economic effects of Covid-19. Congressional Reserach Service.
• 26. Keleş, R. ve Ünsal, A. (1982). Kent ve siyasal şiddet, Ankara, SBF yayını.
• 27. Kılıç, S. (2006). Biyolojik silahlar ve biyoterörizm. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi, 63(1, 2, 3), 1-20.
• 28. Kiremitçi, İ. (2014). Küresel boyutta biyolojik terör tehdidi. Savunma Bilimleri Dergisi, 13(2), 27-58.
• 29. Kusumaningrum, A.E., Piambada, B.S., Purnomosidi, A., Magna, M.S. ve Simangunsong, F. (2008). Analysis of the Threats of Bioterrorism and Efforts to Protect Public Health in Indonesia. 1st International Conference on Recent Innovations (ICRI 2018), 2968-2973.
• 30. Monke, J. (2004). Agroterrorism: threats and preparedness. CRS Report for Congress.
• 31. OECD, (2021). OECD Series on principles of good laboratory practice (glp) and compliance Monitoringhttps://www.oecd.org/chemicalsafety/testing/oecdseriesonprinciplesofgoodlaboratorypracticeglpandcompliancemonitoring.htm
• 32. OIE, (2021). Handbook on import risk analysis for animals and animal products. https://www.oie.int/doc/ged/D11250.PDF
• 33. Olson, D. (2012). Agroterrorism: threats to America's economy and food supply. FBI Law Enforcement Bulletin. Retrieved from http://leb.fbi.gov/2012/february/agro terrorism-threats-toamericas-economy-and-food-supply.
• 34. Oren M. 2003. Quarantine after an international biological weapons attack: medical and public health requirements for containment. https://www.ima.org.il/FilesUploadPublic/IMAJ/0/52/26402.pdf
• 35. Öner, EB ve Yeşilbağ, K. (2015). Lumpy skin disease: türkiye’de ilk salgına ilişkin bazı epidemiyolojik veriler. Uludağ University Journal of Research in Veterinary Medicine. 34(1, 2), 41-52.
• 36. Parlak, T. (2020). Gıda ürünleri üretiminde hijyen kavramına farklı bir bakış. OHS Akademi İş Sağlığı ve Güvenliği Dergisi, 3(2), 73-101.
• 37. Parment, W.E. (2003). Quarantine redux: bioterrorism, aids and the curtailment of individual liberty in the name of public health. Health Matrix. The Journal of Law Medicine. 85.
• 38. Sousa, G.R., Puigvert, M., Coll, N.S., Siri, M.I., Pianzzola, M.J., Valls, M., Setubal, J.C. (2016). Complete genome sequence of the potatopathogen Ralstonia solanacearumUY031, Standards in Genomic Sciences, 11,7.
• 39. Suffert, F., Latxague E., Sacha, I.. (2009). Plant pathogens as agroterrorist weapons: assessment of the threat for European agriculture and forestry. Food Security, 1(2), 221-232.
• 40. Veteriner biyolojik numunelerinin alınması, nakledilmesi, ithalatı, ihracatı ve laboratuvar şartlarına dair yönetmelik, 29/08/2020, sayı: 31228.
• 41. WHO, (2021). Laboratory biosafety manual. https://www.who.int/csr/resources/publications/biosafety/Biosafety7.pdf
• 42. Yayla, A. Terörizm: kavramsal bir çerçeve. SBF dergisi 1990, 334.
• 43. Yenen, ŞY ve Doğanay, M. (2008). Biyoterörizm. ANKEM Dergisi, 22(2), 95-116.
• 44. Yüce, A. ve Yüce, Z. (2014). Tüketicilerin genetiği değiştirilmiş ürünlere yönelik satınalma niyetlerini belirlemeye yönelik bir araştırma: akademisyenler üzerine bir uygulama. Akademik Bakış Dergisi, 42(Mart-Nisan).
• 45. Yüksel, O ve Erdem, R. (2016). Biyoterörizm ve sağlık. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 19(2), 203-222.