Poetik Eylem Sürecinin Kurgusal İfadesi: Çocuk ve Allah’ta Kuşlar-Ağaçlar Sembolizmi

Yıl 2018, Sayı: 87, 157 - 178, 30.10.2018

Münire Kevser Baş

Öz

Fazıl Hüsnü Dağlarca (1915–2008)’nın Çocuk ve Allah’ında (1940),
Türk Edebiyatı’nın tarihî literatürü ile özgün bir bağ kurulduğu görülür. Eserdeki kendisini kolayca ele vermeyen içeriğin yanında karmaşık bir poetik kurgu da ancak keşfedici bir inceleme yöntemiyle
çözümlenebilir. Şöyle ki eserde, poetik eylem/şiir yaratma sürecinin
“kuşlar-ağaçlar sembolizmi” olarak nitelendirilebilecek bir kurgu ile
temsil edildiği görülmektedir. Söz konusu kurgu, tarihî Türk edebiyatı
metinlerindeki mitik, sembolik ve imgesel kullanımlar ile birlikte yorumlandığında anlam kazanmaktadır. Bu bağlamda eserdeki kuşlar ve
ağaçlar sembolizminin temsil ettiği anlam alanı, Türk mitolojisindeki
ve dinî-tasavvufî metinlerdeki kullanımlarından hareketle çözümlenmeye çalışılmıştır. Böylelikle şairin yaşam merkezli varlık algısının bir
yansıması olarak “ağaç”ın eserde geniş bir yer bulduğu, “kuşlar”ın ise
sonsuz âlemden, öteden şiir/söz getiren varlıklar olarak duyumsandığı
ve doğrudan şiiri/sözü imlediği tespit edilmiştir. Kuşların ağaçlar ile
buluşması, poetik öznenin şiir yaratması ve şairin dilde sonsuz yaşama
fikrini temsil ederken aynı zamanda şairin hayatın sonsuz “yaşama”-
sından edindiği kazanım yani “nasib”idir. Şiir/söz yaratma eylemini
yaşamın sonsuz kılınmasını sağlayan bir eylem olarak algılaması şairi
söz konusu kurguya ulaştırmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çocuk ve Allah, Dağlarca, Kuşlar, Ağaçlar, Sembolizm

Kaynakça

• Arpa, Yasemin (2010). Dağlarca ile… ‘Söz Kuşlarından Kalan Parıltı’. İstanbul: Yazı Kitap.
• Asa, Meral (2009). Dağlarca Şiirinde Dil ve Estetik (Sprache und Ästhetik in Daglarcas Dichtung). Dissertation, Dissertationsgebiet: Turkologie. Wien: Universitat Wien.
• Bayat, Fuzuli (2006). Ana Hatlarıyla Türk Şamanlığı. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Baş, Münire Kevser (2013). Çocuk ve Allah’ın Poetikasının İzinde. Ankara: Grafiker Yay.
• Çoruhlu, Yaşar (2002). Türk Mitolojisinin Anahatları. İstanbul: Kabalcı Yay.
• Dağlarca, Fazıl Hüsnü (2000). Yapıtlarımla Konuşmalar II. İstanbul: Doğan Kitap.
• Dağlarca, Fazıl Hüsnü (2010). Çocuk ve Allah. İstanbul: YKY.
• Eliade, Mircea (2003a). Dinler Tarihine Giriş. İstanbul: Kabalcı Yay.
• ____, (2003b). Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi I. İstanbul: Kabalcı Yay.
• ____, (2006). Şamanizm. Çev. İsmet Birkan. Ankara: İmge Yay.
• Esin, Emel (1984). Dıraht-ı Can (Can Ağacı). Haz. F. Halıcı. Konya.
• İbn Arabi (2008). Nurlar Risalesi (İttihadü’l-Kevni). Çev. Mahmut Kanık. İstanbul: İnsan Yay.
• İnan, Abdülkadir (1968). “Umay İlahesi Hakkında”. Makaleler ve İncelemeler. Ankara: TTK Yay.
• Ocak, Ahmet Yaşar (2000). Alevi ve Bektaşi İnançlarının İslam Öncesi Temelleri. İstanbul: İletişim Yay.
• Onay, Ahmet Talat (1993). Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar. Haz. Cemal Kurnaz. Ankara: TDV Yay.
• Ögel, Bahaeddin (1989). Türk Mitolojisi I. Ankara: TTK Yay.
• Ögel, Bahaeddin (1971). Türk Mitolojisi I. Ankara: TTK Yay.
• Ögel, Bahaeddin (1995).Türk Mitolojisi II. Ankara: TTK Yay.
• Ögel, Semra (1986). Anadolu Selçuklu Sanatı Üzerine Görüşler. İstanbul.
• Pala, İskender (1989). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. C. I-II. Ankara: Akçağ Yay.
• Tanyu, Hikmet (1988). “Ağaç” . İslam Ansiklopedisi. C. I. İstanbul: TDV Yay.
• Tarık, Bekir ve İlhan Durusel (1993). “Her Çocuk bir Dağlarcadır”. Cumhuriyet Kitap 194: 17.
• Tekin, Gönül (2007). “Eski Türk Edebiyatında Ağaç Motifi ve Sembolizmi”. Edebiyat ve Dil Yazıları-Mustafa İsen’e Armağan. Ed. Ayşenur Külahlıoğlu İslam-Süer Eker. Ankara.
• Türer, Osman (2005). Osmanlılarda Tasavvufi Hayat-Hediyyetü’l-İhvan. İstanbul: İnsan Yay.
• Uyar Akalın, Berrin (2001). Zaifi-Gülşen-i Si-murg-İnceleme Tenkitli Metin. Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Yavuz, Hilmi (2010). Okuma Biçimleri(Varlığın ve Sanatın Dili). İstanbul: Timaş Yay.