Medine Sözleşmesi Örnekliğinde Hadis ve Siyer Rivayetleri ile İlgili Metodolojik Bir Değerlendirme

Yıl 2018, Cilt: 13 Sayı: 13, 269 - 285, 28.06.2018

Haci Ataş

Öz

Hadis rivayetlerinin baş tarafında
bir sened zinciri vardır ve bu hadis rivayetlerinde vazgeçilmez bir unsurdur.
Aynı şekilde siyer rivayetlerinin ekserisinde de sened zinciri yer alır.  Ancak isnad uygulaması siyer haberleri için
vazgeçilmez bir unsur değildir. Bu noktada metodolojik açıdan hadis ve siyer
ilimleri birbirinden ayrılır.

Hadis usulcüleri siyer
müelliflerini birçok nedenle eleştirirler. Bu eleştirilerin en önemli sebeplerinden
biri onların her haber için ayrı bir isnad kullanmamalarıdır. Bu nedenle
hadisçiler, onların rivayetlerine karşı mesafeli yaklaşırlar. Dahası,
hadisçilerin bir kısmı bu gerekçeyi öne sürerek siyercilerden rivayet nakli
yapılamayacağını ifade ederler. Ancak biz, hadisçilerin siyer ilmi ile hadis
ilmi arasındaki farkları göz önüne almadan değerlendirme yaptıkları
görüşündeyiz. Bu iki ilim dalı arasında benzerlikler kadar farklılıkların da olduğu
bir hakikattir. Dolayısıyla bu ilim dallarının kendi dinamikleri içerisinde değerlendirilmesi
gerektiği görüşündeyiz.

Bu çalışmamız neticesinde hadis
ve siyer rivayetlerinin aynı mantık ve yöntemle ele alındığında objektiflikten
uzak değerlendirmelere neden olabileceğini gördük.  Bu iddiamızı desteklemek amacıyla Medine
Sözleşmesi’ni örnek rivayet olarak belirledik. 

Anahtar Kelimeler

Hadis, siyer, metot, rivayet, isnad

Kaynakça

• BEYHAKÎ, Sünen-i Kübra, I-X, Muhakkik: Muhammed Abdulkâdir Atâ, Mektebe Dâru’l-Bâz, Mekke, Tsz.BİLGEN, Osman, “Buhârî’nin Siyer ve Meğâzî Rivayetlerine Yaklaşımı”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: XVII, Sayı: 30 (2014/2).BOUAMRANE, Chick, “İslam Tarihçiliği ve Tarihlerine Bir Bakış”, (çev. Nesimi Yazıcı), Ankara 1988.ÇELİK, Ali, “İbn Sâ’d’ın Hadisçiliği”, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl: 2017, Cilt: VII, Sayı: 13, s. 277-294.DEMİRCAN,Adnan, Siyer, Beyan Yay., İstanbul 2016.İBN HACER, El-Askalânî, Tehzîbü’t-Tehzîb, Matbâatu Dâirat’i-Mâarif en-Nizâmiyye, I-XII, Hindistan, 1. Baskı H. 1326.El-BAĞDÂDÎ, Hatîb, Târîhu Bağdâd, (Thk. Beşşâr Avâd Ma’ruf), I-XVI, Dâru’l-Garbı’l-İslâmî, Beyrut, 1422/2002.EREN, Mehmet, “Hadis İlminde Ricâl Bilgisi ve İlk Kaynakları I”, Dîni Araştırmalar, Ocak-Nisan 2000.HAMÎDULLAH, İslam Peygamberi, Çev. Salih Tuğ, İrfan Yayımcılık, İstanbul 2003.………………., Muhammed, El-Vesaiku’s-Siyasiyye, Daru’n-Nefais, Beyrut 1405/1985.………………., Muhammed, Siyer-i İbn İshâk’a yazdığı Mukaddime, Düşün yay., İstanbul 2012.HİTTİ, Philip K., Siyasi ve Kültürel İslam Tarihi, (çev. Salih Tuğ), c. II, İstanbul 1980.HİZMETLİ, Sabri, İslam Tarihi (İlk Dönem), AÜİF Ankara 1999.İBN İSHÂK-İBN HİŞÂM, Sîret-i İbn Hişâm, I-IV, Çev: Hasan Ege, Kahraman Yay., İstanbul 2006.İBN KESİR, El-Bidaye Ve’n-Nihaye, Thk: Ali Şeyri, Daru İhyai’t-Turas el-Arabi, 1408/1988.İBN NEDİM, el-Fihrist, (Thk. İbrahim Ramazan), Dâru’l-Ma’rife, Beyrut, 1417/1997.İBN SEYYİDİ’N-NAS, Uyunu’l-Eser fî Fününi’l-Meğâzî ve’s-Siyer, (Ta’lik: İbrahim Muhammed Ramazan), I-II, Dâru’l-Kalem, Beyrut, 1414/1993.İBN SEYYİDİ’N-NÂS, Uyunu’l-Eser fî Fününi’l-Meğâzî ve’s-Siyer, (Ta’lik: İbrahim Muhammed Ramazan), I-II, Dâru’l-Kalem, Beyrut, 1414/1993.İBNU’L-CEVZÎ, Ebu’l-Ferec, Kitâbu’l-Mevzûât, Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, Beyrut 1995.İMTİAZ, Ahmed, “Bir Muhaddis Olarak Vâkıdî”, (çev. Ramazan Özmen), Yüzüncü Yıl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı:3, Van 2000.JONES, Marsden, Kitabu’l-Meğazî muhakkiki’nin mukaddimesi, (çev. Musa K. Yılmaz), Ocak 2014.KOÇYİĞİT, Talat Hadis Istılahları, AÜİF Yay. Ankara 1980.…………., Talat, Hadis Tarihi, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 1977. ÖKSÜZ, Nilgün, Hadis-Tarih İlişkisi ve Buhârî’nin et-Tarîhu’l-Evsatın’daki Metodu, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), İzmir 2004.ÖZ, Şaban İlk Siyer Kaynakları ve Müellifleri (Doktora Tezi), Ankara 2006.ÖZDEMİR, Veysel, “Buhârî’nin Meğâzî Rivayetlerinde Tesâhülünün Olup Olmadığı ile İlgili Değerlendirmeler”, Ekev Akademi Dergisi, Yıl: 18, Sayı: 58 (Kış 2014), c. XVIII, s. 395-453.POLAT, Selahattin, “Hadiste Metin Tenkidi(I)”, Erciyes Üniv. İlahiyat Fak. Dergisi, Sayı: 6, Kayseri 1989.………………….., “Cerh ve Ta’dîlin Tenkidi”, Erciyes Üniv. İlahiyat Fak. Dergisi, Sayı:2, Kayseri 1985.REEM, Azzâm, “Hadis Kritiği ve Hadis Metodolojisi ile Modern Tarih Metodolojisinin Mukâyesesi” (çev. Halil Kilercioğlu), Yeni Ümit, Yıl: 14, sayı: 57, 2002.ROBSON, James, “İbn İshâk’ın İsnad Kullanışı (1)”, (çev. Talat Koçyiğit), AÜİF Dergisi, 1962.SEVERCAN, Şefaettin, “Rivayetlerin Bilimselliği, Hz. Peygamber ve Dört Halife Dönemi”, İstem, Yıl:5, Sayı: 9, 2007.ŞEŞEN, Ramazan, Müslümanlarda Tarih-Coğrafya Yazıcılığı, İSAR, İstanbul 1998.TEKİNEŞ, Ayhan, “Hadis ve Tarih: Metodolojik bir Karşılaştırma”, Hadis Tetkikleri Dergisi, c. 2, sayı: 2, 2004.TOGAN, Zeki Velîdi, “Ortaçağ İslam Âleminde Tenkidi Tarih Telakkisi”, İslam Tedkikleri Enstitüsü Dergisi, I/1-4, İstanbul 1953.YARDIM, Ali, Hadis I, İzmir 1984.ZEHEBÎ, Siyerü â’lâm’in-nübelâ, Müessesetü’r-Risâle, I-XXIII, 1405/1985.