Şartların Değişmesiyle Kur'an Ahkâmının Güncellenmesi: Hz. Ömer Örneği

Yıl 2018, Cilt: 13 Sayı: 13, 213 - 231, 28.06.2018

Muhammet Ali Erdal

Öz

Hz. Ömer İslam tarihinde müstesna bir yeri bulunan, İslamî ilimlerde ve başta Kur’an/tefsir yorumlarında temayüz etmiş en önemli kişiliklerdendir. İslam’ı kabul ettikten sonra Hz. Peygamber’in ashabı arasında eşsiz bir konuma sahip olmuştur. Hz. Peygamber’in vefatı öncesi ve sonrasındaki yaşantısıyla, Kur’an ve Sünnetteki hükümlere bağlılığıyla ve hilafet dönemindeki hassas ve dengeli yönetim anlayışıyla büyüklüğünü ispat etmiştir. Bütün bunların yanısıra Hz. Ömer, Kur’an’ın nüzul sürecindeki olgu ve olaylaravukufiyeti ve her planda dillendirmekten çekinmediği özgün fikir ve içtihatlarıyla, fıkhi derinliği olduğunu da göstermiştir.

Bu makalede değişen zaman ve şartlara göre Hz. Ömer’in Kur’an’ın bazı hükümlerini uygulamaması ya da ayetlerde belirtilenden farklı şekilde uygulaması gibi içtihat ve yorumlarıyla ilgili rivayetlere yer verilmiştir. Söz konusu içtihatlarla ilgili rivayetlerden Hz. Ömer’in Kur’an’daki herhangi bir ayetin hükmünü iptal etmediği, sadece askıya aldığı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Hz. Ömer, Yorum, zaman, güncelleme, içtihad, hüküm

Kaynakça

• Abdürrezzâk, Ebû Bekr b. Hemmâm es-San’ânî, el-Musannef, Beyrut 1983.
• Ahmed Emîn, Fecru’l-İslâm, Beyrut 1933.
• Beğavî, Ebû Muhammed el-Hüseyn b. Mes’ûd, Meâlimu’t-Tenzîl, Riyad 1988.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyin b. Ali, es-Sünenü’l-Kübrâ, Beyrut 2003.
• Biltacî, Muhammed, Menhecü Ömer İbni’l-Hattâb fi’t-Teşrî’, Kahire 1970.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail, el-Câmiu’s-Sahîh, İstanbul 1981.
• Cassâs, Ebû Bekr Ahmed b. Ali, Ahkâmu’l-Kur’ân, Beyrut 1992.
• Çeker, Orhan, Prof. Dr. Saffet Köse’nin ‘Hz. Ömer'in Bazı Uygulamaları Bağlamında Ahkâmın Değişmesi Tartışmalarına Bir Bakış’ Başlıklı Makalesi Üzerine Bazı Mülahazalar, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, Sayı: 7, Konya 2006.
• Dalgın, Nihat, İslam Hukukuna Göre Müslüman Gayr-i Müslim Evliliği, Samsun 2005.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahmân, es-Sünen, İstanbul 1981.
• Fahreddîn er-Râzî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ömer, Mefâtihu’l-Ğayb, Beyrut 1981.
• Gezgin, Ali Galip, Özgün Bir Kur’an Yorumu -Hz. Ömer Örneği-, İstanbul 2009.
• İbn Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed, el-Müsned, Kahire 1995.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İmâdüddîn İsmail, Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, y.y., trs.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd, es-Sünen, İstanbul 1981.
• İbn Sa‘d, Ebû Abdillah Muhammed, et-Tabakâti’l-Kübrâ, Kâhire 2001.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Ali, Zâdü’l-Mesîr fi İlmi’t-Tefsîr, Beyrut 1984.
• Kallek, Cengiz, Müellefe-i Kulûb, DİA, İstanbul 2006.
• Kâsânî, Alâuddîn Ebî Bekr b. Mes’ûd, Bedâi’u’s-Sanâî fî Tertîbi’ş-Şerâî, Beyrut 1986.
• Koçak, Muhsin, Hz. Ömer ve Fıkhı, Samsun 1982.
• Köse, Saffet, Hz. Ömer'in Bazı Uygulamaları Bağlamında Ahkâmın Değişmesi Tartışmalarına Bir Bakış, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, Sayı: 7, Konya 2006.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed, el-Câmi’ li Ahkâmi’l-Kur’ân, Beyrut 2006.
• Mâlik b. Enes, Ebû Abdillah Mâlik b. Enes b. Mâlik, el-Muvatta’, İstanbul 1981.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc, el-Câmiu’s-Sahîh, İstanbul 1981.
• Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Şuayb, es-Sünen, İstanbul 1981.
• Öztürk, Mustafa, Tefsirde Ehl-i Sünnet & Şia Polemikleri, Ankara 2009.
• Serahsî, Şemseddîn, el-Mebsût, Beyrut 1989.
• Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr, ed-Dürrü’l-Mensûr fi’t-Tefsîr bi’l-Me’sûr, Kahire 2003.
• Şahin, Davut, Hz. Ömer’in Kur’an Anlayışı ve Yorum Yöntemi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2009.
• Şâtıbî, Ebû İshâk İbrahim b. Mûsâ, el-Muvâfakât fî Usûli’ş-Şerîa, Beyrut 1994.
• Şelebî, Muhammed Mustafa, Ta’lîlü’l-Ahkâm, Mısır 1947.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr, Câmiu’l Beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân, Kâhire 2001.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa, es-Sünen, İstanbul 1981.
• Tüccar, Zülfikar, “Hutay’e”, DİA, İstanbul 1998.
• Vâhidî, Ebü’l-Hasen Ali b. Ahmed, Esbâbü’n-Nüzûl, Beyrut 1991.