ÇANKIRI’DA GELENEKSEL BİR SİVİL MİMARİ ÖRNEĞİ: ALİ ASLAN EVİ

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 1, 83 - 107, 30.06.2022

Mustafa Gürbüz Beydiz Nilay Yılmaz

Öz

Her canlının temel gereksinimlerinden birini barınma ihtiyacı oluşturur. İnsanoğlu da tarih sahnesine çıktığı günden itibaren bu ihtiyacını doğanın kendisine sunduğu tüm imkânlardan faydalanarak gidermiştir. Tarihsel, iklimsel, ekonomik, sosyolojik vb. yaşam tarzları onu geleceğe taşımıştır. Tarihsel verilerle elde edilen bilgiler
çerçevesinde yapıların tasarımları, yaşanan sürecin etkileri ile şekillenmiştir. Zaman içinde yapılar kamu, askerî, dinî, sivil vb. isimlerle sınıflandırılmıştır. Sivil yapıların bu anlamda en geniş sınıfı oluşturduğu ifade edilebilir. Sivil yapıların tipi, kullanılan malzemesi, tasarım kriterleri, süslemeleri, onun yapıldığı döneme ait izleri günümüze taşımaktadır. Coğrafi nedenlere bağlı olarak farklı yapı malzemelerinin kullanıldığı da bilinen bir gerçektir. Anadolu’nun coğrafi konumu ve buna bağlı olarak içinde bulunduğu iklim kuşağı, yapılarda kullanılan malzemenin de çeşitlenmesinde en önemli etkenlerden biridir. Bu etkenler zaman ilerledikçe değişimlere uğramış ve bundan dolayı geleneksel mimarinin önemi günden güne artmıştır. Modern yapıların altında neredeyse ezilmekte ve hatta bazen betonarme katlı ev modasına yenik
düşmektedir. Geçmişe duyulan özlemle ayakta durmaya direnen bu yapıların korunarak gelecek kuşaklara aktarılması ve bu amaçla toplumda bilinç oluşturulması
gerekmektedir. Topluma geleneksel öz kültürlerini öğretmek, onlarda farkındalık yaratmak, sürdürülebilir kültür ekseninde halk adına pragmatist fayda sağlamak herkesin görevidir. Çankırı ilinin merkeze bağlı Güneykışla köyünde bulunan Ali Aslan’a ait ev, bölgenin geleneksel sivil yapıları hakkında bilgileri bünyesinde gizlemektedir. Bu doğrultuda bugüne kadar ele alınmamış olması açısından özgün bir değere sahip olan Ali Aslan Evi, mimarisi ve süslemeleri açısından bu araştırmayla incelenmiş, gelecek kuşaklara korunarak aktarılması amaçlanmıştır. Çalışma, röportaj ile birlikte literatür taramasıyla desteklenmiş, ilgili evin ve bölgedeki diğer yapıların fotoğrafları yazarlar tarafından çekilmiş, plan ile süsleme detayları teknik çizimlerle kayıt altına alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çankırı, Mimari, Sivil Yapılar, Türk Evi, Ali Aslan Evi

A Sample Of Traditional Civil Architecture in Çankırı: House of Ali Aslan

Öz

The need for shelter constitutes one of the bare necessities of every living thing. Since appearing in the stage of history, humankind has met this need by utilizing every opportunity presented by the nature. Historical, climatic, economic, sociological, and such lifestyles have carried humankind into the future. Based on the information gathered through historical data, the design of the buildings has been shaped by the effects of the existing period. In time, buildings have been classified under the names of public, military, religious, civil, etc. In this sense, it can be stated that civil buildings are the largest class. The types of civil buildings, materials used, design criteria, embellishments have brought the traces of that period to the present. It is a known fact that different materials are used in buildings due to geographical reasons. The geographical location and correspondingly the climate zone of Anatolia is one of the most important factors that diversification of materials used in buildings. These factors have changed over time and consequently, traditional architecture has gained more importance day to day. It has nearly crushed under
modern buildings and even acquiesced to multi-story concrete building fashion. Struggle to remain standing with the nostalgia, these buildings should be protected and transferred to the next generations, and to that aim, awareness should be raised within the society. Teaching society about their own traditional culture, raising
awareness, utilization of pragmatist benefit on behalf of the public in terms of sustainable culture is everyone’s duty. The house that belongs to Ali Aslan in Güneykışla Village of Çankırı conceals information about the traditional civil buildings of the region. In this regard, Ali Aslan’s house which has a unique value since it has not
been evaluated until now is discussed in terms of its architecture and embellishments and it is aimed to be transferred to the next generations. The study is supported by a literature review as well as an interview and the photographs of the house and other buildings in the region have been taken by the authors while the plan and the
embellishments of the house are registered by technical drawings.

Anahtar Kelimeler

Çankırı, Architecture, Civil Buildings, Turkish House, House of Ali Aslan

Kaynakça

• Akan, M., Hidayetoğlu, M. ve Türktaş, Z. (2010). Çankırı Belediyesi Dr. Rıfkı Kamil Urga Araştırma Merkezinde Korunan Düz Dokuma Yaygılar. Çankırı: Çankırı Belediyesi.
• Akok, M. (1953). Çankırı'nın Eski Evleri. Arkitekt (7-8). (s.142-153).
• Altun, A. (2002). Türkiye Selçukluları Mimarlığı. Türkler Ansiklopedisi Cilt 7. (Hasan Cemal Güzel, Kemal Çiçek ve Salim Koca) içinde, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları. (s. 820- 827).
• Crane, H. (2002). Anadolu Beylik Döneminde Mimari ve Himaye Türkler Ansiklopedisi Cilt 8. (Hasan C. Güzel, Kemal Çiçek ve Salim Koca) içinde, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları. (s. 30-37).
• Dereci, Ş., vd. (2021). Geleneksel Türk Evi'nin Cumhuriyet Dönemi Modern Türk Evi'ne Evrilmesi: Sedad Hakkı Eldem Ahmed Ağaoğlu Konutu Örneği, Çukurova 7. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Kongresi, (Düz. H. Albayrak) içinde Adana: IKSAD Global Publishing House. (s. 824-837).
• İbiş, R. (2014). Bölge Tarihi. Çankırı Kültür Envanteri 2014. (Haz. M. K. Karatatar, N. Acar, A. Atmaca ve R. İbiş), Ankara: Çankırı Valiliği İl Müze Müdürlüğü. (s. 10-18).
• Kırıkçı, R. ve Büyükçolak, İ. (1993). Bizim Evlerimiz. İstanbul: Katibim Yayınları.
• Kuban, D. (2007). Osmanlı Mimarisi. İstanbul: YEM Yayınları.
• Kütükoğlu, M. S. (2020). Osmanlı'nın Sosyo-Kültürel ve İktisadi Yapısı. Ankara: Türk Tarih Kurumu. . Makal, T. K. (1990). Anadolu'da Türk Mührü. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Naumann, R. (1998). Eski Anadolu Mimarlığı. (B. Madra, Çev.) Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Necipoğlu, G. (2013). Sinan Çağı, Osmanlı İmparatorluğu'nda Mimari Kültür. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Şahin, G. vd. (2014). Kızılırmak, Çankırı Kültür Envanteri 2014. Çankırı: Çankırı Valiliği İl Müze Müdürlüğü, (Haz. M. K. Karatatar, N. Acar, A. Atmaca ve R. İbiş) içinde, (s. 427 439).
• Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü Parsel Sorgu. (t.y.). Erişim adresi: https://parselsorgu.tkgm.gov.tr/
• Tayla, H. (2007). Geleneksel Türk Mimarisinde Yapı Sistem ve Elemanları (Cilt I). İstanbul: Taç Vakfı Yayınları.