Konya Arkeoloji Müzesi’nde Bulunan Bronz Kandiller (MS I – MS VII. Yüzyıllar)

Yıl 2023, Cilt: 11, 313 - 338, 21.06.2023

Yurdagül Özdemir Mustafa Tuncay Özdemir

Öz

Çalışmamızın konusunu Konya Arkeoloji Müzesi’nde bulunan Roma Dönemi ve Geç Antik Çağ’a tarihlenen bronz kandiller oluşturmaktadır. Erken dönemlerden itibaren kandillerin, günlük yaşamda evlerin aydınlatılmasında, resmi ve dinî törenlerde kullanıldığı, ayrıca ölü hediyesi olarak da mezarlara konulduğu bilinmektedir. Çalışmamızda Konya Arkeoloji Müzesi’nde bulunan satın alma ve müsadere yoluyla müze koleksiyonuna dâhil edilen 33 adet bronz kandil ele alınmıştır. Bronz kandiller bronzun eritilerek yeniden kullanılabilen bir malzeme olması nedeniyle pişmiş toprak kandillere göre daha az sayıda günümüze ulaşmıştır. Bronz kandil yapımının MS I. yüzyıldan itibaren yaygınlaştığı bilinmektedir. Bu dönem bronz kandillerin Geç Hellenistik Dönem pişmiş toprak kandillere benzedikleri görülmektedir. MS IV-V. yüzyıldan itibaren ise antikçağ kandillerinin üslup özelliklerine Hristiyanlık sembolleri eklenerek dinî ve günlük kullanıma uygun kandillerin yapımı yaygınlaşmıştır. Konya Arkeoloji Müzesi’nde bulunan Roma Dönemi ve Geç Antik Çağ kandillerinde de bu değişimi izlemek mümkündür. Çalışmamızda incelediğimiz eserler, formlarına göre gruplandırılarak Roma Dönemi ve Geç Antik Çağ olmak üzere alt başlıklar altında detaylı bir şekilde ele alınmıştır. Eserler, Türkiye ve yurt dışı müzeleri ile özel koleksiyonlardaki benzer örneklerlerle ilişkilendirilerek tarihlendirme önerileri yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kandil, Roma Dönemi, Geç Antik Çağ, Maden Eserler, Konya Arkeoloji Müzesi

Destekleyen Kurum

Selçuk Üniversitesi, Bilimsel Araştırma Projeleri (BAP) Birimi

Proje Numarası

22401021

Bronze Oil Lamps in the Konya Archeological Museum (Ist – VIIth Centuries A.D.)

Öz

The subject of this study is the bronze oil lamps dating from the Roman and Late Antique Periods, today in the Konya Archaeological Museum. It is known that from early periods that oil lamps were used in daily life to illuminate homes and in the course of official and religious ceremonies, and were also placed within tombs as gifts for the dead. In our study, 33 bronze oil lamps in the Konya Archeology Museum collection acquired through purchase and from confiscation are discussed. Due to the fact that bronze is a material that can be melted and reused, bronze oil lamps have survived in fewer numbers than terracotta oil lamps. The production of bronze oil lamps become widespread from the Ist century A.D. onwards. The bronze oil lamps of this period resembled the terracotta oil lamps of the Late Hellenistic period. Beginning from the IVth-Vth century A.D., Christian symbols were added to the stylistic features of ancient oil lamps and production of oil lamps suitable for religious and daily use became widespread. This change is observable in the collection of Roman and Late Antique Age oil lamps in the Konya Archaeological Museum. The oil lamps examined in this study are grouped according to their forms and discussed in detail under the subheadings of the Roman period and Late Antique Period. The related similar artifacts in museums and private collections in Turkey and abroad were identified and dating suggestions were made accordingly.

Anahtar Kelimeler

Oil Lamp, Roman Period, Late Antique Period, Metal Works, Konya Archeological Museum

Proje Numarası

22401021

Kaynakça

• Acara M. 1990, Türkiye Müzeleri’ndeki Bizans Maden Eserleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi. Ankara.
• Acara M. 2002, “Bizans Döneminde Maden Aydınlatma Araçlarının Kullanımı ve Orta Bizans Dönemi Polykandilionları”. Ed. N. Ş. Doğan, Ortaçağ’da Anadolu, Prof. Dr. Aynur Durukan’a Armağan. Ankara, 23-37.
• Altun F. İ. & Erginer G. E. 2020, “İzmir Arkeoloji Müzesi Envanterine Kayıtlı Bir Grup Bronz Eser”. Sanat Tarihi Dergisi 29/2, 541-565.
• Atasoy S. 2005a, “Halûk Perk Koleksiyonu’ndan Bronz Kandiller”. Tuliya I, 193-230.
• Atasoy S. 2005b, Bronze Lamps in the Istanbul Archaeological Museum. Oxford.
• Bailey D. M. 1962, “Lamps From Tharros in the British Museum”. The Annual of the British School at Athens 57, 35-45.
• Bailey D. M. 1972, Greek and Roman Pottery Lamp. Oxford.
• Bailey D. M. 1975, A Catalogue of the Lamps in the British Museum I. Greek, Hellenistic and Early Roman Pottery Lamps. London.
• Bailey D. M. 1980, A Catalogue of the Lamps in the British Museum II. Roman Lamps Made in Italy. London.
• Bailey D. M. 1994, “Byzantine Lamps”. Ed. D. Buckton, Byzantium, Treasures of Byzantine Art and Culture from British Collections. London, 18.
• Bailey D. M. 1996, A Catalogue of the Lamps in the British Museum IV. Lamps of Metal and Stone and Lampstands. London.
• Barın G. 1995, Aydın ve Milet Müzesi’ndeki Üzeri Kabartmalı Hellenistik ve Roma Dönemi Kandiller. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi. İzmir.
• Boube Piccot C. 1975, Les bronzes antiques du Maroc. II. Le mobilier, Vol. 2, (ETAM V). Rabat.
• Brants J. 1998, Antieke terra-cotta lampen uit het Rijksmuseum van oudheden te Leiden. Leiden.
• Broneer O. 1930, Terracotta Lamps, Corinth Vol. IV, No. 2. Cambridge.
• Bussiere J. & Wohl B. L. 2017, Ancient Lamps in the J Paul Getty Museum. Los Angeles.
• Civelek A. 2001, Tralleis Nekropolisi Buluntuları Işığında Hellenistik ve Roma Dönemi Seramiği. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi. İzmir.
• Civelek A. 2008, “Phokaia’da Bir Volütlü Kandil Atölyesi”. Colloquium Anatolicum VII, 115-135.
• Çokay Ş. S. 1996, Antik Çağda Aydınlatma Araçları ve Perge Pişmiş Toprak Kandilleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi. İstanbul.
• Demirel Gökalp Z. 2001, Türkiye Müzeleri’ndeki Bizans Dönemine ait Maden Aydınlatma Araçları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi. Ankara.
• Doğruluk A. 2016, Konya Arkeoloji Müzesi’ndeki Roma ve Doğu Roma Dönemi Bronz Kandiller. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi. Konya.
• Erginsoy Ü. 1978, İslam Maden Sanatının Gelişmesi (Başlangıcından Anadolu Selçukluların Sonuna Kadar). İstanbul.
• Fremersdorf F. 1922, Römische Bildlampen. Unter besonderer Berücksichtigung einer neuentdeckten Mainzer Manufaktur, ein Beitrag zur Technik und Geschichte der frühkaiserzeitlichen Keramik. Bonn.
• Fırat M. 2015, “Isparta Müzesi Volütlü Kandilleri”. Ulusal Sosyal Araştırmalar Dergisi 8/36, 535-551.
• Fitch C. R. & Goldman N. W. 1994, Cosa: The Lamps. (Memoirs of the American Academy in Rome, Vol. 39). Roma.
• Fuchs W. 1963, Der Schiffsfund von Mahdia. Tübingen.
• Galavaris G. 1978, “Some Aspects of Symbolic us of Lights in the Eastern Church”. Byzantine and Modern Greek Studies IV, 69-78.
• Gürler B. 2004, Tire Müzesi Bronz Eserleri. İstanbul.
• Howland R. H. 1958, Greek Lamps and Their Survivals (Agora IV). New Jersey.
• Iványi D. 1935, Die Pannonischen Lampen. Budapest.
• İnanan F. 2004, İzmir, Tire, Bergama ve Ödemiş Müzelerindeki Bizans Dönemi Pişmiş Toprak Kandiller. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi. İzmir.
• Kınal F. 1960, “Kaunos Adak Lambaları”. Belleten XXXIII/130, 151-159.
• Laflı E. & Buora M. 2014, “Roman, Early Byzantine and Islamic Bronze Lamps from Southern Anatolia”. Archiv Orientâlni 82, 431-458.
• Laflı E. & Buora M. 2021, “Bronze Crescent Lamps from Anatolia”. Edt. E. Laflı, Bibliography of the Greek, Roman and Byzantine Bronzes from Anatolia and Neighbouring Regions, (Bar 3038). Oxford, 289-294.
• Leibundgut A. 1977, Die römischen Lampen in der Schweiz. Bern.
• Loeschcke S. 1919, Lampen aus Vindonissa. Ein Beitrag zur Geschichte von Vibdonissa und des Antiken Beleuchtungswesens. Zürich.
• Manniez Y. 2010, “Les Lampes Et Lampadaires Miniatures En Bronze De Nimes, Ecole Antique De Nimes”. Bulletin 28, 73-92.
• Mele N. V. 1983, Catalogo Delle Lucerne in Bronzo, Museo Nazionale Archeologigo Di Napoli. Roma.
• Menzel H. 1954, Antike Lampen im Römisch – Germanischen Zentralmuseum zu Mainz. Mainz.
• Metin H. 2012, Kibyra Kandilleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi. Erzurum.
• Metin H. & Polat Beck B. A. 2015, “Burdur Müzesi Metal Kandilleri”. OLBA XXIII, 273-320.
• Öztürk N. 2003, Kyzikos Kandilleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi. Erzurum.
• Öz C. 2018, “Silifke Müzesi’nde Bulunan Pişmiş Toprak Kandiller”. Eds. T. Kahya, A. Özdizbay, N. Tüner Önen & M. Wilson, Uluslararası Genç Bilimciler Buluşması II: Anadolu Akdenizi Sempozyumu. 04-07 Kasım 2015 Antalya, Sempozyum Bildirileri. İstanbul, 553-584.
• Öz C. 2019, “Silifke Müzesi’nde Bulunan Pişmiş Toprak Kandiller Üzerinde Yer Alan Figüratif&Bitkisel Bezeme, Sembol ve Damgalar”. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 11/22, 352-371.
• Perlzweig J. 1961, The Athenian Agora, Vol 7, Lamps of the Roman Period: First to Seventh Century after Chris. Athens.
• Radt W. 1986, “Lampen und Beleuchtung in der Antike”. Antike Welt 17/1, 42-58.
• Rice T. T. 2002, Bizans’ta Günlük Yaşam Bizans’ın Mücevheri Konstantinopolis. İstanbul.
• Sandler L. F. 1964, Essays in Memory of Karl Lehmann. New York.
• Spagnolis M. D. & Carolis S. E. 1986, Le lucerne di bronzo, Musei Della Biblioteca Apostolica Vaticana, Inventari e Studi 1. Vatikan.
• Spagnolis M. D. & Carolis S. E. 1988, Le Lucerne di Bronzo di Ercolano e Bronze. Roma.
• Szentleleky T. 1969, Ancient Lamp. Amsterdam.
• Taş T. & Özcan F. 2015, “MS. 4.-7. yüzyıllar arasında Haç Motiflerinin Gelişimi”. SDÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 21, 247-275.
• Tuluk G. G. 1996, İonia Bölgesi’nde Hellenistik Dönem Kandiller. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi. İzmir.
• Ulbert G, 1959, Die römischen Donau-Kastelle Aislingen und Burghöfe, Limesforshungen Band 1. Berlin.
• Walters H. B. 1914, Catalogue of the Greek And Roman Lamps in the British Museum. Oxford.
• Xanthopoulou M. 2010, Les lampes en Bronze à l'époque Paléochrétienne. Belgium.