Zeytinliada Doğu Kazı Alanı’nda Bulunan Geç Antikçağ Sikkeleri

Yıl 2023, Cilt: 11, 289 - 305, 21.06.2023

Mehmet Kayhan Murat

Öz

Zeytinliada, Balıkesir’e bağlı Erdek İlçesi’nin yaklaşık 250 m açıklarında yer alır. Zeytinliada’da 2006-2016 yılları arasında yapılan kazılarda Meryem Ana Manastırı, manastır içerisinde kiliseler ve günlük yaşam ile ilgili yapılar tespit edilmiştir. Zeytinliada Doğu Kazı Alanı’ndaki çalışmalar 2009, 2011, 2012 ile 2016 yıllarında yapılmıştır. Kazılar sonucunda alanda dinî ve günlük yaşam ile ilgili yapılar grubu açığa çıkarılmıştır. Söz konusu yapılar adada dinî yaşamın yanı sıra sosyal yaşam ile de ilgili yapılar topluluğu olduğunu göstermiştir. Zeytinliada’da şapelde 108, Doğu Kazı Alanı’nda 59 ve Meryem Ana Kilisesi’nde 44 tane olmak üzere toplam 211 sikke bulunmuştur. Sosyal yaşam ile ilgili yapılar topluluğunun yer aldığı Doğu Kazı Alanı’nda çok sayıda seramik, kandil, metal eser ve sikkeler ele geçen küçük buluntular arasındadır. Makalenin konusunu oluşturan 59 sikke alanın değişik yerlerinde ve farklı kot seviyelerinde bulunmuştur. Sikkelerin 43’ü tanımlanmış, 16 sikke ise aşırı korozyona uğradığından dolayı tanımlanamamıştır. Kataloğu oluşturulan tanımlanan sikkelerden 1’i Aurelianus dönemine (MS 270-275) diğer sikkeler MS V. yüzyıl sonu ile MS VII. yüzyılın ilk çeyreği arasına tarihlenmektedir. Sikkeler 8 imparatorun hanedanlık yıllarında 6 farklı darphanede basılmıştır. Genel kondisyonları kötü olan sikkeler toplamda 6 farklı birimde darp edilmişlerdir. İncelenen sikkeler Doğu Kazı Alanı’nda ele geçip yayını yapılan eserler ile karşılaştırılıp alanının kullanım evreleri tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Zeytinliada, Doğu Kazı Alanı, Geç Antikçağ, Sikke

Late Antique Coins Found at Zeytinliada East Excavation Area

Öz

Zeytinliada is located approximately 250 m offshore from the Erdek District of Balıkesir. During the excavations carried out in Zeytinliada between 2006 and 2016, the Virgin Mary Monastery, churches within the monastery and structures related to daily life were identified. Studies in Zeytinliada East Excavation Area were carried out in 2009, 2011, 2012 and 2016. As a result of these excavations, a group of structures relating to religious and daily life in the area were unearthed. These structures showed that there was a collection of structures related to social, as well as religious life on the island. On Zeytinliada, a total of 211 coins were found, 108 in the chapel, 59 in the East Excavation Site, and 44 in the Virgin Mary Church. Many examples of ceramics, oil lamps, metal artifacts and coins were among the small finds unearthed in the East Excavation Site, where a group of structures related to social life are located. 59 coins, which are the subject of the article, were found in different parts of the area and in different strata of the excavations. 43 of the coins were identified, while 16 coins could not be identified due to excessive corrosion. One of the identified coins catalogued is dated to the Aurelianus period (270-275 A.D.), while the other coins date from the end of the V cent. A.D. and to the first quarter of the VII cent. A.D. These coins were struck at 6 different mints during the dynastic years of 8 emperors. The coins poor general condition were minted in 6 different units in total. The analyzed coins were compared with the works found and published from the Eastern Excavation Site, and the phases of use of the area were determined.

Anahtar Kelimeler

Zeytinliada, East Excavation Site, Late Antiquity, Coin

Kaynakça

• Demirel Gökalp Z. & Kılıç S. 2011, “Heraclius’un Follisleri; Bolu Arkeoloji Müzesi Örnekleri”. Eds. A. C. Erel, B. İşler, N. Peker & G. Sağır, Anadolu Kültürlerinde Süreklilik ve Değişim: Dr. A. Mine Kadıoğlu’na Armağan. Ankara, 251-263.
• Demirel Gökalp Z. 2014, “Bilecik Müzesindeki Bizans Bronz Sikkeleri”. TÜBA-KED 12/2014, 11-28.
• Demirel Gökalp Z. 2017, “Antik Phrygia’da Bizans Sikke Dolaşımı”. STD XXVI, 379-393.
• Demirel Gökalp Z. 2017, Kütahya Müzesi Bizans Sikkeleri. Ankara.
• Demirel Gökalp Z. 2018, “Anadolu’nun Ege Kıyılarında Erken Bizans Dönemi Sikke Dolaşımı”. Eds. C. Ünal, A. Ersoy, C. Gürbıyık & B. K. Kasalı, Ege Dünyası Liman Kentleri Sikke, Mühür ve Ağırlıkları. Manisa, 83-98.
• DOC I. 1966, Catalogue of the Byzantine Coins in the Dumbarton Oaks Collection and in the Whittemore Collection, Volume I, Anastasius to Maurice 491-602. Eds. A. R. Bellinger & P. Grierson. Washington.
• DOC II/I. 1966, Catalogue of the Byzantine Coins in the Dumbarton Oaks Collection and in the Whittemore Collection, Volume II, Phocas to Theodosius III 602-717, Part 1, Phocas and Heraclius (602-641). Eds. A. R. Bellinger & P. Grierson. Washington.
• Ertüzün R. M. 1998, Kapıdağı Yarımadası ve Çevresindeki Adalar. İstanbul.
• Hasluck F. W. 1910, Cyzicus. Cambridge.
• Kavaz Kındığılı B. 2017, “Zeytinliada Light Colored (Açık Renkli) Geç Roma Seramikleri”. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi 38, 151-176.
• Kavaz Kındığılı B. 2017, Zeytinliada Geç Roma ve Bizans Seramikleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi. Erzurum.
• Kavaz Kındığılı B. 2020, “Zeytinliada Kırmızı Astarlı Seramikleri”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 24 (Aralık Özel Sayı), 239-264.
• Kavaz Kındığılı B. 2022, “Zeytinliada Manastırı’nda Su Kültü ve Aziz Tryphonos”. Cedrus X, 289-300.
• Keleş V. & Oyarçin K. 2020, “Akropol Doğu (İç) Sur Yangın Tabakasında Bulunan Sikkeler Işığında Parion’da Tahribat İzleri Üzerine Bir Ön Değerlendirme”. TÜBA-KED 22/2020, 51-66.
• Keleş V., A. Yılmaz & K. Oyarçin 2014, “Parion Roma Hamamı 2013 Kazıları ve Sikke Buluntuları”. Arkeoloji ve Sanat 147, 21-36.
• Keleş V., A. Yılmaz & K. Oyarçin 2015, “Parion Roma Hamamı 2014 Kazıları ve Sikke Buluntuları”. Arkeoloji ve Sanat 150, 53-68.
• Mercanoğlu F. 2022, “Bursa Arkeoloji Müzesi’nde Bulunan Bir Grup Herakleios Dönemi Sikkesi”. Meriç Uluslararası Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi 6/16, 178-194.
• Mottraye A. 1727, Voyages du Sr. A.de La Mottraye en Europe, en Asie et en Afrique I. La Haye.
• Oyarçin K. 2016, “Parion Tiyatrosu Sikkeleri Üzerine Genel Bir Değerlendirme”. Eds. C. Başaran & H. E. Ergürer, Parion Roma Tiyatrosu. İstanbul, 181-191.
• Oyarçin K. 2017, Parion’da 2005-2014 Yılları Arasında Ele Geçen Geç Roma ve Erken Bizans Dönemi Sikkeleri (MS 3.-7. YY). Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi. Erzurum.
• Oyarçin K. 2020, “The Early Byzantine Period of Parion in Ligth of Numismatic Data”. Ed. V. Keleş, Parion Studies III, Propontis ve Çevre Kültürleri. İstanbul, 619-628.
• Öztürk N. & Kavaz B. 2011, “Zeytinliada Kazısı 2009 Yılı Çalışmaları”. KST 32/1, 33-46.
• Öztürk N. & Kavaz B. 2012, Erdek Zeytinliada Meryemana Manastırı. Bandırma.
• Öztürk N. & Kavaz B. 2013, “Zeytinliada 2011 Yılı Kazı Çalışmaları ve Arkeopark Projesi”. KST 34/2, 365-374.
• Öztürk N. & Kavaz B. 2014, “Zeytinliada 2012 Yılı Kazı Çalışmaları ve Arkeopark Projesi”. KST 35/1, 48-59.
• Öztürk N., M. Çekilmez, B. Kavaz Kındığılı, G. Güloğlu, M. K. Murat, İ. Özcihan & B. Takunyacıoğlu 2018, “Zeytinliada 2016 Yılı Kazı Çalışmaları ve Arkeopark Projesi”. KST 39/1, 453-465.
• RIC V/I. 1968, The Roman Imperial Coinage. Vol. V Part I. Valerian to Florian. Eds. H. Mattingly & E. A. Sydenham. London.
• Sydenham E. A. 1919, The Roman Monetary System: Part I. London.
• Tek A. T. 2015, “Side Sikke Buluntuları Işığında MS 622/3’de Pamphylia’ya “Olası” Bir Sasani Saldırısı”. Colloquium Anatolicum 2015/14, 116-129.
• Tekin O. & Erol Özdizbay A. 2012, “Coins from Allianoi Excavations: Campaign of 1998”. CollAn. XI, 347-401.
• Tekin O. & Erol Özdizbay A. 2013, “Coins from Allianoi Excavations: Campaign of 1999”. CollAn. XII, 299-331.
• Tekin O. & Erol Özdizbay A. 2014, “Coins from Allianoi Excavations: Campaign 2000”. CollAn. XIII, 293-336.
• Tekin O. & Erol Özdizbay A. 2016, “Coins from Allianoi Excavations: Campaign 2001”. Anatolia Antiqua XXIII, 117-146.
• Ünal C. 2004, “Ödemiş Müzesinden Bir Grup I. Iustinianus ve II. Iustinos Dönemi Sikkesi”. Sanat Tarihi Dergisi XIII/2, 119-137.
• Ünal C. 2012, Manisa Müzesi Bizans Sikkeleri. Manisa.
• Ünal C., Ö. Tatar & M. Toy 2017, Tunay Demran Koleksiyonu. Manisa.