Likya-Karya Sınırında Kalinda: Tarihi ve Coğrafi Bir Değerlendirme

Yıl 2023, Cilt: 11, 183 - 213, 21.06.2023

Fatih Onur

Öz

Bu yazı 2022 yılının sonlarında Fethiye Müze Müdürlüğü başkanlığında, Muğla Valiliği Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı ile Dalaman Belediyesi’nin maddi destekleriyle ve yazarın bilimsel danışmanlığında başlatılan Kalinda-Şerefler Kazısı kapsamında kaleme alınmıştır. Yazı Kalinda ve çevresine yönelik eskiçağ tarihi ve eskiçağ coğrafyası açılarından yapılmış genel bir değerlendirmeyi ve kritik tespitleri içermektedir. Kalinda’nın Arkaik ve Klasik dönemlerde Likya-Karya sınır bölgesinde Kaunos ile birlikte ya da Kaunos’tan sonra en güçlü ve en büyük kent olduğu anlaşılmaktadır. Hellenistik Dönem’de tipik kent kurumlarına ve memurlarına sahip, sikke basan bir polis olup bir Ptolemaioslar garnizonuna ev sahipliği yapmaktaydı. Gerek Kaunos gerekse Rodos bu kente sahip olmak için çeşitli dönemlerde girişimlerde bulundular. Roma Dönemi’nde Lykia Birliği’nin bir üyesi oldu. Patara Yol Anıtı’nda Telmessos, Lyrnai ve Kaunos olmak üzere üç yol bağlantısı verilmiş olan kente MS 141 yılındaki deprem sonrasında Opramoas’ın yardım sağladığı bilinmektedir. Yazıda kentin lokalizasyonuna yönelik sorunlar ve tartışmalar ayrıca değerlendirilmiştir. Bununla birlikte kazısı yapılmakta olan Dalaman-Şerefler’deki kalıntı grubu Kalinda’ya ait en önemli yerlerden bir tanesini oluşturmaktadır. Bu kalıntı grubunda yapılan incelemeler ve kazılardan elde edilecek sonuçların ve yakın çevrede yapılacak olan gözlemlerin bize aydınlatıcı bilgiler sunacağını umuyoruz.

Anahtar Kelimeler

Kalinda, Likya, Karya, Kaunos, Rodos, Eskiçağ Tarihi, Tarihi Coğrafya

Teşekkür

Bu yazı 2022 yılının sonlarında Fethiye Müze Müdürlüğü başkanlığında, Muğla Valiliği Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı ile Dalaman Belediyesi finans destekleriyle ve yazarın bilimsel danışmanlığında başlatılan Kalinda-Şerefler Kazısı kapsamında kaleme alınmıştır. Kazı alanındaki çalışmalar bilimsel danışman olan yazar ile Doç. Dr. Mustafa Koçak’ın (Antalya Bilim Üniversitesi) alan denetiminde sürdürülmektedir. Bahsi geçen kurum ve kişilere bu çalışmaların yürütülmesinde verdikleri emekler için çok teşekkür ederim.

Calynda on the Lycian-Carian Border: A Historical and Geographical Evaluation

Öz

This paper has been prepared within the scope of the Calynda-Şerefler Excavation, which was initiated in late 2022 under the direction of Fethiye Museum Directorate, with the financial support of Muğla Governorship Investment Monitoring and Coordination Directorate and Dalaman Municipality, under the scientific consultancy of the author. The paper provides a general evaluation and critical observations on Calynda and its surroundings from the perspectives of ancient history and ancient geography. Calynda was the most powerful and the largest city in the Carian-Lycian border region together with or after Kaunos in the Archaic and Classical periods. In the Hellenistic period it was a typical polis with urban institutions and officials, minting coins and hosting a Ptolemaic garrison. Both Kaunos and Rhodes made attempts to own this city at various periods. It was a member of the Lycian Leauge during the Roman Period. Calynda was recorded in three road connections with Telmessos, Lyrnai and Kaunos in the Pataran Road Monument and Opramoas provided aid to the city after the earthquake in 141 AD. The problems and debates regarding the localisation of the city are also discussed in the paper. However, the group of ruins at Dalaman-Şerefler, which is currently being excavated, constitutes one of the most important sites of Calynda. We hope that the results of the investigations and excavations conducted on this group of remains and the observations to be made in its immediate vicinity will provide us with enlightening information.

Anahtar Kelimeler

Calynda, Lycia, Caria, Caunus, Rhodes, Ancient History, Historical Geography

Kaynakça

• Adak M. 2013, “Claudia Iasonis, eine Asiarchin aus Lykien”. Hermes 141/4, 459-475.
• Akyürek Şahin N. E., F. Onur, M. Alkan & M. E. Yıldız 2017a, “Likya/Pamfilya Ulaşım Sistemlerinin Epigrafik ve Tarihi Coğrafik Açılardan Araştırılması 2015 ve 2016 Yılları Sonuçları”. AST 35, 387-410.
• Akyürek Şahin N. E., F. Onur, M. Alkan & M. E. Yıldız 2017b, “Surveys on the Transportation Systems in Lycia/Pamphylia 2016 - Likya/Pamfilya Ulaşım Sistemleri Yüzey Araştırması 2016”. ANMED 15, 203-212.
• Arkwright W. 1895, “The Frontier of Lycia and Caria”. JHS 15, 93-99.
• Arnaud P. 1993, “De la durée à la distance : l'évaluation des distances maritimes dans le monde gréco-romain”. Histoire & Mesure 8/3-4, 225-247.
• Arnaud P. 2009, “Notes sur le Stadiasme de la Grande Mer (1): la Lycie et la Carie”. Geographia Antiqua 18, 165-193.
• Arnaud P. 2011, “La Lycie et la Carie du Stadiasme”. Anatolia Antiqua 19, 411-432.
• Arnaud P. 2017, “Playing Dominoes with the Stadiasmus Maris Magni. The Description of Syria: Sources, Compilation, Historical Topography”. Eds. A. Külzer & M. S. Popović, Space, Landscapes and Settlements in Byzantium. Studies in Historical Geography of the Eastern Mediterranean, presented to Johannes Koder. Vienna, 15-49.
• Balland A. 1981, Fouilles de Xanthos. Tome VII, Inscriptions d'époque impériale du Létôon. Paris.
• Bean G. E. 1953, “Notes and Inscriptions from Caunus”. JHS 73, 10-35.
• Bean G. E. 1954, “Notes and Inscriptions from Caunus (Continued)”. JHS 74, 85-110.
• Bean G. E. 1976, “Pasanda”. PECS, 679.
• Bean G. E. 1978, Lycian Turkey: An Archaeological Guide. London.
• Bürchner L. 1905, “Dyndason”. RE V.2, 1880.
• Carruba O. 1996, “Neues zur Frühgeschichte Lykiens”. Eds. F. Blakolmer, K. R. Krierer, F. Krinzinger, Landskron-Dinstl, H. D. Szemethy & K. Zhuber-Okrog, Fremde Zeiten. Festschrift für Jürgen Borchhardt zum 60. Geburtstag am 25. Februar 1996, dargebracht von Kollegen, Schülern und Freunden 1. Vienna, 25-39.
• Çeker A. 2016, “Doğal Ortamın (Jeomorfoloji-Hidrografya) Tarımsal Faaliyetlere Etkileri Bağlamında Bir Alan İncelemesi: Dalaman Ovası Örneği”. Yenifikir 16, 29-50.
• Collignon M. & Duchesne L. 1877, “Rapport sur un voyage archéologique en Asie Mineure”. BCH 1, 361-376.
• Cousin G. 1900, “Voyage en Carie”. BCH 24, 24-69.
• Doğu A. F. 1988, “Köyceğiz-Dalaman Çevresindeki Tarihi Yerleşme Alanlarının Jeomorfolojik Birimlerle İlişkisi (Güneybatı Anadolu)”. DTCF Dergisi 32/1-2, 319-328.
• Dunant C. 1978, “Stèles funéraires”. Eretria. Ausgrabungen und Forschungen. Fouilles et recherches VI. Bern, 21-61.
• Dündar E. 2023, “Amphora Stamps from Kalynda”. Gephyra 26 (hazırlanıyor).
• Fellows C. 1841, An Account of Discoveries in Lycia: Being a Journal Kept During a Second Excursion in Asia Minor. London.
• French D. 2014, Roman Roads and Milestones of Asia Minor Vol. 3: (Milestones, Fasc. 3.5: Asia. BIAA Electronic Monograph 5). London.
• Gray E. W. 1978, “M. Aquillius and the organisation of the Roman province of Asia”. The proceedings of the Xth International Congress of Classical Archaeology, Ankara-İzmir, 23-30/IX/1973. Ankara, 965-977.
• Helm R. 1929, “Stadiasmus Maris Magni”. Ed. R. Helm, Hippolytus Werke. IV: Die Chronik. Leipzig, 95-139.
• Hild F. 2000, “Die lykische Oktapolis und das Bistum Lornaia”. EpigrAnat 32, 151-153.
• Hoffman G. 1841, Marciani Periplus. Menippi Peripli fragmentum quod Artemidori nomine ferebatur. Peripli qui stadiasmus Magni Maris inscribi solet fragmentum. Leipzig.
• Hoskyn R. 1842, “Narrative of a Survey of Part of the South Coast of Asia Minor; And of a Tour into theInterior of Lycia in 1840-1; Accompunied by a Map”. The Journal of the Royal Geographical Society of London 12, 143-161.
• Jones A. H. M. 1971, Cities of the Eastern Roman Provinces. Oxford.
• Judeich W. 1890, “Inschriften aus Karien”. MDAI (A) 15/3, 252-282.
• Karabulut B. 2019, “Batı Lykia'da Oktapolis'in Politik Yapısı”. Eds. N. E. Akyürek Şahin & M. E. Yıldız & F. Avcu, Eskiçağ Yazıları 13 (AKRON 17). İstanbul, 69-96.
• Keen A. G. 1998, Dynastic Lycia: A Political of History of the Lycians and Their Relations with Foreign Powers: C. 545-362 B.C. Leiden-Boston-Köln.
• Kokkinia C. 2000, Die Opramoas-Inschrift von Rhodiapolis. Euergetismus und soziale Elite in Lykien 40. Antiquitas Bonn.
• Konuk K. 1998, “The Early Coinage of Kaunos”. Eds. R. Ashton & S. Hurter, Studies in Greek Numismatics in Memory of Martin Jessop Price. London, 197-223, pl. 47-50.
• Konuk K. 2009, “Erbbina in Caria?”, Ed. O. Tekin, Ancient History, Numismatics and Epigraphy in the Mediterranean World. Studies in memory of Clemens E. Bosch and Sabahat Atlan and in honour of Nezahat Baydur. İstanbul, 193-199.
• Le Quien M. 1740, Oriens Christianus, in quatuor patriarchatus digestus ... Paris.
• Lohmann H. 1999, “Zwischen Kaunos und Telmessos. Reisenotizen aus dem karischlykischen Grenzgebiet”. Orbis Terrarum 5, 43-83.
• Magie D. 1950, Roman Rule in Asia Minor I-II. Princeton.
• Marek C. 2006, Die Inschriften von Kaunos. München.
• Meier L. 2019, Kibyra in hellenistischer Zeit. Neue Staatsverträge und Ehreninschriften. Denkschriften der philosophisch-historischen Klasse 516. Vienna.
• Merola G. D. 2001, Autonomia locale governo imperiale. Fiscalità e amministrazione nelle province asiane. Pragmateiai 5. Bari.
• Meyer G. 1886, “Die Karier. Eine ethnographisch-linguistische Untersuchung”. Beiträge zur Kunde der indogermanischen Sprachen 10, 147-202.
• Mitchell S. 1999, “The Administration of Roman Asia from 133 BC to AD 250”. Eds. W. Eck & E. Müller-Luckner, Lokale Autonomie und römische Ordnungsmacht in den kaiserzeitlichen Provinzen vom 1. bis 3. Jahrhundert. Munich, 17-46.
• Mitchell S. 2005, “The Treaty between Rome and Lycia of 46 BC (MS 2070)”. Ed. R. Pintaudi, Papyri Graecae Schøyen Papyrologica Florentina 35. Firenze, 164-259.
• Müller K. W. L. 1855, “Anonymi Stadiasmus Maris Magni”. Geographi Graeci Minores. Cambridge, 427-514.
• Müseler W. 2016, Lykische Münzen in europäischen Privatsammlungen (Gephyra Monografi Serisi 4). İstanbul.
• Müseler W. 2019, “Beyond the Valley II. Lycian Rulers at Telmessos and in the Carian Borderland around the Middle of The 5th Century BC”. Eds. M. Nollé & P. M. Rothenhöfer & G. Schmied-Kowarzik & H. Schwarz & H. C. von Mosch, Panegyrikoi Logoi. Festschrift für Johannes Nollé zum 65. Geburtstag. Bonn,
• Öner E. & Akbulut H. 2015, “Paleocoğrafik – Jeoarkeolojik Bulgular Işığında Patara Apollon Tapınağı’nın Yerinin Tartışılması: Patara Apollon Tapınağı Kısık Boğazı’nda mıydı? (Eşen Ovası – Muğla/Antalya)”. Ege Coğrafya Dergisi 24/2, 69-106.
• Öner E. & Vardar S. 2018, “Eşen Deltasının Paleocoğrafyasında Letoon ve Patara’nın Jeoarkeolojisi”. ASEAD 5/6, 286-312.
• Onur F. & Tekoğlu Ş. R. 2020, “The Ancient Routes and New Lycian Inscriptions around Fethiye”. Gephyra 19, 1-32.
• Onur F. 2016a, “Parerga to the Stadiasmus Patarensis (16): The Roads, Settlements and Territories”. Gephyra 13, 89-118.
• Onur F. 2016b, “Stadiasmus Patarensis’te Yollar, Yerleşimler ve Teritoryumlar”. Eds. N. E. Akyürek Şahin, M. E. Yıldız & H. Uzunoğlu, Eskiçağ Yazıları 8 (AKRON 10). İstanbul, 73-126.
• Onur F. 2019, “An Investigation around Kragos in Lycia: The Question of Sidyma and Kalabatia”. Adalya 22, 259-296.
• Onur F. 2022a, “Likya’da Yürütülen Antik Yol Araştırmaları ve Bölgenin Tarihi Coğrafyasına Katkıları”. Eds. M. Demirel & M. Arslan & S. Atalay & U. Orhan, Antalya'nın Arkeolojik Mirası. Antalya Müzesi 100 Yaşında. II. Ankara, 498-525.
• Onur F. 2022b, “A Name List from Lyrnai (Kayadibi) of Oktapolis on the Border between Lycia and Caria”. Gephyra 23, 197-221.
• Pernin I. 2014, Les baux ruraux en Grèce ancienne : corpus épigraphique et étude. Paris.
• Plassart A. 1921, “Inscriptions de Delphes, la liste des Théorodoques”. BCH 45, 1-85.
• Pons L. J. & Edelman C. H. 1963, A Soil Survey of the Köyceğiz-Dalaman Area (Turkey). Ankara.
• Reitzenstein D. 2011, Die Lykischen Bundespriester: Reprasentation Der Kaiserzeitlichen Elite Lykiens. Berlin.
• Rigsby K. J. 1998, “Geographical Readings”. EpigrAnat 30, 137-142.
• Rigsby K. J. 2019, “Notes on Anatolian Cities”. EpigrAnat 52, 107-115.
• Robert L. 1937, Études anatoliennes : Recherches sur les inscriptions grecques de l'Asie Mineure. Paris.
• Roos P. 1969, “Topographical and Other Notes on South-Eastern Caria”. Opuscula Atheniensia 9, 59-93.
• Ross L. 1850, Kleinasien und Deutschland. Reisebriefe und aufsätze mit bezugnahme auf die möglichkeit Deutscher niederlassungen in Kleinasien. Halle.
• Rostovtzeff M. 1922, A Large Estate in Egypt in the Third Century B.C. A Study in Economic History. Wisconsin.
• Rousset D. 2010, De Lycie en Cabalide: la convention entre les Lyciens et Termessos près d' Oinoanda Fouilles de Xanthos X. Hautes études du monde gréco-romain 45. Geneva.
• Şahin S. 2010, “Parerga zum Stadiasmus Patarensis (3): Die Inschrift von Köybaşı in Zentrallykien”. Gephyra 7, 137-152.
• Şahin S. 2014, Stadiasmus Patarensis. Itinera Romana Provinciae Lyciae. Lykia Eyaleti Roma Yolları. İstanbul.
• Santangelo F. 2007, Sulla, the Elites and the Empire. Leiden - Boston.
• Schuler C. 2007, “Ein Vertrag zwischen Rom und den Lykiern aus Tyberissos”. Ed. C. Schuler, Griechische Epigraphik in Lykien. Eine Zwischenblanz. Akten des int. Kolloquiums, München, 24-26. Februar 2005. Munich, 51-79.
• Schuler C. 2010, “Priester πρὸ πόλεως in Lykien: Eine neue Inschrift aus dem Territorium von Patara”. Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik 173, 69-86.
• Shcheglov D. A. 2016, “The Accuracy of Ancient Cartography Reassessed: The Longitude Error in Ptolemy’s Map”. Isis 107/4, 687-706.
• Spratt T. A. B. & Forbes E. 1847, Travels in Lycia, Milyas, and the Cibyratis I-II. London.
• Stückelberger A. & Graßhoff G. 2017, Klaudios Ptolemaios. Handbuch der Geographie 2. Basel.
• Takmer B. 2006, Lex Portorii Provinciae Lyciae. Lykia Eyaleti Gümrük Yasası. Antalya.
• Takmer B. 2007, “Lex Portorii Provinciae Lyciae. Ein Vorbericht über die Zollinschrift aus Andriake aus neronischer Zeit”. Gephyra 4, 165-188.
• Takmer B. 2010, “Stadiasmus Patarensis için Parerga 2: Sidyma I. Yeni Yazıtlarla Birlikte Yerleşim Tarihçesi”. Gephyra 7, 95–136.
• Tietz W. 2003a, Der Golf von Fethiye: Politische, ethnische und kulturelle Strukturen einer Grenzregion vom Beginn der nachweisbaren Besiedlung bis in die römische Kaiserzeit. Bonn.
• Tietz W. 2003b, “Lissai und Kaunos - Eine neue Grabinschrift aus dem lykisch-karischen Grenzgebiet”. EpigrAnat 36, 121-126.
• Tietz W. 2021, “Das westlykische Daidala in der Kaiserzeit: Eine neue Inschrift und historische Überlegungen”. Gephyra 21, 159-174.
• Troxell H. A. 1979, “Winged Carians”. Eds. O. Mørkholm & N. Waggoner, Greek Numismatics and Archaeology. Essays in Honor of Margaret Thompson. Wetteren, 257-268.
• Tupikova I. 2022, “A Common-sense Approach to the Problem of the Itinerary Stadion”. Archive for History of Exact Sciences 76, 319–361.
• Van Bremen R. 2013, “From Aphrodisias to Alexandria with Agroitas and Agreophon (via Hippoukome, Kalynda and Kaunos)”. Ed. R. Parker, Personal Names in Ancient Anatolia. Oxford, 145-173.
• Yıldız M. E. & Onur F. 2022, “Lykia ve Karia Arasında Sınır Bölgesi olarak Oktapolis”. Olba 30, 347-362.
• Zgusta L. 1984, Kleinasiatische Ortsnamen. Heidelberg.
• Zimmermann M. 1996, “Probus, Carus und die Räuber im Gebiet des pisidischen Termessos”. ZPE 110, 265-277.