Examining the Behaviors of School Administrators in the Context of Hegemonic Masculinity and Gender

Yıl 2023, Cilt: 24 Sayı: 3, 241 - 261, 29.10.2023

Merve Uğur Elif Aydoğdu

https://doi.org/10.12984/egeefd.1297601

Öz

The purpose of this research is to discover the meanings that male school administrators attribute to gender and hegemonic masculinity, and to reveal the reflections of these perspectives on family, social life and school life. A phenomenological research design was used in this qualitative research. The sample of this study consisted of 23 male principals and vice principals. The data collected by the semi-structured interview technique were analyzed by content analysis. In the light of the findings obtained in the research, it has been concluded that the family life, the environment they live in, and the socioeconomic status play a role in the formation of the perceptions of male school administrators based on gender and hegemonic masculinity. It has been determined that school administrators' gender-related values shape their task choices based on their views on leadership qualities and their behaviors towards school members in administrative processes such as division of labor and decision-making. In this context, suggestions were presented such as providing training to families, teachers and administrators to raise awareness about gender roles, designing research designs to evaluate this awareness, and selecting research samples in a way that can make intercultural comparisons by diversifying such as east-west, provincial-metropolitan, national-international.

Anahtar Kelimeler

School administrator, Hegemonic masculinity, Gender

Okul Yöneticilerinin Davranışlarının Hegemonik Erkeklik ve Toplumsal Cinsiyet Bağlamında İncelenmesi

Öz

Bu araştırmanın amacı erkek okul yöneticilerinin toplumsal cinsiyete ve hegemonik erkekliğe yükledikleri anlamları keşfetmek, bu bakış açılarının ailede, sosyal yaşamda ve okul yaşantısında yansımalarını açığa çıkartmaktır. Bu nitel çalışmada fenomenolojik araştırma deseni kullanılmıştır. Bu çalışmanın örneklemini 23 erkek müdür ve müdür yardımcısı oluşturmuştur. Yarı yapılandırılmış görüşme tekniği ile toplanan veriler içerik analizi ile çözümlenmiştir. Araştırmada elde edilen bulgular ışığında erkek yöneticilerin toplumsal cinsiyete ve hegemonik erkekliğe dayalı algılarının oluşumunda aile yaşantılarının, içinde bulundukları çevrenin, sosyoekonomik durumun rol oynadığı sonucuna ulaşılmıştır. Okul yöneticilerinin söz konusu toplumsal cinsiyete dair değerlerinin, liderlik niteliklerine yönelik görüşlerine dayanan görev seçimlerini ve okul üyelerine yönelik iş bölümü, karar alma gibi yönetsel süreçlerinde sergiledikleri davranışlarını şekillendirdiği tespit edilmiştir. Bu bağlamda ailelere, öğretmenlere ve yöneticilere toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin farkındalık sağlayacak eğitimleri verilmesi, bu farkındalığı değerlendirecek araştırma desenlerinin tasarlanması ve araştırma örneklemlerinin doğu - batı, taşra - metropol, ulusal - uluslararası gibi çeşitlendirilerek kültürlerarası karşılaştırmalar yapabilecek şekilde seçilmesi gibi öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Okul yöneticisi, Hegemonik erkeklik, Toplumsal cinsiyet

Kaynakça

• Acar, S., Şahin Cinoğlu, D., Karagöz, T., Kaygısız, G., Meydan, M. C. ve Işık, M. (2022). İlçelerin sosyoekonomik gelişmişlik sıralaması araştırması SEGE-2022. Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü Yayını, Sayı: 35, Araştırma Raporu, Sayı: 8, Ankara.
• Acar Şimşek, G. (2019). Eğitim ve öğretim ekseninde toplumsal cinsiyet kaynaklı eşitsizliklerin izdüşümleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Aka Erdem, N. (2017). Toplumsal cinsiyet bağlamında Alev Alatlı romanlarında özne-iktidar ilişkisi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 6(2), 936-963.
• Akgül, Ç. ve Sancar. S. (2011). Sözleşmeli askerlik: Demokratik vatandaşlık mı, küresel militarizm mi? Birikim Dergisi, 264-265.
• Aktaş, F. O. (2010). Türkiye’de erkekliğin kurgulanışında askerliğin yeri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Alptekin, B. (2019). Öğretmen adaylarının toplumsal cinsiyet rolleri ile öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Arar, H. K., & Oplatka, I. (2014). Muslim and Jewish teachers’ conceptions of the male school principal’s masculinity: Insights into cultural and social distinctions in principal–teacher relations. Men and Masculinities, 17(1), 22-42. doi: 10.1177/1097184X13516961
• Aslan, G. (2015). Öğretmen adaylarının toplumsal cinsiyet algılarına ilişkin metaforik bir çözümleme. Eğitim ve Bilim, 40(181), 363-384.
• Başkale, H. (2016). Nitel araştırmalarda geçerlik, güvenirlik ve örneklem büyüklüğünün belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 9(1), 23-28.
• Bora, A. (2010). Kadınların sınıfı: Ücretli ev emeği ve kadın öznelliğinin inşası. İstanbul: İletişim.
• Bourdieu, P. (1990). The logic of practice. California: Stanford University Press.
• Bozok M. (2009). Feminizmin erkekler cephesindeki yankısı erkekler ve erkeklikler üzerine eleştirel incelemeler. Cogito, 58, 269-284.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri (20. baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Cemaloğlu, N. ve Ertürk, A. (2007). Öğretmenlerin maruz kaldıkları yıldırma eylemlerinin cinsiyet yönünden incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(2), 345-365.
• Chan, A. K. W. (2011). Feminising and masculinising primary teaching: A critical examination of the interpretive frameworks of male primary school principals in Hong Kong. Gender and Education, 23(6), 745-759, doi: 10.1080/09540253.2011.611041
• Chatlos, J. E. (2018). A male elementary school principal’s experience of gender and leadership. (Unpublished doctoral dissertation). Nothern Colorado University, Colorado.
• Creswell, J. W. (2015). Nitel araştırma yöntemleri: Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni. (M. Bütün ve S. B. Demir, çev. ed.). Ankara: Siyasal.
• Connell, R. W. (2005), Masculinities (2nd ed.). Berkeley: University of California Press.
• Connell, R. W., & Messerschmidt, J. W. (2005). Hegemonic masculinity. Gender and Society, 19(6), 829-859. doi: 10.1177/0891243205278639
• Cruickshank, V. (2020). How do Australian male primary teachers cope with social isolation in their schools? Education, 48(6), 690-703. doi: 10.1080/03004279.2019.1645191
• Çakmak, M. H. (2016). Mamak (Ankara) ilçesinin kentsel ekolojik özellikleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Çetin, Ç. (2013). Why have there been no men artists? Analyzing awareness of masculinities through the artworks of “men” artist post 1990 in Turkey. (Unpublished doctoral dissertation). Sabancı University, İstanbul.
• Dedeoğlu, S. (2000). Toplumsal cinsiyet rolleri açısından Türkiye’de aile ve kadın emeği. Toplum ve Bilim, 86(3), 139-170.
• Demiray, A., Bayraktar, D. ve Khorshid, L. (2013). Erkek hemşirelik öğrencilerinin hemşireliği seçme nedenleri ve bu mesleği seçme nedeniyle yaşadıkları sorunlar. International Journal of Human Sciences, 10(1), 1440-1445.
• Demren, Ç. (2003). Erkeklik, ataerkillik ve iktidar ilişkileri. Hacettepe Üniversitesi Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi. http://www. huksam. hacettepe. edu. tr/erkek. htm adresinden elde edildi.
• Deniz, V. (2019). Öğretmenlikten müdür yardımcılığına geçiş: Uyum ve sosyalleşme süreci. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir.
• Derks, B., Ellemers, N., Van Laar, C., & De Groot, K. (2011). Do sexist organizational cultures create the queen bee? British Journal of Social Psychology, 50, 519-535. doi:10.1348/014466610X525280.
• Derks, B., Van Laar, C., & Ellemers, N. (2016). The queen bee phenomenon: Why women leaders distance themselves from junior women. The Leadership Quarterly, 27(3), 456-469.
• Dökmen, Z. Y. (2010). Toplumsal cinsiyet-sosyal psikolojik açıklamalar. İstaanbul: Remzi Kitabevi.
• Eisner, E. W. (1979). The educational imagination: On the design and evaluation of school programs. New York: Macmillan Publishing.
• Endeksa. (2022). Mamak eğitim düzeyi verileri. https://www.endeksa.com/tr/analiz/ankara/mamak/demografi adresinden elde dildi.
• Erdoğan, N. (2008). Toplumsal cinsiyet bağlamında kadının görünmeyen emeği: Mersin örneği. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Erginer, A. ve Saklan, E. (2020). Öğretmenlik mesleğinin bir kadın mesleğine dönüşmesinin yaratabileceği sorunlara yönelik öğretmen adaylarının geliştirdikleri çözüm önerileri. Journal of International Social Science Education, 6(2), 363-393. doi: 10.47615/issej.840163
• Erkol, H. (2015). Kadın eğitim yöneticilerinin bakış açısıyla okul yönetimi ve kadın yöneticiler. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Düzce Üniversitesi, Düzce.
• Freire, P. (1995). Ezilenlerin pedagojisi. (D. Hattatoğlu ve E. Özbek, çev.). İstanbul: Ayrıntı.
• Fuller, K. (2010). Talking about gendered headship: How do women and men working in schools conceive and articulate notions of gender? Journal of Educational Administration and History, 42(4), 363-382, doi: 10.1080/00220620.2010.514041
• Gönç, T. (2017). Türkiye'de erkek hemşire olmak: Avantajlar ve dezavantajlar. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 72(1), 35-76.
• Guba, E. G. (1981). Criteria for assessing the trustworthiness of naturalistic inquiries. Educational Communication and Technology, 29(2), 75-91. doi: 10.1007/BF02766777
• Guba, E. G., & Lincoln, Y. S. (1981). Effective evaluation: Improving the usefulness of evaluation results through responsive and naturalistic approaches. San Francisco: Jossey-Bass.
• Guba, E. G., & Lincoln, Y. S. (1982). Epistemological and methodological bases of naturalistic inquiry. Educational Communication and Technology Journal, 30(4), 363-381.
• Günindi Ersöz, A. (2015). Özel alan/kamusal alan dikotomisi: Kadınlığın "doğası" ve kamusal alandan dışlanmışlığı. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 18(1), 80-102.
• Güven Akdoğan, Ö. (2014). Popüler Türkiye sinemasında gülünçleştirilen erkeklik. (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Güvenel Karaduman, C. ve Ergun, A. (2018). Erkek egemen iş ortamlarında kadın yöneticilerin deneyimleri ve stratejileri. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 21(2), 114-143.
• Habermas, J. (2005). Kamusallığın yapısal dönüşümü (6. baskı). (T. Bora ve M. Sancar, çev.), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Hofstede, G., Hofstede, G. J., & Minkov, M. (2010). Cultures and organizations: Software of the mind. Maidenhead: McGraw-Hill.
• İpek, S. (2019). Okul öncesi eğitimde erkek öğretmen olmaya ilişkin bir durum çalışması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Kılıç, S. (2019). Hegemonik erkeklik bağlamında cinsiyetçi meslek seçimi: Erkek okul öncesi öğretmenlerin görüşleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). On Dokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Köroğlu, F. (2006). Okul yönetiminde cinsiyet etkeni ve kadın öğretmenlerin okul yöneticiliği talepleri (Bingöl İli Örneği). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Mackinnon, K. (2021). ‘The women are taking over’: Exploring hegemonic masculinities in elementary principalship. Management in Education, 35(1), 32-42.
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2022). 2021 yılı idare faaliyet raporu. Ankara: MEB Strateji Geliştirme Başkanlığı.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber. (S. Turan, çev.). Ankara: Nobel.
• Organisation for Economic Co-operation and Development [OECD ]. (2018). TALIS indicators. Retrieved from https://stats.oecd.org/
• Orhun, O. (2021). Siyasetçi erkekler ve erkekliği yeniden üretme pratikleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Özarslan, A. D. (2015). Hegemonik erkeklik bağlamında erkek hemşireler. Alternatif Politika, 7(1), 118-142.
• Özçatal, E. Ö. (2011). Ataerkillik, toplumsal cinsiyet ve kadının çalışma yaşamına katılımı. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(1), 21-39.
• Özdemir, H. (2019). Toplumsal cinsiyet perspektifinde erkeklik ve kadınlık algısı: Bir alan araştırması. Akademik Sosyal Araştırmalar, (10), 90-107.
• Parlaktuna, İ. (2010). Türkiye’de cinsiyete dayalı mesleki ayrımcılığın analizi. Ege Akademik Bakış, 10(4), 1217-1230.
• Peca, K. (2000). Critical theory in education: Philosophical, research. sociobehavioral, and organizational assumptions (ED450057).
• Sakallı Uğurlu, N., Türkoğlu, B., Kuzlak, A., & Gupta, A. (2021). Stereotypes of single and married women and men in Turkish culture. Current Psychology, 40, 213-225. doi: 10.1007/s12144-018-9920-9
• Savaşkan, E. (2019). Kadın yöneticiler açısından toplumsal cinsiyet eşitsizliği üzerine kavramsal bir çalışma. Artvin Çoruh Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 1-23. doi: 10.22466/acusbd.585271
• Sayılan, F. (2017). Feminist pedagoji. Eleştirel Pedagoji, 7(49), 60-61.
• Sezer Şanlı, A. ve Kemahlı Garipoğlu, F. (2021). Yeniden üretimi cinsiyet ilişkileri üzerinden okumak: R. W. Connell’in hegemonik erkeklik kavramı üzerine kuramsal bir değerlendirme. Praksis, 57, 169-190.
• Shenton, A. K. (2004). Strategies for ensuring trustworthiness in qualitative research projects. Education for information, 22(2), 63-75.
• Tan, M. (1996). Eğitim yönetiminde kadın azınlık. Amme İdaresi Dergisi, 29(4), 33-42.
• Tan, M. (2002). Eğitim yönetiminde kadınlara yer/gerek var mı? C. Elma ve Ş. Çınkır (Ed.), 21. Yüzyıl Eğitim Yöneticilerinin Yetiştirilmesi Sempozyumu. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları, Yayın No: 191, (ss. 37-46).
• Thebaud, S. (2010). Masculinity, bargaining, and breadwinning: Understanding men's housework in the cultural context of paid work. Gender and Society, 24(3), 330-354.
• Torun, T. (2020). Jürgen Habermas’ın kamusal alan kavrayışı: Rasyonel politik irade oluşumu. Kaygı, 19(1), 220-238. doi: 10.20981/kaygi.619184
• Walby, S. (2021). Patriyarka kuramı (2. baskı). (H. Osmanağaoğlu, çev.). Ankara: Dipnot Yayınları.
• Weaver-Hightower, M. B. (2021). Nitel araştırma nasıl yazılır? (S. Turan, çev. ed.). Elazığ: Asos Yayınları.
• Wilson, F. M. (2002). Theme: Gender, the professions and public management: Management and the professions: How cracked is that glass ceiling? Public Money and Management, 22(1), 15-20. doi: 10.1111/1467-9302.00290
• Yavuz, Ş. (2015). Ataerkil egemen erkeklik değerlerinin üretiminde kadınların rolü: Trabzon örneği. Fe Dergi: Feminist Eleştiri, 7(1), 117-130.
• Yeşil, M. (2020). Ortaokul öğrencilerinde toplumsal cinsiyet eşitliği farkındalığı oluşturmaya yönelik bir eylem araştırması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (12. baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, S. (2019). Okul öncesi öğretmenlerinin toplumsal cinsiyete yönelik sınıf içi algıları ve bir ölçek geliştirme çalışması. (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Yirmidokuz, E. ve Kahraman, A. B. (2021). Bedelli askerliğin erkeklik algısı üzerindeki etkilerinin incelenmesi: Mehmetçik’ten Mehmet Bey’e. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(2), 267-283.