Öz
Çin kaynakları, Türk tarihinin ana kaynaklarındandır. Bunlar bazen tek müracaat eseri oldukları için çoğu kez malûmatları mukayese imkânı bulunmamaktadır. Tarih tetkiklerinde en muteber Çin kaynakları yıllıklar olarak görülse de ansiklopedik kaynaklar, ilgili devirde yazılmış tarih, coğrafya, hukuk, felsefe, tıp vb. alanındaki kitaplar da bir o kadar mühimdir. Seyahatnâmeler de ayrı bir yere sâhiptir. Her ne kadar seyahatnâmeler çoğu kez seyyahın şahsî müşahedelerinden ibaret olup derin bir vûkufiyeti haiz olmasa da birçok tarihî hakikatin yegâne kaynağıdırlar. Seyahatnâmeleri çok dikkatli okumak ve ilgili devrin diğer kaynaklarıyla mukayese etmek lâzımdır. Bu münâsebetle Budacı keşiş Sung Yün’ün hacı olmak üzere 518 yılında Çin payitahtından yola çıkıp Hindistan’a giderken geçtiği Türkistan sahasındaki intibaları kayda değerdir. Bir din adamı olması sebebiyle, diğer Budacılar gibi daha çok gittiği yerlerdeki Budacılık hakkında konuşmayı tercih eden keşiş, VI. yüzyılın başında Türkistan şehirlerindeki günlük hayatı, dinî vaziyeti capcanlı tasvir etmektedir. Seyyahın siyasî hadiselere pek temas etmemesi pek tabiidir. Seyyahın Eftalitler hakkında verdiği bilgiler ise paha biçilmezdir. Sung Yün Seyahatnâmesi’nin tahkikli ve şerhli eski Çince nüshasının Türkistan ile ilgili kısmını Çince metni ile kelimesi kelimesine sunmaya ve böylece tasvirlerdeki canlılığı aksettirmeye ve Çince ifadelerin birebir kontrolünü sağlamaya gayret ettik. Metinde izahata muhtaç noktalar için diğer ana kaynaklarla mukayese yaptık, seyyahın gittiği güzergâhın bir haritasını çıkarmaya çalıştık. Maksadımız Türkistan tarihi çalışmalarında istifade edilmek üzere tetkikli ve tenkitli olarak bir ana kaynağı sunmaktır.
Anahtar Kelimeler
Sung Yün Türkistan Eftalitler Seyahatnâme Çin Kaynakları Budacılık
Kaynakça
- Beal 1869 Samuel Beal, Fah-Hian and Sung-Yun Buddhist Pilgrims, from China to India, London.
- Beal 1906 Samuel Beal, Si-Yu-Ki Buddhist Records of the Western World, London.
- Beckwith 2011 C. I. Beckwith, İpek Yolu İmparatorlukları, Çev., Kürşat Yıldırım, Ankara.
- Chavanes 1905 Chavanes, E., “Les Pays d’occident d’aprés le Wei lio”, T’oung Pao, C. II, Nu: 6, s.519-571.
- Chavanes 1907 Chavannes, E., “Les pays d’Occident d’aprés le “Heou Han chou” ”, T’oung Pao, II/8, s.149-234.
- Chavannes 1903a Edouard Chavannes, “Voyage de Song Yun dans l’Udyāna et le Gandhāra”, Bulletin de l’Ecole française d’Extrême-Orient, III, 1, s.379-441.
- Chavannes 1903b Edouard Chavannes, Documents sur Les Tou-Kiue (Turcs) Occidentaux, St. Petersburg.
- Chongkan 1960 Xu Gaoruan, Chongkan Luoyang Qielan Chi, Taipei.
- Crespigny 1984 Rafe de Crespigny, Northern Frontier, the Policies and Strategy of the Later Han Empire, Canberra.
- Eberhard 1942 W. Eberhard, “Çin Kaynaklarına Göre Orta ve Garbi Asya Halklarının Medeniyeti”, Türkiyat Mecmuası, VII-VIII-1, s.125-187
- Hamilton 1958 James Hamilton, “Autour du manuscrit Staël-Holstein”, T’oung Pao, C. XLVI, 125-187.
- Han Shu 1997 Han Shu, Beijing, 1997.
- Hsin T’ang Shu 1997 Hsin T’ang Shu, Beijing, 1997.
- Hulsewé ve Loewe 1979 A. F. P. Hulsewé -M. A. N. Loewe, China in Central Asia: The Early Stage 125 BC-AD 23, Leiden.
- Lévi ve Chavannes 1895 Lévi M. Sylvain - E. Chavannes, “L’itinéraire d’Ou-K’ong (751-790)”, Journal Asiatique, IX/6, s. 5-48.
- Litvinsky 1996 B. A. Litvinsky, “The Hephthalite Empire”, History of Civilizations of Central Asia, C. III, Ed., B. A. Litvinsky - Zhang Guangda-R. Shabani Samghabadi, Paris, s.135-162.
- Luoyang Qielan 1915 Tang Yen, Luoyang Qielan Ji Gouchen, Shanghai.
- Luoyang Qielan 1930 Zhang Zongxiang, Luoyang Qielan Ji Hejiao, Shanghai, 1930.
- Luoyang Qielan 1978 Fan Xiangyong, Luoyang Qielan Ji Jiaozhu, Zhong-hua Shu-ju, Beijing.
- Luoyang Qielan 1982 Yang Yong, Luoyang Qielan Ji Jiaojian, Zhengwenshu, Taipei.
- Luoyang Qielan 2006 Yang Yong, Luoyang Qielan Ji Jiaojian, Zhonghua Shuju, Beijing.
- Molé 1970 G. Molé, The T’u-yü-hun from the Northern Wei to the time of the Five Dynasties, Rome.
- Pei Shih 1997 Pei Shih, Beijing, 1997.
- Pulleyblank 1963 E. G. Pulleyblank, “The Consonantal System of Old Chinese”, Asia Major, C. 9, s.58-144.
- Stein 1907 Aurel Stein, Ancient Khotan, C. I, Oxford.
- Stein 1921 A. Stein, Serindia: Detailed Report of Explorations in Central Asia and Westernmost China, C. I, Oxford.
- Sui Shu 1997 Sui Shu, Beijing, 1997.
- Taishō 1922 Taishō Shinshū Daizōkyō, Tokyo, 1922-1933.
- Tung T’ien 2003 Tung T’ien, Beijing, 2003.
- Wang 1984 Wang Yi-t’ung, A Record of Buddhist Monasteries in Lo-Yang, New Jersey, 1984.
- Wei Shu, 1997 Wei Shu, Beijing, 1997.
- Xiyu 1980 Xiyu Diming, Ed., Ping Chengjun, Beijing, 1980.
- Yıldırım 2010 Kürşat Yıldırım, Türk Tarihi İçin Eski Çince-Türkçe Sözlük, İstanbul.
- Yıldırım 2013 Kürşat Yıldırım, “Barbarlık Mefhumu ve Eski Türkler”, Bir Fikir Hareketinin Yüz Yılı: Türk Ocakları Uluslararası Sempozyumu Bildiriler Kitabı, İstanbul, 2013, s.244-264.
- Yu Taishan 1998 Yu Tai-shan, “A Study of Saka History”, Sino-Platonic Papers, 80, July 1998.
- Zhongguo Lishi 1995 Zhongguo Lishi Diming Dacidian 中国历史地名大辞典, Ed., Wei Songshan, Guangdong, 1995.
- Zhou Zu-mo 1963 Zhou Zu-mo, Luoyang Qielan Ji Jiaoshi, Zhonghua Shuju, Beijing, 1963.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | MAKALELER |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 21 Ocak 2016 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2015 Cilt: 30 Sayı: 1 |
