CRITICISM OF NATURAL LANGUAGES AND UNIVERSAL LANGUAGE CREATION IN MODERN EPISTEMOLOGY

Yıl 2024, Sayı: 37, 1 - 23, 07.05.2024

Başak Aray

https://doi.org/10.53844/flsf.1398756

Öz

Several constructed languages appeared in modern Europe following the emergence of modern science with the establishment of Royal Society. These languages were conceived as expressive tools to reflect the world correctly in the light of new scientific findings and aimed at overcoming the cognitive limits of spoken languages. They were based on the principle of adequacy with the structure of our concepts and claimed to serve the advancement of knowledge. Following the foundationalist conception of knowledge adopted by both rationalists and empiricists in modern epistemology, they were constructed on the basis of a limited number of so-called primitive concepts in a way that systematizes the totality of our concepts into a consistent whole through a transparent chain of logical inferences. Language construction works of the modern era are influenced by the taxonomic thinking of the day inherited by the metaphysics of Aristotle. In the aftermath of Renaissance and the scientific revolution, these languages were thought as an antidote to the misleading effect of natural languages and an up-to-date tool to express the scientific understanding of nature. While empiricists were sceptical about language because of its abstracting power that takes the mind away from the experienced reality, rationalists speculated on a rational language modeled on the logical consistency of the mathematical method. This common scepticism about natural languages in modern epistemology motivated projects of language construction that aimed at understanding the reality as it is.

Anahtar Kelimeler

philosophy of language, modern philosophy, philosophical languages, universal language, language construction, ideal language

YENİ ÇAĞ BİLGİ FELSEFESİNDE DOĞAL DİLLERİN ELEŞTİRİSİ VE EVRENSEL DİL TASARIMI

Öz

Yeni Çağ Avrupa’sında Kraliyet Derneği’nin kuruluşuyla birlikte modern bilimin oluşumunu takiben pek çok yapma dil boy göstermiştir. Bu diller, konuşulmakta olan dillerin bilişsel sınırlarını aşmak amacıyla modern bilimin verileri doğrultusunda dünyayı doğru bir biçimde yansıtacak bir araç olarak tasarlanmıştır. Kavramlarımızın yapısıyla uyumluluk ilkesi üzerine kurulu bu diller, böylelikle bilginin ilerlemesine hizmet etme iddiasındaydı. Felsefi dillerin tasarımı modern epistemolojide hem akılcı hem deneyci geleneğin benimsediği temelci bilgi anlayışına uygun olarak sınırlı sayıda bir ilksel kavramlar temelinde tutarlı ve sistematik bir mantıksal çıkarım zinciri aracılığıyla kavramlarımızın tamamını şeffaf bir bütün içinde düzenleyecek biçimde yapılmıştır. Yeni Çağ’da dil inşası çalışmaları dönemin Aristoteles metafiziğinin izlerini taşıyan taksonomik düşüncesinden etkilenmiştir. Rönesans ve modern bilimin ortaya çıkışının etkisiyle bu diller geleneksel dillerin yanıltıcı etkisine panzehir ve doğanın bilimsel kavrayışını ifade etmek üzere güncel bir araç olarak düşünülmüştür. Ampiristler dile, soyutlayıcı etkisi zihni deneyimin temel gerçekliğinden uzaklaştırarak yanılgılara sürüklediği gerekçesiyle kuşkuyla yaklaşırken rasyonalistler de matematiksel yöntemin mantıksal bütünlüğünü örnek alacak bir rasyonel dil üzerine düşünmüşlerdir. Yeni Çağ bilgi felsefesinde doğal dillere yönelik bu ortak kuşkuculuk gerçekliği olduğu şekliyle anlamaya yönelen yapma dil projelerine zemin hazırlamıştır.

Anahtar Kelimeler

dil planlaması, dil felsefesi, Yeni Çağ felsefesi, evrensel dil, felsefi diller, ideal dil

Kaynakça

• Aray, Başak. “Louis Couturat, modern logic, and the international auxiliary language”. British Journal for the History of Philosophy, 27, no 5 (2019): 979-1001.
• Aray, Başak. “Logic and Axiomatics in the Making of Latino sine Flexione”. Philosophia Scientiæ, 25, no 1 (2021): 127-143.
• Aristoteles. Yorum Üzerine. Çeviren Saffet Babür. 2. Basım. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 2002.
• Bacon, Francis. The Advancement of Learning, 1605. Çevrimiçi kaynak: https://www.gutenberg.org/files/5500/5500-h/5500-h.htm (Erişim tarihi: 30/11/2023)
• Bacon, Francis. Novum Organum. Tabiatın Yorumu ve İnsan Alemi Hakkında Özlü Sözler. Çeviren: Sema Önal. İstanbul: Say, 2012.
• Beck, Cave. The Universal Character, Londra, 1657. Çevrimiçi kaynak: https://quod.lib.umich.edu/e/eebo2/A76308.0001.001?view=toc (Erişim tarihi: 30/11/2023).
• Boyle, Robert. The Works of the Honourable Robert Boyle… to which is prefixed the life of the author, Editör: Thomas Birch, London, 1772.
• Couturat, Louis. La Logique de Leibniz. D’après des Documents Inédits, Paris: Félix Alcan, 1901.
• Couturat, Louis, Léau, Léopold. Histoire de la Langue Universelle, Paris: Hachette, 1903.
• Dalgarno, George. Ars Signorum, vulgo character universalis et lingua philosophica, London: J. Hayes, 1661.
• Descartes, René. Oeuvres de Descartes. Correspondance. 1, ed. Charles Adam & Paul Tannery,Paris: Léopold Cerf, 1897.
• Descartes, René. Söylem, Kurallar, Meditasyonlar. Çeviren ve editör: Aziz Yardımlı. İstanbul: İdea, 1996.
• Eco, Umberto. Avrupa Kültüründe Kusursuz Dil Arayışı. Çeviren: Kemal Atakay. 3. Basım. İstanbul: Literatür, 2017.
• Hume, David. İnsanın Anlama Yetisi Üzerine bir Soruşturma. Çeviren: Ferit Burak Aydar. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2017.
• Kircher, Athanasius. Polygraphia Nova et Universalis. Roma, 1663.
• Locke, John. İnsan Anlığı üzerine bir Deneme. Çeviren: Vehbi Hacıkadiroğlu. İstanbul: Kabalcı, 1996.
• Maat, Jaap. Philosophical Languages in the Seventeenth Century: Dalgarno, Wilkins, Leibniz. Springer, 2004.
• Rossi, Paolo. Clavis Universalis. Arti Mnemoniche e Logica Combinatoria da Lullo a Leibniz. Milano/Napoli: Riccardo Ricciardi Editore, 1960.
• Salmon, Vivian. The Works of Francis Lodwick: A Study of his Writings in the Intellectual Context of the Seventeenth Century. London: Longman, 1972.
• Salmon, Vivian. The Study of Language in 17-th Century England. 2. Basım. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins, 1988.
• Slaughter, Mary. Universal Languages and Scientific Taxonomy in the 17th Century. Cambridge University Press, 1982.
• Sprat, Thomas. (1667). The History of the Royal Society of London, for the Improving of Natural Knowledge. London, 1667.
• Webster, John. Academiarum Examen. London, 1653.
• Wilkins, John. An Essay towards a Real Character and a Philosophical Language. London: Samuel Gellibrand & John Martyn, 1668.