NIETZSCHE FELSEFESİNDE MÜZİĞİN STATÜSÜ: HASTALIK VEYA SAĞLIK OLARAK MÜZİK

Yıl 2025, Sayı: 40, 155 - 171, 28.05.2025

Tahir Karakaş

https://doi.org/10.53844/flsf.1594400

Öz

Batı felsefesi tarihinde az sayıda filozof spesifik olarak müzik üzerine Nietzsche kadar kapsamlı analizler gerçekleştirmiştir. Gerek kişisel yaşamında gerekse de felsefi serüveninde, gençlik yıllarından itibaren müzik üzerine derinlikli ve devamlı bir şekilde düşünen Nietzsche, müziği felsefesinin bir uzantısı olarak değerlendirmiştir. Dolayısıyla, Nietzsche’nin müzik ile olan meşguliyeti ilk yarattığı izlenimin aksine, aslında klasik anlamda salt bir müzikal değerlendirme değildir. Alman filozof müziği, Batı kültürünün tarihsel bir soykütüksel tetkikini geliştirme hedefine yönelik olarak ilgi duyduğu bir felsefi etüt nesnesi olarak ele alır. Böylelikle, soykütüksel bakış açısından yaklaşıldığında, Nietzsche için müzik, verili bir kültürün kendisini, hastalık veya sağlık kıstaslarına göre ifşa ettiği kritik bir felsefi eylem sahasıdır. Özellikle döneminin büyük bestekârı Wagner’in müziğinin ne türden bir aksiyolojik karşılığa sahip olduğunu anlamaya çalışan Nietzsche, netice itibariyle Batı fikir dünyasında hâkim iki eğilimin varlığını tespit eder. Bunlardan biri, Wagner örneğinde olduğu gibi, dekadansın bir yansıması, yaşamı zayıf düşüren, değilleyici yaklaşımın dile gelmesi olarak düşünülürken, diğeri yaşama evet diyen, olumlayıcı değerlerin sözcülüğünü yapmak gibi bir niteliğe sahiptir. Bu müzikal gerilim aslında Batı değerler tarihinin hâkim geleneği olan idealizm ile Nietzsche’nin kendisini bir öncülü olarak tanımladığı geleceğin filozoflarının biçimlendireceği yeni değer sistemi arasında söz konusu olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Nietzsche, müzik, Wagner, dekadans, hastalık, sağlık, kültür, soykütüğü

THE STATUS OF MUSIC IN NIETZSCHE'S PHILOSOPHY: MUSIC AS DISEASE OR HEALTH

Öz

In the history of Western philosophy, few philosophers have made as comprehensive analysis specifically on music as Nietzsche. Nietzsche, who has thought deeply and continuously about music since his youth, both in his personal life and in his philosophical adventure, considered music as an extension of his philosophy. Therefore, contrary to its initial impression, Nietzsche's preoccupation with music is not actually a pure musical one in the classical sense. The German philosopher treats music as an object of philosophical study in which he is interested in developing a genealogical examination of Western culture. Thus, approached from a genealogical perspective, music for Nietzsche is a critical field of philosophical action in which a given culture reveals itself according to the criteria of disease or health. Trying to understand what kind of axiological equivalent the music of Wagner, the great composer of his time, has, Nietzsche identifies finally the existence of two dominant tendencies in the Western world. While one of them, as in the example of Wagner, is considered as a reflection of decadence and the expression of a negative approach that weakens life, the other one has the particularity of representing the affirmative values that say yes to life. This musical tension is in fact between idealism, which is the dominant tradition of the history of Western values, and the new value system that will be shaped by the philosophers of the future, of whom Nietzsche defines himself as a precursor.

Anahtar Kelimeler

Nietzsche, music, Wagner, decadence, desease, health, culture, genealogy

Kaynakça

• Bibby, Neil. “Tuning and Temeperament: Closing the Spiral”. İçinde Music and Mathematics: From Pythagoras to Fractals, editörler John Fauvel, Raymond Flood, Robin J. Wilson, 13-28. New York: Oxford University Press, 2006.
• Blondel, Eric. Nietzsche le Corps et la Culture. Paris: PUF, 1986.
• Bourget, Paul. Essais de Psychologie Contemporaine. Paris : Alphonse Lemerre, 1885.
• Emery, Eric. Temps et Musique. Paris: L’Age d’Homme, 1998.
• Migliaccio, Carlo; Goodrich Heck, Anne. “The Philosophy of Music in the 20th Century.” Rivista Italiana Di Musicologia 35, ½ (2000): 187–210.
• Nietzsche, Friedrich. La Naissance de la Tragédie Fragments Posthumes Automne 1869-Printemps 1872. Paris: Gallimard, 1977.
• Nietzsche, Friedrich. Humain, Trop Humain II Fragments Posthumes (1878-1879). Paris: Gallimard, 1988.
• Nietzsche, Friedrich. Par-delà Bien et Mal. Paris: Flammarion, 2000.
• Nietzsche, Friedrich. Le Cas Wagner & Le Crépuscule des Idoles. Paris: Flammarion, 2005.
• Nietzsche, Friedrich. La Généalogie de la Morale. Paris: Le Livre de Poche, 2000.
• Nietzsche, Friedrich. Fragments Posthumes Ete 1882-Printemps 1884. Paris: Gallimard, 1997.
• Nietzsche, Friedrich. Fragments Posthumes Début 1888-Début Janvier 1889. Paris: Gallimard 1977.
• Nietzsche, Friedrich. Considérations Inactuelles I et II – Fragments Posthumes Eté 1872-Hiver 1873-1874I. Paris: Gallimard, 1990.
• Nietzsche, Friedrich. Crépuscule des Idoles. Paris: Flammarion: 2005.
• Nietzsche, Friedrich. Ecce Homo & Nietzsche contra Wagner. Paris: Flammarion, 1992.
• Nietzsche, Friedrich. Sämtliche Briefe Kritische Studienausgabe Band 8. Berlin/New York: De Gruyter, 1986.
• Salanskis, Emmanuel. Nietzsche. Paris: Les Belles Lettres, 2015.
• Schopenhauer, Arthur. Le Monde Comme Volonté et Comme Représentation. Paris: Quadridge/PUF, 2004.
• Wotling, Patrick. La Philosophie de l’Esprit Libre. Paris: Flammarion, 2008.
• Wotling, Patrick. Nietzsche et le Problème de la Civilisation. Paris: Press Universitaire de France, 1995.