İlköğretim İkinci Kademe Öğrencilerinde Zorbalığı Yordamada Sosyal Beceri ve Yaşam Doyumunun Rolü

Yıl 2010, Cilt: 9 Sayı: 3, 1159 - 1173, 26.06.2010

Sehir Hilooğlu Fulya Cenkseven-önder

Öz

Bu araştırmada, öğrencilerin zorba ve kurban olma eğilimlerinin sosyal beceri ve yaşam doyumunun boyutları tarafından ne oranda yordandığını incelemek amaçlanmıştır. Araştırma 6, 7 ve 8. sınıfa devam eden 935 (440’ı kız, 495’i erkek) ilköğretim ikinci kademe öğrencisi üzerinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmada “Zorbalık Ölçeği” (Kutlu, 2005), “Matson Çocuklarda Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği” (Matson, Rotatory ve Hessel, 1983), ve “Çok Boyutlu Öğrenci Yaşam Doyum Ölçeği” (Huebner, 1994) kullanılmıştır. Regresyon analizi sonucunda olumsuz sosyal davranışlar, yaşanılan çevreden ve okuldan algılanan doyumun zorba olmanın anlamlı yordayıcıları olduğu saptanmıştır. Kurban olmanın yordayıcılarının ise sırasıyla arkadaşlıktan algılanan doyum, olumsuz sosyal davranışlar, yaşanılan çevreden ve okuldan algılanan doyum olduğu belirlenmiştir

Anahtar Kelimeler

Zorbalık, zorba, kurban, sosyal beceriler, yaşam doyumu

The Role of Social Skills and Life Satisfaction in Predicting Bullying among Middle School Students

Öz

The aim of this study is to determine the role of the dimensions of social skill and life
satisfaction in predicting participation in bullying and victimization. The sample consisted of 935 participants
(440 girls and 495 boys) recruited from 6th, 7th, and 8th grades. Bullying Scale (Kutlu, 2005), Matson Evaluation
of Social Skills with Youngstres (Matson, Rotatory & Hessel, 1983), and The Multidimentional Students’ Life
Satisfaction Scale (Huebner, 1994) were used as data collection tools. Results of regression analysis showed that
students’ bullying levels were predicted significantly by the negative social behaviors, perceived satisfaction
from environment and school. Students’ victimization levels were predicted significantly by perceived
satisfaction from friends, negative social behaviors, perceived satisfaction from environment and school.

Anahtar Kelimeler

Bullying, bully, victim, social skills, life satisfaction.

Kaynakça

• Akgün, S. (2005). Akran zorbalığının anne-baba tutumları ve anne-baba ergen ilişkisi açısından değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Akiba, M. (2004). Nature and correlates of bullying in Japanese middle school. International Journal of Educational Research, 3(41), 216-236.
• Andreou, E. (2000). Bully/victim problems and their association with psychological constructs in 8 to 12 -year old greek school children. Aggressive Behavior, 26(1), 49-56.
• Arora, C. M. (1987). Defining bullying for a secondary school. Educational and Child Psychology, 3(4), 110 120.
• Ash, C. & Huebner, E. S. (2001). Environmental events and life satisfaction reports of adolescents: A test of cognitive mediation. School Psychology International, 22, 320 - 336.
• Atik, G. (2006). The role of locus of control, self-esteem, parenting style, loneliness, and academic achievement in predicting bullying among middle school students. Yüksek Lisans Tezi. Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Bölümü, Ankara.
• Austin, S. & Joseph, S. (1996). Assessment of bully/victim problems in 8 to 11year-olds. British Journal Educational Psychology, 66, 447-456.
• Avcıoğlu, H. (2005). Etkinliklerle Sosyal Beceri Öğretimi. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Bacanlı, H & Erdoğan, F. (2003). Matson Çocuklarda Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği’nin (MESSY) Türkçe’ye uyarlanması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(2), 351-379.
• Banks, R. (1997). Bullying in schools. Champaign, IL: ERIC Clearinghouse on Elementary and Early Childhood Education. (ERIC Document Reproduction Service No. ED407154)
• Bayraktar, F. (2006). İlköğretimde zorbalık ve kurban olma: Ergenlik öncesi çocuklarda zorbaların, kurbanların, zorba/kurbanların ve katılmayan grubun karşılaştırılması. Türk Psikoloji Bülteni, 12(38), 43-58.
• Bilgiç, E. (2007). İlköğretim 1. kademede görülen zorba davranışların sınıf değişkenleri ve atmosferi algılamalarına göre incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İlköğretim Bölümü, Adana.
• Borg, M.G. (1998). The emotional reactions of school bullies and their victims. Educational Psychology, 18, 433-444.
• Cenkseven, F. (2004). Üniversite öğrencilerinde öznel ve psikolojik iyi olmanın yordayıcılarının incelenmesi. Doktora Tezi. Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Adana.
• Cenkseven Önder, F. & Yurtal, F. (2008). Zorba, kurban ve olumlu özellikler taşıyan ergenlerin aile özelliklerinin incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri / Educational Sciences: Theory & Practice, 8(3), 805-832.
• Champion, K., Vemberg, E., & Shipman, K. (2003). Nonbullying victims of bullies: Aggression, social skills, and friendship characteristics. Applied Developmental Psychology, 24, 535-551.
• Craig, W. (2004). Bullying and Fighting. In Willliam Boyce (Ed.) Young people in Canada: Their health and wellbeing. Health Canada, HBSC: Health Behaviours in School-Aged Children, a World Health Organization Cross-National Study, 87-96.
• Craig, W. M., Pepler, D. J., & Atlas, R. (2000). Observations of bullying on the playground and in the classroom. International Journal of School Psychology, 21, 22-36.
• Craig, W. M., Peters, R. D., & Konarski, R. (1998). Bullying and victimization among Canadian school children. Applied Research Branch Strategic Policy Human Resources Development. Kanada: Hull, Quebec, http://psycserver.psyc.queensu.ca/ craigw/Craig_Konarski_Peters_1998Report.pdf. 2007, 29 Aralık 2007 tarihinde ziyaret edildi.
• Collins, K. & Bell R. (1996). Peer perceptions of aggression and bullying behavior in primary schools Gn Northern Ireland. Understanding Aggressive Behavior in Children, 794 (1), 336-338.
• Çetin, F., Alpa Bilbay, A., & Albayrak Kaymak, D. (2003). Araştırmadan Uygulamaya Çocuklarda Sosyal Beceriler. (3. Baskı). İstanbul, Epsilon Yayıncılık.
• Çivitçi. A. (2007). Çok Boyutlu Öğrenci Yaşam Doyumu Ölçeği’nin Türkçe’ye uyarlanması: geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. Eğitim Araştırmaları Dergisi, 26, 51-60.
• Deniz, M. E. (2002). Üniversite öğrencilerinin karar verme stratejileri ve sosyal beceri düzeylerinin baskın ben durumları ve bazı özlük niteliklerine göre karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Konya.
• Deniz, M. E. (2006). The relationships among coping with stress, life satisfaction, decision making styles and desicion self esteem: An investigation with Turkish University Students. Social Behaviour and Personality, 34(9), 1161-1170.
• Diener, E., Emmons, R. A., Larsen, R. J., & Griffin, S. (1985). The satisfaction with Life Scale. Journal of Personality Assessment, 49, 71-75.
• Diener, E. & Lucas, R. E. (1999). Subjective well-being: Three decades of progress. Psychological Bulletin, 125(2), 276-303.
• Dora, S. (2003). Sosyal Problem Çözme Envanteri (Revize Edilmiş Formu)’nin Türkçe’ye uyarlaması: Geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Dölek, N. (1998). Öğrencilerde zorbaca davranışlar. IV. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi Atölye Çalışması, Ataum-Cebeci- Ankara.
• Dölek, N. (2002). İlk ve orta öğretim okullarındaki öğrenciler arasında zorbaca davranışların incelenmesi ve “Zorbalığı Önleme Tutumu Geliştirilmesi Programı”nın etkisinin araştırılması. Yayımlanmamış doktora tezi. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Ekblad, S. & Olweus, D. (1986). Applicability of Olweus’ aggression inventory in sample of Chinese primary school children. Aggressive Behaviour, 12(5), 315-325.
• Espelage, D. L., Bosworth, K., & Simon, T. R. (2000). Examining the social context ofbullying in early adolescence. Journal of Counseling and Development, 78(3), 326-333.
• Flashpohler, P.D., Elfstrom, J. I.,Vanderzee, K. L., Sink, H. E. & Birchmeier, Z. (2009). Stand by me: The effects of peer and teacher support in mitigating the impact of bullying on quality of life. Psychology in the Schools, 46(7), 636-649.
• Flouri, E. & Buchanan, A. (2002). Life satisfaction in teenage boys: The moderating role of father involvement and bullying. Aggressive Behavior, 28, 126-133.
• Fox, C. L. & Boulton, M. J. (2005). The social skills problems of victims of bullying: Self, peer and teacher perceptions. British Journal of Edicational Psychology, 75, 313-328.
• Galloway, D. (1994). Bullying: The importance of a whole school approach. Therapeutic Care and Education, 3, 315-329
• Gilman, R. & Huebner, E. S. (2006). Characteristics of adolescents who report very high life satisfaction. Journal of Youth and Adolescence, 35, 311-319.
• Gresham, F.M. (1986). Conceptual issues in the assesment of social competence in children. In P.S. Strain, M. J. Guralnick, & H. M. Walker (Eds.), Children’s social behavior: Development, assessment, and modification (pp. 143-179). New York: Academic Press.
• Gültekin, Z. (2003). Akran Zorbalığı Belirleme Ölçeği geliştirme çalışması. Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Hazler, R. J., Hoover, J. H. & Oliver, R. (1992). What Kids Say About Bullying. The Executive Educator, 20-22.
• Huebner, E. S. (1994). Preliminary development and validation of a multidimensional life satisfaction scale for children. Psychological Assessment, 6, 149-158.
• Juvonen, J. & Graham, S. (2004). Research based interventions on bullying. In Sanders, C. E. & Phye, G. D. (Ed.). Bullying implications for the classroom. Elsevier Academic Pres. USA.
• Kalliotis, P. (2000). Bullying as a special case of aggression. procedures for cross-cultural assessment. School Psychology International, 21(1), 47-64.
• Karatzias, A., Power, K. G. & Swanson, V. (2002). Bullying and victimization in Scottish secondory schools: Same or separete entties? Aggressive Behavior, 28, 45-61.
• Kartal, H. (2009). The ratio of bullying and victimization among Turkish elementary school students and its relationship to gender and grade level. Social Science, 20(2), 109-119.
• Kartal, H. & Bilgin, A. (2007). İlköğretim öğrencilerine yönelik bir zorbalık karşıtı program uygulaması: Okulu zorbalıktan arındırma programı. Eğitimde Kuram ve Uygulama Dergisi, 3(2), 207-227.
• Kartal, H. & Bilgin, A. (2008). Öğrenci, veli ve öğretmen gözüyle ilköğretim okullarından yaşanan zorbalık. İlköğretim Online, 7(2), 485-495.
• Karaman-Kepenekçi, Y. & Çınkır, Ş. (2001). Lise düzeyinde öğrenciler arasında kabagüç. (yayınlanmamış araştırma raporu). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi. Ankara.
• Karaman-Kepenekçi, Y. & Çınkır, Ş. (2006). Bullying among Turkish high school students. Child Abuse and Neglect, 30, 193-204.
• Kaukianien, A., Salmivalli, C., Lagerspetz, K., Tamminen, M., Vaures, M., Maki, H. & Poskıparta, E. (2002). Learning difficulties, social intelligence, and self-concept: Connections to bully-victim problems. Scandinavian Journal of Psychology, 43, 269-278.
• Kaya, A. & Siyez, D.M. (2008). Sociometric status and life satisfaction in Turkish primary and secondary school students. Eurasian Journal of Educational Research, 32, 69-82.
• Klicpera, C. & Klicpera, B. G. (1996). The situation of bullies and victims of aggressive acts in school. Praxis der Kinderpsycholoji und Kinderpsychiatrie, 45, 2-9.
• Korkut, F. (2004). Okul Temelli Önleyici Rehberlik ve Psikolojik Danışma. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Koç, Z. (2006). Lise öğrencilerinin zorbalık düzeylerinin yordanması. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kutlu, F. (2005). The effect of bullying management training on bullying behaviors of elementary school students. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Ma, X. (2004). Who are the victims? In Sanders, C. E. & Phye, G. D. (Ed.). Bullying implications for the classroom. Elsevier Academic Pres. USA.
• Man, P. (1991). The influence of pers and parents on youth life satisfaction in Hong Kong. Social Indicators Research, 24, 347-365.
• Martin, K. M., Huebner, E. S. & Valois, R. F. (2008). Does life satisfaction predict victimization experiences in adolescence?. Psychology in the Schools, 45(8), 705-714.
• Matson, J. L., Matson, M. L., & Rivet, T. T. (2007). Social skills treatments with children with autism spectrum disorders. Behavior Modification, 31, 682-707.
• Mellor, A. (1997). Bullying in Scottish secondary schools. SCRE Spotlights From The Scottish Council for Researche in Education 23.
• Merrell, W. K. & Gimpel, G.A. (1997). Social Skills of Children and Adolescents: Conceptualization,
• Mynard H. & Joseph S. (1997). Bully/victim problems and their association with Eysenck’s personality dimensions in 8 to 13 years old. British Journal Education Psychology. 85, 197-201.
• NickersonA. B. & Nagle, R. J. (2004). The influence of parent and peer attachments on life satisfaction in middle childhood and early adolescence. Social Indicators Research, 66, 35-60.
• Olweus, D. (2005). Bullying at School. Australia, Oxford: Blackwell.
• Pavot, W., & Diener, E. (1993). The affective and cognitive context of self-reported measures of subjective well being. Social Indicator Research, 28, 1-20.
• Pekel, N. (2004). Akran zorbalığı grupları arasında sosyometrik başarı durumlarının incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi. Ankara.
• Pekel-Uludağlı, N. & Uçanok, Z. (2005). Akran zorbalığı gruplarında yalnızlık ve akademik başarı ile sosyometrik statüye göre zorba/kurban davranışı türleri. Türk Psikoloji Dergisi, 20 (56), 77-92.
• Perren, S. & Hornung R. (2005). Bullying and delinquency in adolescence: Victims and perpetrators family and peer relations. Swiss Journal of Psychology, 64(1), 51-64.
• Perry, D. G., Willard, J., C., & Perry, L. C. (1990). Peer perceptions of the consequences that victimized children provide aggressors. Child Development, 61, 1310-1325.
• Peterson, C., Park, N. K., & Seligman, M. E. P. (2005). Orientations to happiness and life satisfaction: The full life versus the empaty life. Journal of Happiness Studies, 6, 25 - 41.
• Pişkin, M. (2002). Okul zorbalığı: tanımı, türleri ilişkili olduğu faktörler ve alınabilecek önlemler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 2, 531.
• Rigby, K. (2002). New Perspectiveson Bullying. London: Jesica Kingsley.
• Rigby, K. (2004). Addressing bullying in schools: Theoretical perspectives and their implications. School Psychology International, 25(3), 287-300.
• Rigby, K. & Slee, P. (1992). Dimensions of interpersonal relations among Australian children and implications for psychological weel being. Journal of Social Psychology,133, 33-42.
• Salmivalli, C., Huttunen, A., & Lagerspetz, K. M. J (1997). Peer networks and bullying in schools. Scandinavian Journal of Psychology, 38(2), 305-312.
• Sanders, C.E. (2004). What is bullying? In Sanders, C. E. & Phye, G. D. (Ed.). Bullying implications for the classroom. Elsevier Academic Pres. USA.
• Segrin, C. (2001). Social skills and negative life events: testing the deficit stress generation hypothesis. Current Psychology, 20(1), 17-19.
• Schwartz, D. (2000). Subtype of victims and aggressors in children’s peer groups. Journal of Abnormal Child Psychology, 28, 181-192.
• Schwartz, D., Dodge, K. A., & Coie, J. D. [1993]. The emergence of chronic peer victimization in boy’s play groups. Child Development, 64, 1755-1772.
• Sharp, S. & Smith, P. K. (1994). School Bullying: Insights and Perspectives. London: Routledge.
• Smith, P. K., Pepler, D., & Rigby, K. (2006). Bullying in schools: How successful can interventions be? Excerpt: Cambridge University Press.http://books.google.com.tr/books?id= Poafo8EaS2MC&printsec=frontcover&dq=bullying&source=gbs_summary_s&cad=0 15 Mart 2008 tarihinde ziyaret edildi.
• Smith, P. K., Talamelli, L., Cowie, H., Naylor, P., & Chauhan, P. (2004). Profiles of non-victims, escaped victims, contiunuing victims and new victims of school bullying. British Journal of Educational Psychology, 74, 565-581.
• Stevens, V., De Bourdeaudhuij, I., & Van Oost, P. (2002). Relationship of the family environment to children’s involvement in bully/victim problems at school. Journal of Youth and Adolescence, 31(6), 419-428.
• Sutton, J. & Smith, P. K. (1999). Bullying as a group process: An adaptation of the participant role approach. Agressive Behaviour, 25, 97-111.
• Turgut, A. (2005). The relationship between bullying tendecy, parental acceptance-rejection, and self-concept among seventh grade students. Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Totan, T. (2008). Ergenlerde zorbalığın anne, baba ve akran ilişkileri açısından incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Bolu.
• Veenhoven, R. (1996). The study of life satisfaction. In W. E. Saris, R. Veenhoven, A. C. Scherpenzeel & B. A Buntıng (ed.) Comparative Study of Satisfaction with Life in Europ, Eötvös University Pres., 11-48.
• Yetim, Ü. (2001). Toplumdan Bireye Mutluluk Resimleri. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• You, S., Furlong, M. J., Felix, E, Sharkey, J.D. Tanigawa, D., & Green, J.G. (2008). Relations among school connectedness, hope, life satisfaction, and bully victimization. Psychology in the Schools, 45(5), 446-460.
• Yurtal, F. ve Cenkseven, F. (2007). İlköğretim okullarında zorbalığın yaygınlığı ve doğası. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(28), 1-13.