Ergenlerde Sosyal Medya Kullanımı, Sosyal Fobi ve Riskli Davranışlar Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 24 Sayı: 3, 1698 - 1714, 31.12.2023

Berkan Duman Şule Baştemur

https://doi.org/10.17679/inuefd.1312693

Öz

İçerisinde bulunduğumuz yüzyılda internetin hayatımızdaki öneminin artmasıyla birlikte sosyal paylaşım uygulamalarının sayısının ve insanların uygulamalarda geçirdikleri sürenin arttığı bilinmektedir. Bununla birlikte İnternetin aşırı kullanımına bağlı olarak bireylerde gelişimsel, psikolojik ve sosyal sorunlar gibi olumsuz durumların ortaya çıktığı görülmektedir. İnternet tabanlı sosyal medya platformlarında amacına yönelik olarak geçirilmeyen aşırı süre olarak karşımıza çıkan sosyal medya bağımlılığı, ergenlerin en sık karşı karşıya kaldığı sorunlardan biridir. Sosyal medya bağımlılığı ergenlerin sosyal çevreleriyle kurdukları iletişimi etkilemektedir. Ergenlerin çevresiyle kurdukları iletişimin yanında sergiledikleri davranış örüntülerini de etkileyen sosyal medya bağımlılığı, ergenlerin olumsuz deneyimlerle karşı karşıya kalmasına neden olmaktadır. Bu çalışmada, ergenlik dönemindeki ortaöğretim öğrencilerinin sosyal fobi, sosyal medya bağımlılığı düzeyleri ve sergiledikleri riskli davranışlar arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Araştırmada ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Şanlıurfa Eyyübiye ilçesindeki 738 ortaöğretim öğrencisinden veri toplanan çalışmada "Çocuk ve Ergenlerde Sosyal Kaygı Ölçeği", "Ergenler İçin Sosyal Medya Bağımlılığı Ölçeği” ve "Ergenler İçin Riskli Davranışlar Ölçeği “nden faydalanılmıştır. Nicel veri analizlerinden yararlanılan çalışmada Pearson korelasyon ve Hayes'in Process Macro analizleri kullanılarak normallik testi yapılmıştır. Yapılan analizler doğrultusunda ergenlerin sosyal fobi, sosyal medya bağımlılığı düzeyleri ve sergiledikleri riskli davranışlar arasındaki ilişkilerin anlamlı olduğu tespit edilmiştir. Sonuç olarak ergenlerin sosyal medya bağımlılıklarının, sosyal fobilerini ve sergiledikleri riskli davranışları %5 düzeyinde etkilediği tespit edilmiştir. Bu duruma ek olarak ergenlerin sosyal fobilerinin ve sergiledikleri riskli davranışların, sosyal medya bağımlılıklarını anlamlı olarak etkilediği ve etkileme düzeyinin %5 olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Araştırmanın elde edilen sonuçları tartışma bölümünde ele alınarak çalışmaya yönelik öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Ergen, Riskli Davranış, Sosyal Fobi, Sosyal Medya Bağımlılığı, Aracılık Rolü.

Kaynakça

• Andreassen, C. S. (2015). Online social network site addiction: A comprehensive review. Current Addiction Reports, 2(2), 175-184.
• Bacow, T. L., Pincus, D. B., Ehrenreich, J. T. ve Brody, L. R. (2009). The metacognitions questionnaire for children: Development and validation in a clinical sample of children and adolescents with anxiety disorders. Journal of Anxiety Disorders, 23(6), 727-736. DOI: 10.1016 / j.janxdis.2009.02.013
• Bakken, I. J., Wenzel, H. G., Götestam, K. G., Johansson, A. ve Øren, A. (2009). Internet addiction among Norwegian adults: a stratified probability sample study. Scandinavian Journal of Psychology, 50(2), 121-127. DOI: 10.1111/j.1467-9450.2008.00685.x
• Beck, A. T., Emery, G. ve Greenberg, R. L. (1985). Anxiety disorders and phobias: a cognitive perspective. Basic Books.
• Crone, E. A. ve Dahl, R. E. (2012). Understanding adolescence as a period of social–affective engagement and goal flexibility. Nature Reviews Neuroscience, 13(9), 636-650. DOI: 10.1038/nrn3313
• Dikeç, G., Pirinç, B., Kaya, B., Keleş, E., Akın, E., Hızmalı, A. ve Toprak, A. (2020). Gençlik Merkezini kullanan bir grup ergende akıllı telefon bağımlılığı ile sosyal medyadaki sosyal kaygıları arasındaki ilişki ve etkileyen faktörler. Bağımlılık Dergisi, 21(2), 99-107.
• Donovan, J. E. (2005). Problem behavior theory. Encyclopedia of Applied Developmental Science, 2, 872–877.
• Echeburua, E. ve Corral, P. (2010). Addiction to new technologies and to online social networking in young people: A newchallenge. Adicciones, 22, 91-95.
• Ektiricioğlu, C., Arslantaş, H. ve Yüksel R. (2020). Ergenlerde çağın hastalığı: Teknoloji bağımlılığı. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 29(1), 51-64.
• Ercan, O. (2005). "Adolesanın Psikososyal Gelişimi”, Ed. Müjgan Alikaşifoğlu, Gökmen Ercan ve Oya Ercan (Ed.). Adolesan Sağlığı. İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri Sempozyumu Dizisi, No:43 Deomed Medikal Yayıncılık. İstanbul, S:17-22
• Furby, L. ve Beyth-Marom, R. (1992). Risk taking in adolescence: A decision-making perspective. Developmental Review, 12(1), 1-44.
• Gander, M. J. ve Gardiner H.W. (2001). Çocuk ve ergen gelişimi. (Ed. Bekir Onur). İmge Yayınevi.
• Gençtanırım-Kuru, D., (2010). Ergenlerde riskli davranışların yordanması(Yayınlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Ankara.
• Griffiths, M. D., Kuss, D. J. ve Demotrovics, Z. (2014). Social networking addiction: An overview of preliminary findings. In behavioral addictions: Criteria, evidence, and treatment. Criteria, Evidence and Treatment, 22(7), 119-141.
• Griffiths, M. D., Pontes, H. M. ve Kuss, D. J. (2016). Online addictions: Conceptualizations, debates and controversies. Addicta: The Turkish Journal on Addictions, 3(2), 151-164.
• Kıran, S., Küçükbostancı, H. ve Emre, İ. E. (2020). Sosyal medya kullanımının kişiler üzerindeki etkilerinin incelenmesi. Bilişim Teknolojileri Dergisi, 13(4), 435-441.
• Kittinger, R., Correia, C. J. ve Irons, J. G. (2012). Relationship between Facebook use and problematic internet use among college students. Cyberpsychology Behavior and Social Networking, 15(6), 324-327.
• Lee, Y. K., Chang, C. T., Lin, Y. ve Cheng, Z. H. (2014). The Dark side of smartphone usage: psychological traits, compulsive behavior and technostress. Computers in Human Behavior, 31, 373-383.
• Lee S., Cho Y., Park J. N., Park S., Eum S., Jung J. (2017). The mediation of social anxiety between self-monitoring and SNS addiction tendency. Journal of Advanced Research in Dynamical & Control Systems, 9, 595–603.
• Lim, S. A., You, S. ve Ha, D. (2015). Parental emotional support and adolescent happiness: mediating roles of self-esteem and emotional ıntelligence. Applied Research in Quality of Life, 10, 631-646. DOI: 10.1007/s11482-014-9344-0.
• Lindzey, G., Thompson F. ve Spring, B. J. (1988). Psychology (3rd edition). World Publ. Inc.
• Miers, A. C., Sumter, S. R., Clark, D. M., & Leigh, E. (2020). Interpretation bias in online and offline social environments and associations with social anxiety, peer victimization, and avoidance behavior. Cognitive Therapy and Research, 44(4), 820–833. DOI: 10.1007/s10608-020-10097-1
• Monacis L., Palo V. D., Griffiths M. D., Sinatra M. (2017a). Exploring individual differences in online addictions: The role of identity and attachment. International Journal of Mental Health & Addiction, 15(4), 853–868.
• Nielsen, K. E. J. (2008). Social Anxiety and close relationships [Unpublished master's thesis]. University of Calgary, Alberta, Canada.
• Perry, C.L. (2000). Preadolescent and adolescent influences on health, Promoting health: Intervention Strategies From social and Behavioral Research. National Academy Press.
• Seifert, K. L. ve Hoffnung R. J. (1991). Child and development (2nd edition). NewYork: Hougton Mifflin Comp.
• Sherman, L. E., Payton, A. A., Hernandez, L. M., Greenfield, P. M., & Dapretto, M. (2016). The power of the like in adolescence: Effects of peer influence on neural and behavioral responses to social media. Psychological science, 27(7), 1027-1035.
• Strasburger, V. (2007). Super-peer theory. Encyclopedia of children, adolescents, and the media. Thousand Oaks, CA: Sage Publications, Inc. Turner, K., & Radomsky, A. S. (2020). The fear of losing control in social anxiety: An experimental approach. Cognitive Therapy and Research, 44(4), 834–845. DOI: 10.1007/s10608-020-10104-5
• Taş, İ. (2017). Ergenler İçin Sosyal Medya Bağımlılığı Ölçeği Kısa Formunun (smbö-kf) geçerlik ve güvenirlik çalışması. Online Journal of Technology Addiction & Cyberbullying, 4(1), 27-40.
• Tsitsika, A.K., Tzavela, E.C., Janikian, M., Ólafsson, K., Iordache, A., Schoenmakers, T.M., Tzavara, C., & Richardson, C. (2014). Online social networking in adolescence: Patterns of use in six European countries and links with psychosocial functioning. Journal of Adolescent Health, 55, 141–147.
• Vannucci, A., Simpson, E. G., Gagnon, S., & Ohannessian, C. M. (2020). Social media use and risky behaviors in adolescents: A meta-analysis. Journal of adolescence, 79, 258-274.
• Wegmann E., Stodt B., Brand M. (2015). Addictive use of social networking sites can be explained by the interaction of internet use expectancies, internet literacy, and psychopathological symptoms. Journal of Behavioral Addictions, 4(3), 155–162.
• Yen J. Y., Yen C. F., Chen C. S., Wang P. W., Chang Y. H., Ko C. H. (2012). Social anxiety in online and real-life interaction and their associated factors. Cyberpsychology Behavior & Social Networking, 15(1), 7–12.