Şemsüddin es-Semerkandî'nin Nübüvvet Anlayışı

Yıl 2016, Cilt: 5 Sayı: 4, 739 - 765, 11.04.2016

İbrahim Kaplan

https://doi.org/10.15869/itobiad.67816

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmada, kelam başta olmak üzere çok farklı alanlarda eser telif etmiş olan Şemsüddin es-Semerkandî’nin nübüvvete ilişkin görüşlerini ortaya koymaya çalışacağız. Düşünce tarihimizde hak ettiği ilgiyi görmediğini düşündüğümüz Semerkandî’nin, nübüvvetin ispatı için getirdiği “aklın kesinlikle kabul etmeyeceği hususları iddia etmemek” ilkesi oldukça dikkat çekicidir. Semerkandî’ye göre vahyin muhatabı olan insan teklifi aklıyla değerlendirir. Dolayısıyla insan aklına hitap eden vahyin, akıl için çelişki arz edecek, aklın açıkça reddedeceği bir bilgi ve teklif içermemesi gerekir. Ayrıca o, peygamberin davetinin insanları Allah’a itaat etmeye ve ona isyan etmekten sakınmaya yönelik olmasını vicdanî ve ahlâkî bir ispat yolu olarak görür. O, gerek nübüvveti inkâr eden grupların, gerekse nübüvveti kabul etmekle birlikte Hz. Muhammed’in nübüvvetini inkâr eden Yahudî, Hıristiyan ve Mecûsîlerin delillerini çürütmek amacıyla akli ve nakli deliller ortaya koyar.

Anahtar Kelimeler

Şemsüddin es-Semerkandî, Kelam, Nübüvvet, Mucize, Hatm-i Nübüvvet

Kaynakça

• Ahatlı, Erdinç, Peygamberlik ve Hz. Muhammed’in Peygamberliği, DİB Yay., Ankara, 2007.
• Akbulut, Ahmet, Nübüvvet Meselesi Üzerine, Birleşik Yay., Ankara, 1992.
• -
• Arslan, Hulusi - Bozkurt, Mustafa, Sistematik Kelam, Ankara, 2015.
• Bağçeci, Muhittin, Peygamberlik ev Peygamberler, Kitabe Yay., Ankara, 2013.
• Bâkıllânî, Ebû Bekir Muhammed b. et-Tayyib, Temhîdü’l-Evâil ve Telhîsu’d-Delâil, nşr., İmadüddin Ahmed Haydar, Beyrut, 1987.
• Brockelmann, C., Geschichte der Arabischen Literatur (GAL), Leiden 1943.
• Cürcânî, Ebu’l-Hasan Seyyid Şerif Ali b. Muhammed, Şerhü’l-Mevâkıf, Beyrut, 2001.
• ----------, et-Ta’rîfât, Abdurrahman Umeyra, Beyrut, 1987.
• Cüveynî, İmâmü’l-Haremeyn, Kitâbü’l-İrşâd, çev., A. Bülent Baloğlu vd., TDV Yay., Ankara, 2010.
• Dımeşkî, İbn Tulun, Gurâfû’l-Âliye fî Terâcim-i Müteahhiri’l-Hanefiyye, Süleymaniye Ktp., Reîsülküttâb No: 671/1.
• Eş’ârî, Ebu’l-Hasan Ali b. İsmail, Kitâbü’l-Lum’a fi’r-Reddi alâ Ehli’z-Zeyği ve’l-Bid’a, tah., Hamûde Ğurâbe, y.y., 1955.
• Fârâbî, Ebû Nasr Muhammed b. Muhammed, Kitâbü’l-Ârâi Ehli’l-Medîneti’l-fâzıla, çev., Mahmut Kaya (Erdemli Şehir Halkının Görüşleri), İslâm Filozoflarından Felsefe Metinleri, klasik Yay., İstanbul, 2003, 139-150.
• İbn Haldun, Ebu Zeyd Veliyüddin Abdurrahman b. Muhammed, Mukaddime, çev., Zakir Kadiri Ugan, İstanbul, 1986.
• İbn Kutluboğa, Tâcû’t-Terâcim fî Tabakâti’l-Hanefiyye, Bağdâd 1962.
• Kadı Abdülcabbar, Mutezile’de Din Usûlü (el-Muhtasar fî Usûli’d-Din), çev., Murat Memiş, İstanbul, 2006.
• ----------, Şerhu’l-Usûli’l-Hamse, Beyrut, 2001.
• Karadaş, Cağfer "Vahyi Alma ve Uygulamada Hz. Peygamberin Rolü", Diyanet İlmî Dergi (Peygamberimiz Hz. Muhammed), s. 239-244.
• Karatay, Fehmi Edhem Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Arapça Yazmalar Katalogu, İstanbul 1966.
• Karsî, Dâvud b. Muhammed, Şerhu’l-Kasîdeti’n-Nûniyye, İstanbul, 1297.
• Kâtib Çelebî, Keşfȗ’z-Zunûn, İstanbul 1955.
• ----------, Süllemû’l-Vüsûl ilâ Tabakâti’l-Fuhûl, Süleymaniye Ktp., Şehid Ali Paşa, No: 1887.
• Kehhâle, Ömer Rızâ, Mu’cemû’l-Müellifîn, Matbaatû’t-Terakkî, Dımeşk 1379/1960.
• Kemâl Paşazâde, Şemsüddîn b. Ahmed b. Süleyman, Tabakâtû’l-Hanefiyye, Süleymaniye Ktp., Lâleli, No:3711.
• Kutluer, İlhan, “es-Semerkandi Muhammed b. Eşref”, DİA, XXX, VI, 475-477.
• Mâturidî, Ebu Mansur Muhammed b. Muhammed, Kitabü’t- Tevhid, tah., Fethullah Huleyf, İstanbul, 1979.
• ----------, Te’vilâtü’l-Kur’an, İlmi Neşre Haz., Ahmet Vanlıoğlu, İlmî Kont., Bekir Topaloğlu, İstanbul, Mizan Yay., 2004-2010.
• Mustafa Sabri, Mevkıfu’l-Akl ve’l-İlm ve’l-Âlim min Rabbi’l-Âlemîn ve İbâdihi’l-Mürselîn, Kahire, 1950.
• Nesefî, Ebu’l-Muîn Meymun b. Muhammed, Tabsıratü’l-Edille fi Usûli’d-Din, tah., Hüseyin Atay-Şaban Ali Düzgün, DİB, Ankara 2003.
• Özen, Şükrü, “İmam Ebû Mansur el-Mâturidî’nin Fıkıh Usulünü İnşâsı”, İmam Mâturidî, ve Mâturidîlik, Yayına Haz., Sönmez Kutlu, Kitabiyat, Ankara, 2003.
• Pezdevî, Ebul Yusr Muhammed, Ehl-i Sünnet Akaidi, çev: Şerafeddin Gölcük, İstanbul 1994.
• Râzî, Ebu Abdullah Fahreddin Muhammed b. Ömer, el-Muhassal, çev., Hüseyin Atay, AÜİF Yay., Ankara, 1978.
• Sâbûnî, Nureddin, Mâturîdiyye Akaidi, çev., Bekir Topaloğlu, DİB Yay., Ankara, 1979.
• Semerkandî, Şemsüddin Muhammed b. Eşref el-Hüseynî el-Me’ârif, Süleymaniye Ktp., Lâleli, No: 2432/5.
• ----------, es-Sahâif, Süleymaniye Ktp., Şehid Ali Paşa, No: 1688.
• ----------, es-Sahâifü’l-İlâhiyye, Ahmed Abdurrahman eş-Şerif, Mektebetü’l-Felah, Kuveyt, 1405/1985.
• ----------, Mu’tekadât, Süleymaniye Ktp., Lâleli, No: 2432/3.
• ----------, İslâm’ın İnanç İlkeleri, tahkik, çeviri ve değerlendirme: İsmail Yürük-İsmail Şık, Araştırma Yay., Ankara 2011.
• Şa’rânî, Abdulvehhab b. Ahmed, Tabakâtû’s-Sâlihîn ve’l-Ulemâu’l-Kâmilîn, Süleymaniye Ktp., Reîsülküttâb, No: 675.
• Şemseddîn Sami, Kâmûsu’l-A’lâm, İstanbul 1311.
• Şık, İsmail, “Felsefi Kelam Geleneğinde Varlık Kavramı: “Şemsüddin es-Semerkandî Örneği”, Uluslararası 13. Yüzyılda Felsefe Sempozyumu Bildirileri, Ed., Murat Demirkol- M. Enes Kala, Ankara 2014.
• ----------, Hanefi-Maturidi Geleneğin Usulu'd-Din Anlayışı Lamişi Perspektifinde Kelam-Usulu'l-Fıkh- Diyaloğu, Asil Yay., Ankara 2009.
• ----------, Şemsüddin Semerkandi’de Varlık, Giriş Matbaası, Adana, 2011.
• Şulul, Cevher, Nübüvvet Felsefesi, İnsan Yay., İstanbul, 2010.
• -
• Taftazâni, Sadeddin Mes’ud b. Ömer, Şerhu’l-Akâid, Haz., Süleyman Uludağ, Dergah Yay., İstanbul, 1991.
• ----------, Şerhü’l-Mekâsıd, Beyrut, 2001.
• Taşköprîzâde, Ahmed b. Mustafâ, Miftâhu’s-Sa’âde ve Misbâhu’s-Siyâde, Kahire, 1968.
• Yavuz, Salih Sabri, İslâm Düşüncesinde Nübüvvet, İnsan Yay., İstanbul, ty.
• Yüksel, Emrullah “Eş’ârîler ile Mâturidîler Arasındaki Görüş Ayrılıkları”, Atatürk Üniversitesi İslami İlimler fakültesi Dergisi, S. 4, Sevinç Mat., Ankara, 1980,. ss. 91-103.
• ----------, Sistematik Kelam, İz Yay., İstanbul, 2011.
• Yürük, İsmail, “Şemsüddin es-Semerkandî ve Belirgin Kelami Görüşleri” , ÇUİFD, C. 1, S. 1, Adana 2001.
• ----------, Şemsüddîn Muhammed B. Eşref el-Hüseynî es-Semerkandî’nin Belli Başlı Kelâmî Görüşleri, Allah Ve İman Anlayışı, AÜSBE, Doktora Tezi, Erzurum, 1987.