Türk Düşüncesinde Müziğin Önemini Nietzsche ile Düşünmek

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 2, 207 - 218, 15.01.2024

Leyla Kılınç

Öz

Sesin ve doğada mevcut olan canlı cansız her varlığın ayrı bir tılsımının olduğuna inanan Türkler için müzik de yaşamın bir tılsımıdır. Türk geleneklerinin mayası da diyebileceğimiz müziğin, Türk düşünce sisteminde hem sosyal hem politik, hem de dinsel bir işlevi vardır. Altay dağlarının eteklerinde neşet eden ilk Türk topluluğu ve İlk Türk devleti olarak bilinen Hunlar için müzik nihilist duyguların kaynağı olmaktan ziyade; doğaya özdeş bir sesin toplumu ayakta tutacak geleneklerin sosyal bir mayası olmuştur. Hunlar için müziğin bu anlamı yine Göktürkler ve Uygurlar için de yaşamın canlı ve güçlü bir formülü olmuştur. İlk Türk kaynakları olarak kabul edilen Göktürk kitabelerinde de Türkler için müziğin devletin gücünü ve büyüklüğünü temsil eden işlevi vurgulanmıştır. Tarih nehrinin bu yakasında Türkler için müziğin anlamı yukarıda belirttiğimiz şekilde akış halindeyken; nehrin diğer kıyısında Alman filozof Nietzsche için de müzik yaşamda etkinliğin, canlılığın ve kültürün en önemli mayasıdır. Öyle ki Nietzsche, müziğe yüklediği bu anlamdan dolayı dostu ve yoldaşı Wagner’in sanatının son meyvelerini (özellikle Parsifal) kıyasıya eleştirmiştir. Literatür taramasına dayalı betimsel ve analiz yöntemli bu çalışma, ilk Türk devletleri olan Hunlar, Göktürkler ve Uygurlar’ da müziğin işlevini Nietzsche felsefesindeki müzik yorumu ile birlikte değerlendirmeyi hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Türk Düşüncesinde Müzik, Kültür, Nietzsche, Sanat

Kaynakça

• Altınölçek, H. (2015). Türk Kültür Dünyasında Uygur Askeri Müziği. Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2(2), 243-250.
• Çandarlıoğlu, G. (2003). İslam Öncesi Türk Tarihi ve Kültürü, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Güvenç, R. O. (2002). Eski Türklerde Müzik İle Tedavi, Türkler, c. 3, Ankara.
• Kaya, E. E. (2012). Türk Ordu Geleneğinde Askeri Müzik Olgusu, İdil Sanat ve Dil Dergisi, 1(03), 93-105.
• Nietzsche, F. (1999). Ahlak Ötesi Anlamda Doğru ve Yalan Üzerine, (Çev: A.Onur Aktaş), Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul.
• Nietzsche, F. (1999). Böyle Buyurdu Zerdüşt, (Çev: Turan Oflazoğlu), Asa Kitabevi, Bursa.
• Nietzsche, F. (2010). Wagner Olayı, Bir Çalgıcı Sorunu, Nietzsche Wagner’e Karşı, Bir Ruhbilimcinin Yazıları, (Çev. M, O Toklu), Say Yayınları, İstanbul.
• Nietzsche, F. (2010). Putların Alacakaranlığı, (Çev. Mustafa Tüzel), Türkiye İş bankası Yayınları, İstanbul.
• Nietzsche, F. (2013). Ahlakın Soy Kütüğü Üstüne, (Çev. Ahmet İnam), Say Yayıncılık, İstanbul.
• Nietzsche, F. (2020a). İyinin ve Kötünün Ötesinde. (Çev. Mustafa Tüzel). Say Yayınları, İstanbul.
• Nietzsche, F. (2020). Tarihin Yaşam İçin Yararı ve Sakıncası Zamana Aykırı Bakışlar-2. (Çev. Mustafa Tüzel), İş Bankası Yayınları, İstanbul.
• Nietzsche, F. (2020b). Şen Bilim/ Ana Metin1, (Çev. Ahmet İnam), Say Yayıncılık, İstanbul.
• Nietzsche, F. (2020c). Güç İstenci, (Çev. Nilüfer Epçeli), Ankara.
• Nietzsche, F. (2021). Yunanlıların Trajik Çağında Felsefe, (Çev. Nusret Hızır), Kırmızı Kedi Yayınları, İstanbul.
• Nietzsche, F. (2021). Tragedyanın Doğuşu, (Çev. Mustafa Tüzel), Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul.
• Nietzsche, F. (2022). Platon Öncesi Filozoflar, El yazmalarını Derleyen: Paolo D’lorio, Sunuş ve notlar: Paolo D’lorio, Francesco Fronterotta (Çev. Nur Nirmen), Pinhan yayıncılık, İstanbul.
• Öztuna, N. Y. (1976). Türk Musikisi Ansiklopedisi, Milli Eğitim basımevi, İstanbul.
• Ögel, B. (2000). Türk Kültür Tarihine Giriş. C. IX, T.C. Kültür Bakanlığı Kültür Eserleri, Ankara.
• Ögel, B. (2002). Türk Mitolojisi (Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar), C. II, TTK Yay, Ankara.
• Pirgon, Y. (2014). Osmanlı Dönemi Mehteran-ı Tabl-ı Alem Teşkilatına Genel Bir Bakış,
• Akademik Bakış Dergisi, 42, 107-129.
• Schopenhauer, A. (2020). İsteme ve Tasavvur Olarak Dünya, (Çev A. Onur Aktaş), Doğu-Batı Yayınları, Ankara.
• Somakçı, P. (2003). Türklerde Müzikle Tedavi, Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 15, 131-40.
• Sorgner, S. L. (2022). Nietzsche and Music, Cambridge Scholars Publishing.
• Tanrıkorur, Ç. (2005). Osmanlı Dönemi Türk Musikisi, Dergah Yayınları, İstanbul.
• Uçan, A. (2000). Geçmişten Günümüze, Günümüzden Geleceğe Türk Müzik Kültürü, Müzik Ansiklopedisi, Ankara.
• Vural, Göher, F. (2016). İslamiyet’ten Önce Türklerde Kültür ve Müzik, Hun, Göktürk ve Uygur Devletleri. Ötüken Neşriyat, İstanbul.