Deleuze ve Müzik: Klasik, Caz ve Elektronik Müziğin İmkanları

Yıl 2024, Sayı: 1, 84 - 106, 30.04.2024

Bahattin Uzunlar

Öz

Bu yazıda müziğin, Deleuze ve Guattari felsefesinin içkinlik/aşkınlık düzlemi, pürtüklü/kaygan uzam, organsız beden, yersizyurtsuzlaşma ve refrain gibi temel kavramlarıyla girmiş olduğu rezonans ilişkilerini serimleyerek, bir oluş bloku olarak sahip olduğu dönüştürücü gücü; ‘diyagonal’ kavramından hareketle klasik müzik, ‘doğaçlama’ kavramından hareketle caz müzik, ‘sintisayzır’dan hareketle de elektronik müzik örnekleriyle açık kılmaya çalışacağım. Bu örnekler üzerinden müziğin sınırları zorlama ya da aşma serüveni, kısaca Deleuze’ün ifadesiyle müziğin organsız bedene ulaşma çabası çalışmanın temel derdini oluşturacaktır. Bu amaçla çalışmada, müzikte sınırları aşma deneyim örnekleri olarak Deleuze’ün sıklıkla referans verdiği Boulez’e, elektronik müziğin kuramsal ve deneysel temellerini oluşturan Varèse’ye ve de free jazz’ın öncüsü Coleman’a yer vereceğim. Bestecinin arayışları ile müzik ve yaşam arasında içkin bağlantılara yönelik yeni yaratım yollarının keşfinin; statik, insan merkezci molar özne anlayışından çıkıp, oluş sürecindeki kuvvet akışlarının kavşağındaki bir bedeni oluşturma olanağını düşünmeye çalışacağım.

Anahtar Kelimeler

Deleuze, Boulez, Coleman, Varese, Müzik

Kaynakça

• Baker, Ulus (2018).Yüzeybilim Fragmanlar (E.Berensel, Der.). İstanbul: Birikim Kitapları.
• Berendt, E. Joachim (2019).Caz Kitabı Ragtime’danFusion ve Sonrasına(N. Ozan, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bogue, Ronald (2004).Violence in Three Shades of Metal: Death, Doomand Black.Ian Buchanan andMarcelSwiboda (Ed.),Deleuzeand Music içinde(ss. 95-118). Edinburgh: Edinburgh UniversityPress.
• Bogue, R. (2013).Deleuze on Music, Painting, andtheArts. Londonand New York: Routledge.
• Campbell, Edward (2013).Music AfterDeleuze. Londonand New York: BloomsburyAcademic.
• Cimini, Amy (2010).GillesDeleuzeandthe Musical Spinoza.BrianHulseandNickNesbitt (Ed.),Soundingthe Virtual: Gilles Deleuze and the Theory and Philosophy of Music içinde(ss. 129-145). Farnham, Burlington: Ashgate.
• Deleuze, Gilles (2003).İki Konferans(U. Baker, Çev.). İstanbul: Norgunk.
• Deleuze, G. (2009).İki Delilik Rejimi Metinler ve Söyleşiler 1975-1995. David Lapoujade (Haz.),(M. E. Keskin, Çev.). İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Deleuze, G. (2013).Müzakereler 1972-1990(İ. Uysal, Çev.). İstanbul: Norgunk Yayıncılık.
• Deleuze, Gilles ve Guattari, Felix (2005).A TousandPlateaus. (B.Massumi, Trans.). Minneapolis: University of Minnesota Press.
• Deleuze, G. ve Guattari, F. (2013).Felsefe Nedir? (T. Ilgaz, Çev.). İstanbul: YKY.
• Gilbert, Jeremy. Becoming-Music: TheRhizomatic Moment of Improvisation. Ian Buchanan andMarcelSwiboda (Ed.),Deleuzeand Music içinde (ss. 118-138). Edinburgh: Edinburgh UniversityPress.
• Golia, Maria (2020). OrnettoTheTerritoryColemanAndThe Adventure. London: ReaktionBooks.
• Holland, Eugene (2008). JazzImprovisation: Music of the People-to-Come.SimonO’Sullivan, StephenZepke (Ed.), Deleuze, GuattariandtheProduction of the Newiçinde (ss. 196-205). Londonand New York: Continuum International Publishing Group.
• Say, Ahmet (2002). Müzik Sözlüğü. Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yayınları.
• Scherzinger, Martin (2008). Musical Modernism in theThought of “Mille Plateaux,” andItsTwofoldPolitics. Perspectives of New Music, 46(2) /2008: 130-158.
• Sütçü, Özcan (2019). Müzikteki Duygu ve Hareket: Zaman Blokları. ETHOS: Felsefe ve Toplumsal Bilimlerde Diyaloglar, 12(2) /2019: 126-142.
• Massumi, Brian (2013).Kapitalizm ve Şizofreni İçin Kullanıcı Rehberi(F. Ege, Çev.). Ankara: Bilim ve Sosyalizm Yayınları.
• May, Todd (2017). Deleuze Bir Birey Nasıl Yaşayabilir?(S.Çalcı, Çev.). İstanbul: Kolektif.
• Mitchel, Reagan P. (2018). Derrida, ColemanandImprovisation. Journal of CurriculumTheorizing, 32(3)/2018:1-12.
• Nesbitt, Nick. (2010).CritiqueandClinique: FromSoundingBodiestothe Musical Event. BrianHulseandNickNesbitt(Ed.), Soundingthe Virtual: GillesDeleuzeandtheTheoryandPhilosophy of Music içinde, (ss. 159-181).Farnham, Burlington: Ashgate.
• Varèse, Edgard ve Wen-Chung, Chou (1966).TheLiberation of Sound. Perspectives of New Music, 5(1)/1966:11-19.
• Yücefer, Hakan (2021). Deleuze ve Müzik: Dolaylı Bir Karşılaşmanın Anatomisi.Posseible: Felsefe Dergisi, 10(1)/2021:19-35.
• Zourabichvili, François (2011).Deleuze Sözlüğü(A. Ufuk, Çev.). Kılıç, İstanbul: Say Yayınları.
• İnternet Kaynakları
• Cox, Christoph. How Do YouMake Music a Body withoutOrgans? GillesDeleuzeandExperimentalElectronica, 2003. Son erişim tarihi: 08.11.2022 http://faculty.hampshire.edu/ccox/Cox-Soundcultures.pdf.
• Murphy, T.S. Theother’slanguage: JacquesDerridainterviewsOrnettoColeman, 23 June 1997. Genre, 37(2)/2004:319-329. Son erişim tarihi: 08.11.2022 https://doi.org/10.1215/00166928-37-2-319.
• Deleuze, Gilles. “Rendreaudibledesforcenonaudible par elles-memes.” Son erişim tarihi: 08.11.2022.
• https://www.youtube.com/watch?v=lYfhwRmyw9Y
• https://www.nepm.org/jazz-world/2006-12-14/ornette-coleman-the-samuel-beckett-of-jazzson erişim 8.11.2022 https://www.jazz.org/blog/the-department-store-painting-that-inspired-ornette-coleman-and-5-other-interesting-facts-about-his-life/ son erişim: 09.11.2022. InMemoriamGillesDeleuze, 1996. Son erişim tarihi 09.11.2022. https://www.youtube.com/watch?v=wQZ4lx3BEXs