BÜROKRASİ KAVRAMININ DEMOKRASİ VE SİYASET İLE İLİŞKİSİ ÜZERİNDEN HÜKÜMET SİSTEMLERİNE GENEL BİR BAKIŞ

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 2, 205 - 217, 30.12.2023

Vasfiye Çelik Fikret Çelik

Öz

Bürokrasi, bir örgütlenme şekli olarak ve Weber’in onu sistematikleştirmesinden bağımsız bir şekilde yönetme süreci içinde zaten var olan bir kavram olarak değerlendirilebilir. Büroların veya memurların yönetimi anlamında kullanılması ise modern devletin ortaya çıkması ve Weber’in ideal tip bürokrasi şeklinde özelliklerini belirlemesi ile de örgütlerin kaçınılmaz olarak karşılaştıkları bir niteliğe bürünmüştür. Günümüzde ise elindeki uzmanlık, profesyonellik gibi ayrıcalıklar nedeniyle siyasetle ilişkisi bağlamında farklı açılardan analiz edilen bürokrasinin, vazgeçilmez olarak kabul edilen ve en genel şekliyle halkın yönetimi olarak tanımlanan demokrasi ile de yakın bir ilişkisi vardır. Ancak bu ilişki genel olarak gerilimli bir şekilde yürütülmektedir.
Demokrasi ile gerilimli bir ilişkisi olan bürokrasinin siyasetle ilişkisi ise teoride bürokrasinin tarafsız olması gerektiği yönünde baskın bir düşünceye dayanmaktadır. Ancak pratikte bu ilişkinin her zaman böyle olamayacağı görülmekte, her ne kadar faaliyet alanları ayrı gözükse de siyasetle bürokrasinin kesin çizgilerle birbirinden ayrılamayacağı düşünülmektedir. Bu iki farklı düşünceyi daha görünür kılmak anlamında da hükümet sistemlerinde bu ilişki analiz edilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Bürokrasi, Demokrasi, Siyaset, Hükümet Sistemleri

Kaynakça

• Akçabaş, T. (2022). Totaliter Sistem ve Stalin Döneminin Baskı Politikaları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Akçakaya, M., ve İlhan, K. (2021). Bürokrasi-Siyaset İlişkisi Bağlamında Başkanlık ve Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemlerinin İncelenmesi. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(3), 589-624.
• Akıncı, A. (2021). Siyasal ve Sivil Özgürlüğe Yönelik Uluslararası Kamu Politikaları, içinde Uluslararası Kamu Politikaları Kavram/Teori/Aktörler/Uygulamalar. Edit: Önder Kutlu, Yusuf Sayın, Sefa Usta. Nobel Yayınevi, 431-450, Ankara.
• Aksan, G. ve Çelik, Ö. (2011). Gerilim ve Uzlaşma: Demokrasi Ekseninde Bürokrasi ve Siyaset İlişkisi Üzerine Bir Değerlendirme. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (25), 1-10.
• Aksoy, A. (2016). Geleneksel Devletten Modern Devlete: Sanayi Devrimi ve Kamu Yönetimi Düşüncesinde Değişim. Uluslararası Politik Araştırmalar Dergisi, 2(3), 31-37.
• Anık, C. (1999). Siyasi Rejimler ve Kamuoyu. Selçuk İletişim, 1(1), 78-83.
• Aron, R. (2011). Demokrasi ve Totalitarizm, Çev: Vahdi Hatay, 2. Basım, Kadim Yayınları
• Balcı, A. (2005). Bürokrasi-Demokrasi İlişkisi ve Hesap Verebilirlik Yaklaşımı. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(1), 313-338.
• Bayram, A. K. ve Çınar, K. (2007). İktidar ve Siyasetin Gölgesinde Bürokrasi ve Demokrasi İlişkisi: İdealler, Zorunluluklar, Gerilimler. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (1), 11-24.
• Beetham, D. ve Boyle, K. (2005). Demokrasinin Temelleri, Çev: Aslıhan Zeynep Kopuzlu, Adres Yayınları, Ankara.
• Boyalı, H. ve Gümüş, K. (2022). Bürokrasi ve Siyaset İlişkisinin Parlamenter Sistem ile Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi Özelinde Analizi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (55), 232-247.
• Çelik, A. ve Mardinli, İ. (2018). Yerel Seçilmişlerin Bürokrasi–Siyaset İlişkisine Bakışı: Şanlıurfa Örneği. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 1(1), 37-55.
• Çelik, V. ve Çelik, F. (2021). Demokrasi ve Siyasal Katılıma Yönelik Uluslararası Kamu Politikaları, içinde Uluslararası Kamu Politikaları Kavram/Teori/Aktörler/Uygulamalar. Edit: Önder Kutlu, Yusuf Sayın, Sefa Usta. Nobel Yayınevi, 451-500, Ankara. Dahl, R. (2001). Demokrasi Üstüne, Çev: Betül Kadıoğlu, Phoenix Yayınevi, Birinci Baskı, Ankara.
• Demir, F. (2011). Bürokrasi-Demokrasi İlişkisi ve Bürokratların Seçilmişlerce Kontrolü Sorunu. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 18(2), 63-84.
• Doğan, N. (2012). Uluslararası İlişkiler ve Rasyonellik: Bürokratik Politikanın Alana Katkısı ve Geleceğin Öngörülmesinde Rasyonellik Varsayımının Önemi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(3), 85-103.
• Dursun, D. (2014). Siyaset Bilimi, Beta Yayınları, Yedinci Baskı, İstanbul.
• Eryiğit, B. H.ve Yörükoğlu, F. (2012). Modernleşme Süreçlerinde Demokrasi ve Bürokrasi İkilemi ve Kavramlarının Anlamsal Boyutları Üzerine Bir İnceleme. Akademik Bakış Dergisi, 32, 1-18.
• Eryılmaz, B. (2004). Bürokrasi ve Siyaset Bürokratik Devletten Etkin Yönetime, Alfa Yayınları, 2. Basım, İstanbul.
• Gül, H., Kamalak, İ., ve Gül, S. S. (2017). Amerikan Başkanlık ve Fransız Yarı-Başkanlık Sistemleri Işığında Türkiye’nin Cumhurbaşkanlığı Hükümeti Sistemi. Strategic Public Management Journal, 3, 101-120.
• Hamurcu, O. (2023). Anti-Demokratik Sistemlerde Anayasacılık ve Meşruiyet Olgusu, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Heywood, A (2011). Siyasi İdeolojiler, Çev:Ahmet Kemal Bayram, Özgür Tüfekçi, Hüsamettin İnaç, Şeyma Akın, Buğra Kalkan, 3. Baskı, Adres Yayınları, Ankara.
• İzci, F. ve Bozdoğan, S. (2016), Türk Kamu Yönetiminde Bir Problem Alanı Olarak BürokrasiSiyaset İlişkisi.Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, S.34,33-46.
• Kahraman, M. (2013). Hükümet Sistemi Tartışmaları Bağlamında Başkanlık ya da Yarı-Başkanlık Sistemlerinin Türkiye’de Uygulanabilirliği. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(18), 431-457.
• Kılınç, D. (2016). Türkiye’de Bitmeyen Tartışma: Hükümet Sistemi Üzerine Değerlendirmeler. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 20(1), 447-510.
• Lijphart, A. (1996). Çağdaş Demokrasiler Yirmibir Ülkede Çoğunlukçu ve Oydaşmacı Yönetim Örüntüleri, Çev: Ergun Özbudun ve Ersin Onulduran, Yetkin Yayınevi, Ankara. Mutlusu, F.A. ve Öner, Ş. (1999). Bürokrasi-Bürokrat-Siyaset İlişkisi ve Bürokratik Katılım. Türk İdare Dergisi, Yıl 71, Sayı 424, 133-148.
• Oğuz, M. C. (2019). Otoriter Rejimlerde Demokratik Kurumların İşlevi: Siyasal Partiler, Parlamento ve Seçimler. YDÜ SOSBİLDER, 12(1), 66-85.
• Özer, M. A. ve Özmen, B. (2017). Parlamenter ve Başkanlık Sistemleri Arasında Konumunu Arayan Bürokrasi. Strategic Public Management Journal, 3, 17-34.
• Özkaral, M. (2008). Bürokrasi Siyaset İlişkisi Açısından Türkiye İle Fransa’nın Karşılaştırılması, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Sartori, G. (1996). Demokrasi Teorisine Geri Dönüş, Çev: Tunçer Karamustafaoğlu ve Mehmet Turhan, Yetkin Yayınları, Ankara. Saygılı, A. (2010). Modern Devlet’in Çıplak Sureti. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 59(1), 61-97.
• Schmidt, M. G. (2002). Demokrasi Kuramlarına Giriş, Çev: M. Emin Köktaş, Vadi Yayınları, 2. Baskı, Ankara.
• Tataroğlu, M. (2006). Parlamenter ve Başkanlık Sistemlerinde Siyasi İktidar ve Bürokrasi İlişkileri ve Türkiye Açısından Bir Değerlendirme. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 13(1), 97-119.
• Touraine, A. (2004). Demokrasi Nedir?, Çev: Olcay Kunal, YKY Yayınları, 4. Baskı, İstanbul.
• Yazıcı, S. ve Katılmış, F. (2023). Tek Parti İktidarında Bürokrasi ve Siyaset İlişkisi. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(1), 1-12.
• Yüksel, C. (2013). Türkiye’nin Gelecek Siyasi Sistem Tercihi Rasyonelleştirilmiş Parlamentarizm, Yarı-Başkanlık ve Başkanlık Sistemleri. Yasama Dergisi, (25), 38-70.
• Zeybekoğlu, S. ve Alkan, Y. S. (2021). Max Weber'in Bürokrasi Modeli: Bir Yeniden Okuma Denemesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(2), 651-681.