Similar Narration of the Other: Lârî’s Narration of the Battle of Çaldıran under Ottoman’s Influence (1514)

Yıl 2024, Sayı: 15, 1060 - 1075, 28.04.2024

Nilab Saeedi

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1453426

Öz

The Battle of Çaldıran in 1514, which took place between the Ottoman Empire under Sulṭān Selīm (d. 926/1520) and the Safavid Empire under Shāh Ismāʿīl (d. 930/1524), is a key historical moment. Its interpretation, however, differs markedly between Ottoman and Safavid historical accounts. Ottoman narratives herald it as a resounding triumph, while Safavid accounts portray it as Sulṭān Selīm’s failed attempt to completely subjugate their empire. This study examines the instrumental role of Lārī, a Safavid expatriate living in the Ottoman Empire, in the production of his historical treatise ‘Mir’atü’l-advār ve Mirkātü’l-Ahbār’. It argues that Lārī, animated by loyalty to the Ottoman perspective and antipathy towards the Safavids, deliberately endorsed the Ottoman version, despite his intimate acquaintance with Safavid sources. His chronicles portray the Safavids as deviating from Islamic principles, thereby sanctioning Sulṭān Selīm’s military incursion. This study emphasizes that the sixteenth-century rivalry between the Ottomans and the Safavids gave rise to different paradigms of behavior, shaped by different ambitions such as the pursuit of material gain, social status and prestige. In this context, Lārī serves as a prominent case in point.

Anahtar Kelimeler

Battle of Çaldıran, Lārī, Sulṭān Selīm, Shāh Ismāʿīl.

Öteki’nin Benzer Anlatımı: Osmanlı Tahakkümünde Lârî’nin Çaldıran Savaşı Anlatısı (1514)

Öz

1514 yılında Osmanlılar tarafından Sulṭān Selīm (ö. 926/1520) ve Safeviler tarafından Şāh Ismāʿīl (ö. 930/1524) arasında gerçekleşen Çaldıran Savaşı, tarihsel açıdan önemli bir olay olmakla birlikte, bu savaşın dönem kaynaklarındaki anlatımı arasında ciddi farklılıklar bulunmaktadır. Bu anlamda Osmanlı kaynakları bu savaşı kesin bir zaferle sonuçlanmış bir hadise olarak anlatırken, Safeviler ise I. Selīm’in imparatorluklarını tamamen ortadan kaldırma planının gerçekleşmemesine vurgu yapmaktadır. Bu çalışma, Osmanlı İmparatorluğuna Safevi diyarından göçen Muslihuddin Lārī’nin (ö. 979/1572) bu savaşın Osmanlı cephesindeki algılanışında oynadığı rol, Osmanlılar için kaleme aldığı Mir’atü’l-advār ve Mirkātü’l-Ahbār başlıklı tarih eseri üzerinden incelenecektir. Lārī’nin, Safevi anlatısına aşina olmasına rağmen, Mir’atü’l-advār ve Mirkātü’l-Ahbār’da bu savaşa dair anlatısını bilinçli bir şekilde dönüştürdüğüne ve bu anlatıyı Osmanlıları destekler bir mahiyete büründürdüğüne dikkat çekilmektedir. Ayrıca başka eserlerinde de Safevilerin İslami kaidelerden uzaklaşmış olduğuna işaret eden Lārī’nin, bu açıdan I. Selīm’in Safeviler üzerine gerçekleştirdiği seferi meşrulaştırmaya çalıştığı da öne sürülmektedir. Bu anlamda Lārī’nin tarih eserinin Çaldıran Savaşının Osmanlılar tarafından algılanılışını anlamlandırmak açısından literatüre anlamlı bir katkı sunacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Çaldıran Muharebesi, Lārī, Sulṭān Selīm, Şāh Ismāʿīl.

Kaynakça

• Primacy Sources:
• Muslih al-Din Lāri. (n.d.). Mir’at al-Advar and Mir’kat al-Akhbar [Manuscript]. National Library of Paris, France.
• Muslih al-Din Lāri. (n.d.). Miratü’l-Edvar ve Mirkātü’l-Ahbār [Manuscript]. Nuruosmaniye Koleksiyonu, Turkey.
• Muslih al-Din Lāri. (n.d.). Miratü’l-Edvar ve Mirkātü’l-Ahbār [Manuscript]. Konya Karatay Yusufağa Kütüphanesi, Turkey.
• Muslih al-Din Lāri. (n.d.). Miratü’l-Edvar ve Mirkātü’l-Ahbār [Manuscript]. Ankara Adnan Ötüken City National Library, Turkey.
• Muslih al-Din Lāri. (n.d.). Miratü’l-Edvar ve Mirkātü’l-Ahbār [Manuscript]. Konya Karatay Yusuf Ağa Library, Turkey.
• Muslih al-Din Lāri. (n.d.). Miratü’l-Edvar ve Mirkātü’l-Ahbār [Manuscript]. Nuruosmaniye Manuscript Library, Turkey.
• Muslih al-Din Lāri. (n.d.). Miratü’l-Edvar ve Mirkātü’l-Ahbār [Manuscript]. TKSM, Turkey, R.1398.
• Muslih al-Din Lāri. (n.d.). Miratü’l-Edvar ve Mirkātü’l-Ahbār [Manuscript]. TKSM, Turkey, R.1397.
• Muslih al-Din Lāri. (n.d.). Miratü’l-Edvar ve Mirkātü’l-Ahbār [Manuscript]. TKSM, Turkey, R.1399.
• Muslih al-Din Lāri. (n.d.). Miratü’l-Edvar ve Mirkātü’l-Ahbār [Manuscript]. TKSM, Turkey, R.1400.
• Muslih al-Din Lāri. (n.d.). Miratü’l-Edvar ve Mirkātü’l-Ahbār [Manuscript]. TKSM, Turkey, E.H.1428.
• Muslih al-Din Lāri. (n.d.). Miratü’l-Edvar ve Mirkātü’l-Ahbār [Manuscript]. TKSM, Turkey, H.1469.
• Muslih al-Din Lāri. (n.d.). Miratü’l-Edvar ve Mirkātü’l-Ahbār [Manuscript]. Austrian National Library, Austria, N.F.196.
• Muslih al-Din Lāri. (n.d.). Miratü’l-Edvar ve Mirkātü’l-Ahbār [Manuscript]. French National Library, France, Ducaurroy.6.
• Muslih al-Din Lāri. (n.d.). Miratü’l-Edvar ve Mirkātü’l-Ahbār [Manuscript]. French National Library, France, Schefer.
• Published Sources:
• Alam Khan, I. (1968). The Nobility under Akbar and the Development of His Religious Policy. Cambridge Uiversity Press, 1 (2), 29–36.
• Alam, M. (2003). The Culture and Poltics of Persian in Precolonial Hindustan. In S. I. Pollock (Ed.), Literary cultures in history: Reconstructions from South Asia. University of California Press.
• Alandağli, M. (2021). Xvi. Yüzyilin Son Çeyreğinde Rûm Eyaletinde “Şah’a Meyledenler.” Journal Of History School, Lii (Lii), 1601–1619. Https://Doi.Org/10.29228/Joh.49854
• Ali Sadeqi, M. (2018). Muarikhin Irani Muhajir ba Osmani wa Masala-yi Tabadulat-i Farhangi miyan Iran wa Osmani dar Ruzgar Safaviya, Namuna-yi Muslih al-Din Lāri. 9, 119–132.
• Alsaggaf, A. A. (n.d.). لموسوعة الحديثية. Aldorar Alsaniyyah Islamic Website. Retrieved February 29, 2024, from https://dorar.net/hadith/sharh/744
• Atāyi, N. (2017). Hada’iku’l-Hakaik Fi Tekmileti’ş-Şakayik (Vol. 1). Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Baysanoğlu, Ş. (1996). Anıtlar ve Kitabeler ile Diyarbakır Tarihi. MN Tanıtım.
• Bockholt, P. (2022). Ein Bestseller der islamischen Vormoderne: Zur Verbreitung von Ḫvāndamīrs Ḥabīb as-siyar von Anatolien bis auf den indischen Subkontinent. Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.
• Çelebi, K. (1941). Keşfü’z zünun (Vol. 1). Maarif Matbaası.
• Çelik, M. B., & Demir, H. (2021). Humayun’s Concept of Cosmological Sovereignty.
• Çıpa, H. E. (2017). The Making of Selīm: Succession, Legitimacy, and Memory in the Early Modern Ottoman World. Indiana University Press.
• Finkel, C. F. (2005). Osman’s Dream: The Story of the Ottoman Empire 1300-1923. John Murray.
• Genç, V. (n.d.). Safevi Kroniklerinde Çaldıran Savaşı. Osmanlı Medeniyeti Araştırmaları Dergisi.
• Hoca Sadeddin Efendi. (1979). Tacü’t-Tevarih,: Vol. IV. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Khvānd Mīr, G. al-D. ibn H. al-Dīn, & Dabīr Siyāqī, M. (2001). Ḥabīb al-siyar fī akhbār al-bashar. Khayyām. Kılangıç, H. (1995). Idrīs-i Bidlīsī Selīm Şāh-nāme [Ph.D.]. Ankara Üniversitesi.
• Kılıç, H. (2003). LĀRÎ, Muslihuddin. In Türkiye Diyanet Vakfı İslām Ansiklopedisi (C. 27, s. 103–104). İstanbul: TDV Yayınları.
• Lāri, M. al-Din. (n.d.). Miratü’l-Edvar ve Mirkātü’l-Ahbār (42 Yu 6640).
• Lāri, M. al D. (2012). Mirat al-Adwar wa Mirqat al-Akhbar (S. J. Sagharvanyan, Ed.; Vol. 1). Miras Maktoob.
• Lāri, M. al D. (2018). Mirat al-Adwar wa Mirqat al-Akhbar (S. J. Sagharvanyan, Ed.; 2nd ed., Vol. 2). Miras Maktoob.
• Manq, ʻAlī ibn Bālī. (2018). El-ikdu’l-manzûm fî zikri efāzıli’r-Rûm: Ali B. Bālî’nin Şakā’ik zeyli (M. Hekimoğlu, Ed.; 1. baskı). Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Moin, A. A. (2012). The Millennial Sovereign: Sacred Kingship and Sainthood in Islam. Columbia University Press.
• Özcan, A. (2000). İskender Paşa. 22, 565–566.
• Özcan, A. (2020). Osmanlı’da Tarih Yazımı ve Kaynak Türleri (1. baskı). İstanbul: Kronik.
• Pourjavady, R. (2014). Muṣliḥ al-Dīn al-Lārī and His Samples of the Sciences. Oriens, 42 (3–4), 292–322.
• Quinn, S. A. (2021). Persian Historiography Across Empires: The Ottomans, Safavids, and Mughals. Cambridge University Press.
• Quinn, S. A. (2022). Safavid Historiography, The Place of the Safavids in Iranian History. In R. Matthee (Ed.), The Safavid World (pp. 164–181). Routledge.
• Rieu, C. (1879). Catalogue of Persian Manuscripts in British Museum. Gilbert and Revington.
• Tekindağ, M. C. Ş. (1978). Yeni Kaynak ve Vesîkaların Işığı Altında Yavuz Sulṭān Selīm’in Îran Seferi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Matbaası, 17 (22), 49–78.
• Tezcan, B. (2016). Muslihiddin Lari (d. 1572): The Fate of an Immigrant Polymath in the Sixteenth Century Ottoman Empire. In History from Below: A Tribute in Memory of Donald Quataert (pp. 615–628).