Yeniçeri Ortaları Yardımlaşma Sandıkları

Yıl 2017, Sayı: 33, 155 - 170, 30.06.2017

Ali Şenyurt

Öz

Yeniçeri Ocağı’nın kuruluşu hakkında kesin bir tarih bilinmemekle birlikte Osmanlıların ilk fütuhat devirlerinde teşekkül ettirilerek devletin sınırlarının genişlemesinde önemli bir görev ifa ettikleri yadsınamaz bir gerçektir. Yeniçeri Ocağı’nın en küçük birliği olan ortaların yardımlaşma sandıkları ise Türk-İslam medeniyetinin Osmanlı toplumuna kazandırdığı, yetime ve fakir, fukaraya yardımı amaçlayan ve dayanışmayı esas alan bir anlayışın tezahürüdür. Yeniçeri Ocağı’nın 1826’da kapatılmasının ardından ocağa ait sandıklar ile kışla ve diğer malları hakkında alınan kararlardan bazıları arşiv belgeleri yardımıyla tespit edilmiştir. Daha geç döneme ait belgelerden Yeniçeri Ocağı vakıf malları ile birlikte hiçbir vakfa ait olmadığına dair hüküm verilen arsaların Darüşşafaka Vakfı’na devir edildiği anlaşılmaktadır. Bu bağlamda makalede, Yeniçeri Ocağı ve ocak ortalarının yardımlaşma sandıkları hakkında genel bilgiler ile ocağın kapatılmasının ardından sandıkların mal varlığı ile idarenin verdiği kararlar; birincil kaynaklar ve Başbakanlık Osmanlı Arşiv belgeleri ışığında ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yeniçeri Ocağı, Eytâm Sandıkları, Darüşşafaka Vakfı

Janissary Company Charity Funds

Öz

Though a definite date about the foundation of the guild of Janissaries is not known, it is an undeniable fact that they had an important mission in the enlargement of the country’s borders by being made up in the first conquest periods of the Ottomans. Company Charity Funds which are the smallest company of the guild of Janissaries are the manifestation of the conception which is based on solidarity and aims the help to the poor and the orphan brought to Ottoman society by Turkish-Islamic civilization. After the closure of the Guild of Janissaries in 1826, some of the decisions taken about the funds belonging to the guild and the military post and other commodities have been determined through the help of archive documents. It is understood from the later periods’ documents that the foundation commodities of the Guild of Janissaries and the lands decided to be belonging to no foundations were transferred to Darüşşafaka Association. In this context, in this study, general information about the charity funds of the Guild of Janissaries and guild companies and the decisions given by the administration about the assets of the funds after the closure of the guild have been approached in consideration of primary resources and Prime Ministry Ottoman Archive Documents.

Anahtar Kelimeler

The Guild of Janissaries, Orphan Funds, Darüşşafaka Association

Kaynakça

• Beydilli, Kemal (2011). “Yeniçeri”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. C: 43, 450-462.
• Devellioğlu, Ferit (2003). Osmanlıca- Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• Kuban, Doğan (2007). Osmanlı Mimarisi. İstanbul: Y.E.M. Yayınları.
• Kurt, Songül Keçeci (2012). “Bir Eğitim Öncüsü: Darüşşafaka”. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(2): 159-174.
• Kurum, Can (2015). Modern Türk Sosyal Güvenlik Sisteminin Kuruluşu: Askeri Tekaüt Sandığı (1866). Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma İktisadı Anabilim Dalı, Edirne.
• Koçu, Reşad Ekrem (2015). Yeniçeriler. İstanbul: Doğan Kitap.
• Özcan, Tahsin (2006). “Osmanlı Toplumunda Yetimlerin Himayesi ve Eytâm Sandıkları”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (14): 103-121.
• Özkaya, Yücel (2008). 18. Yüzyılda Osmanlı Toplumu. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Öztürk, Nazif (2003). “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Sosyal Yardımlaşma Kurumları”. Vakıf Medeniyeti Sempozyumu Kitabı. Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları: 53-75.
• Sunar, Mehmet Mert (2010). “XIX. Yüzyıl Başları İstanbul’unda Esnaf Yeniçeriler”, Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, (18): 59-85.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1988). Osmanlı Devlet Teşkilâtından Kapıkulu Ocakları I, Acemi Ocağı ve Yeniçeri Ocağı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. _ (1929). Şehrimize Ait Vesikalardan Yeniçeri Kışlaları, İstanbul: Şehremaneti Matbaası. _ (2011). Kavanin-i Yeniçeriyan (Yeniçeri Kanunları). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Yay. Haz: Tayfun Toroser. İnternet Kaynakları http://gallica.bnf.fr/ark:/12148. Kauffer Haritaları. Erişim: 10.05.2016. Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) Belgeleri
• BOA., BEO. (Bâb-ı Ali Evrak Odası), Dosya no: 280, Gömlek no: 20392.
• BOA., C.AS. (Cevdet Askeriye), Dosya no: 1058, Gömlek no: 46517, Dosya no: 708, Gömlek no: 33001. Dosya no: 1081, Gömlek no: 47671.
• BOA., C.ML. (Cevdet Maliye), Dosya no: 367, Gömlek no: 15100.
• BOA., D.BŞM.d. (Başmuhasebe Kalemi ve Bağlı Birimlerine Ait Defterler), Gömlek no: 41042.
• BOA., D..YNÇ.d. (Yeniçeri Kalemi Defterleri), Gömlek no: 34752.
• BOA., EV.HMH. (Evkâf-ı Haremeyn Muhasebeciliği Defterleri), Gömlek no: 8978.
• BOA., HAT. (Hatt-ı Hümayun Katalogları), Dosya no: 35, Gömlek no: 1765.
• BOA., YEE. (Yıldız Esas Evrakı), Dosya no: 36, Gömlek no: 74.