İlkokul Fen Bilimleri Ders Kitabındaki Ünite Değerlendirme Sorularının Yenilenmiş Bloom Taksonomisinin Bilişsel Süreç Boyutu, Soru Türleri ve Konu Alanlarına Göre İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 32 - 55, 31.12.2022

Burcu Demiröz İhsan Seyit Ertem

https://doi.org/10.46762/mamulebd.1178806

Öz

Araştırmanın amacı, ilkokul fen bilimleri ders kitaplarındaki ünite değerlendirme sorularının yenilenmiş Bloom taksonomisinin bilişsel süreç boyutu, soru türleri ve konu alanlarına göre dağılımının incelenmesidir. Araştırmada üzerinde durulan ders kitaplarındaki sorular, hiçbir değişiklik yapılmadan yenilenmiş Bloom taksonomisinin bilişsel süreç boyutuna, soru türlerine ve konu alanlarına göre incelenmiştir. Bu çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden betimsel analiz ve metin, kitap veya belgelerin belirli niteliklerini sayısallaştırarak araştırma olanağı sağlayan doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Araştırmada kullanılan çalışma materyalleri seçilirken ölçüt örnekleme yönteminden yararlanılmıştır. Araştırmanın çalışma materyali olarak 3. sınıf düzeyine uygun olarak hazırlanmış iki, 4. sınıf düzeyine uygun olarak hazırlanmış iki kitap olmak üzere toplam dört kitap seçilmiştir. Örneklemde her iki sınıf düzeyinde de biri MEB biri özel yayınevi tarafından hazırlanmış iki farklı kitap bulunmaktadır. Verilerin analizi aşamasında fen bilimleri ders kitaplarında bulunan ünite değerlendirme sorularının türleri ve basamakları araştırmacı tarafından literatür yardımıyla belirlenmiş ve uzman görüşleri alınmıştır. Türleri belirlenen soruların yenilenmiş Bloom taksonomisine göre hangi basamakta olduğu araştırmacı tarafından belirlenmiş ve uzman görüşlerine başvurulmuştur. Daha sonra ünite değerlendirme sorularının Fen bilimleri Öğretim Programı’ndaki konu alanlarına göre sınıflandırılması yapılmıştır. Son olarak veriler yüzde frekans tekniklerine göre sayısallaştırılarak tablolaştırılmıştır. Araştırmanın sonucu olarak, bütün kitaplarda bulunan toplam 803 ünite değerlendirme sorusunun; yenilenmiş Bloom taksonomisine göre %64,01’i hatırlama basamağında, soru türüne göre %38,58’i çoktan seçmeli türünde ve konu alanına göre %40,81’i Fiziksel Olaylar konu alanında olduğu belirlenmiştir. Kitaplarda bulunan soruların alt bilişsel boyutlarda yoğunlaştığı üst bilişsel boyutta bulunan soru sayısının yetersiz ve soruların bilişsel boyutlara, soru türlerine ve konu alanlarına dağılımının dengeli olmadığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Bilişsel süreç, fen bilimleri, ders kitabı, ünite değerlendirme soruları, yenilenmiş Bloom taksonomisi, Preschool, Cognitive process, science, textbook, unit assessment questions, revised Bloom’s taxonomy

Investigation of Primary School Science Textbook Unit Evaluation Questions According to Revised Bloom's Taxonomy Cognitive Process Dimension Question Types and Subject Areas

Öz

The aim of the research is to examine the distribution of unit evaluation questions in primary school science textbooks according to the cognitive process dimension, question types and subject areas of the revised Bloom's taxonomy. The questions in the textbooks focused on in the research were examined according to the cognitive process dimension, question types and subject areas of the revised Bloom's taxonomy without any changes. The data of this study was obtained by document analysis, which provides the opportunity to research by digitizing certain qualities of books or documents. A total of four books were selected as the study material of the research, two of which were prepared in accordance with the 3rd grade level and two that were prepared in accordance with the 4th grade level. There are two different books at grade levels, one prepared by the Ministry of National Education and the other prepared by a private publishing house. During the analysis of the data, the types and steps of the unit evaluation questions in the science textbooks were determined by the researcher with the help of the literature and expert opinions were taken. According to the revised Bloom's taxonomy, the level of the questions whose types were determined was determined by the researcher and expert opinions were sought. Then, the unit evaluation questions were classified according to the subject areas in the Science Curriculum. Finally, the data were digitized and tabulated according to percentage frequency techniques. As a result of the research, a total of 803 unit evaluation questions in all books; According to the revised Bloom taxonomy, 64.01% were at the remembering level, 38.58% were in the multiple-choice type according to the question type, and maximum 40.81% were in the Physical Events subject area according to the subject area. It has been observed that the numbers of questions in the metacognitive dimension, where the questions in the books are concentrated in the sub-cognitive dimensions, are insufficient and the distribution of the questions to the cognitive dimensions, question types and subject areas is not balanced.

Anahtar Kelimeler

Preschool, Cognitive process, science, textbook, unit assessment questions, revised Bloom’s taxonomy

Kaynakça

• Akyol, H. (2016). Programa uygun Türkçe öğretim yöntemleri, Ankara: Pegem.
• Anderson, L. W. & Krathwohl, D. R. (Ed.) (2001). Taxonomy for learning, teaching, and assessing: A revision of Bloom’s taxonomy of educational objectives. Needham Heights, MA: Allyn & Bacon.
• Aydın, A. (2008). Ortaöğretim öğretmenlerinin 1992’den beri uygulanan ortaöğretim kimya müfredatları hakkındaki görüşleri. Eğitim ve Bilim Dergisi, 33(148), 87-99.
• Baysen, E. (2006). Öğretmenlerin sınıfta sordukları sorular ile öğrencilerin bu sorulara verdikleri cevapların düzeyleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 14(1), 21-28.
• Bloom, B.S. (Ed.), Engelhart, M.D., Furst, E.J., Hill,W.H., & Krathwohl, D.R. (1956). Taxonomy of Educational Objectives: The Classification of Educational Goals. Handbook 1: Cognitive Domain. America: Longman.
• Bümen, N., T. (2006). Program geliştirmede bir dönüm noktası: Yenilenmiş Bloom taksonomisi. Eğitim ve Bilim Dergisi, 31(142), 3-14.
• Büyükalan F., S. (2002). Soru-cevap yöntemine ilişkin öğretimin öğretmenlerin soru sorma düzeyi ve tekniklerine etkisi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3, 167-195.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, K.E., Akgün, E.Ö., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2010). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem.
• Çakıcı, Y., Ürek, H. & Dinçer, E., O. (2012). İlköğretim öğrencilerinin soru oluşturma becerilerinin incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8 (1), 43-68.
• Çalışkan, H. & Yıldız, M. (2008). 1998 ve 2004 programlarına göre hazırlanan ilköğretim sosyal bilgiler ders kitaplarındaki ünite değerlendirme sorularının analizi. TSA Dergisi, 12(1),75-88.
• Çeçen, M. A. & Kurnaz, H. (2014). Ortaokul Türkçe dersi öğrenci çalışma kitaplarındaki tema değerlendirme soruları üzerine bir araştırma. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 14-26.
• Dindar, H. & Demir, M. (2006). Beşinci sınıf öğretmenlerinin fen bilgisi dersi sınav sorularının Bloom taksonomisine göre değerlendirilmesi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(3), 87-96.
• Geçit, Y. & Yarar, S. (2010). 9. sınıf coğrafya ders kitabındaki sorular ile çeşitli coğrafya sınav sorularının Bloom taksonomisine göre analizi. Marmara Coğrafya Dergisi, 22, 154-167.
• Gökler, Z. S., Arı, A. & Aypay, A. (2012). İlköğretim İngilizce dersi hedefleri kazanımları SBS soruları ve yazılı sınav sorularının yeni Bloom taksonomisine göre değerlendirilmesi. Eğitimde Politika Analizi, 1(2), 114-133.
• Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 15(5), 170-189.
• Koç, M. (2007). İlköğretim 5. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metin altı soruları üzerine bir inceleme. Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde.
• Marbach, G. & Sokolove, P.G. (2000), Good science begins good questions, Journal of Collage Science Teaching, 30(3), 192-195.
• MEB (2019). PISA 2018 ulusal ön raporu. Ankara: http://pisa.meb.gov.tr/eski%20dosyalar/wpcontent/uploads/2020/01/PISA_2018_Turkiye_On_Raporu.pdf sayfasından 12.04.2022 tarihinde erişilmiştir.
• MEB Mevzuat Bankası, (2007). Ders kitapları ile eğitim araçlarının incelenmesi ve değerlendirilmesine ilişkin yönerge. Ankara: http://mevzuat.meb.gov.tr/dosyalar/588.pdf sayfasından 12.04.2022 tarihinde erişilmiştir.
• MEB Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı (2018). Fen bilimleri dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar), Ankara: MEB Yayıncılık.
• Şimşek, A. (2008). Tarih öğretiminde sorgulamacı yaklaşım çerçevesinde soru sorma becerisi ve lise tarih ders kitaplarının durumu, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 5(1),1-15.
• Tutkun, Ö, F., Demirtaş, Z., Arslan, S.,& Gür Erdoğan, D. (2015). Revize Bloom taksonomisinin genel yapısı: Gerekçeler ve değişiklikler, The Journal Of Academic Social Science Studies, 32(3), 57-62.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Yılmaz, E. & Keray, B. (2012). Söyleşi metinleri yoluyla sekizinci sınıf öğrencilerinin soru sorma becerilerinin yenilenmiş Bloom taksonomisine göre incelenmesi. Sakarya University Journal of Education, 2(2), 20-31.