GRİ İLİŞKİSEL ANALİZ YÖNTEMİ İLE FİNANSAL PERFORMANS ANALİZİ: BİST’TE İŞLEM GÖREN DEMİR ÇELİK ŞİRKETLERİ ÜZERİNDE BİR UYGULAMA

Yıl 2021, Cilt: 23 Sayı: 1, 122 - 143, 31.03.2021

Murat Yıldırım Kıvanç Bal Murat Doğan

https://doi.org/10.31460/mbdd.788840

Cited By: 7

Öz

Demir çelik üretimi, ülke ekonomilerinde önemli göstergelerden biridir. Sanayi gelişimine büyük katkı sağlayan bu sektörde yaşanan gelişmeler ülke üretimi, refahı ve istihdamı üzerinde etkili sonuçlar doğurmaktadır. Özellikle üretim sektörü üzerinde sürekliliği sağlayan ve reel ekonominin gelişmesine ivme kazandıran demir çelik sektörünün önemi gün geçtikçe artmaktadır. Bu çalışmada BIST Ana Metal Endeksi (XMANA) kapsamında bulunan dört demir çelik üretim şirketinin 2011-2019 yılları arasındaki finansal performanslarının çok kriterli karar verme problemi olarak değerlendirilerek incelenmesi amaçlanmıştır. Performans analizinde çok kriterli karar verme yöntemlerinden Gri İlişkisel Analiz (GİA) yöntemi kullanılmıştır. Demir çelik sektöründe yer alan şirketlerin 2011-2019 yıllarına ait yedi adet finansal oran (maliyet ve kârlılık oranları) kriter olarak belirlenmiştir. Kriterler Gri İlişkisel Analiz yöntemi ile tek bir puana çevrilerek her yıla ait performans sıralamaları yapılmıştır. Çalışma sonucunda, performans açısından en başarılı şirketlerin 2011 ve 2013 yıllarında EREGL, 2012 yılında KRDM ve 2014-2019 döneminde ise ISDMR olduğuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Finansal Performans, Çok Kriterli Karar Verme, Demir Çelik, Gri İlişkisel Analiz

FINANCIAL PERFORMANCE ANALYSIS BY GREY RELATIONAL ANALYSIS METHOD: AN APPLICATION ON IRON AND STEEL COMPANIES TRADED IN BIST

Öz

Iron and steel production is one of the important indicators in the country's economies. Developments in this sector, which contribute greatly to industrial development, have effective consequences for the country's production, prosperity and employment. In particular, the importance of the iron and steel sector, which provides continuity on the production sector and gives momentum to the development of the real economy, is increasing day by day. In this study, it was aimed to examine the financial performance of four iron and steel production companies covered by the BIST Base Metal index (xmana) between 2011 and 2019 as a multi-criteria decision-making problem. The Grey Relational Analysis (GRA) method, one of the multi-criteria decision making methods, was used in performance analysis. Seven financial ratios (cost and profitability ratios) for the years 2011-2019 of the companies in iron and steel sector have been determined as criteria. The criteria were translated into a single score by using the GRA method and performance rankings for each year were made. As a result of the study, the most successful companies in terms of performance were EREGL in 2011 and 2013, KRDM in 2012 and ISDMR in 2014-2019.

Anahtar Kelimeler

Financial Performance, Multi-Criteria Decision Making, Iron And Steel, Gray Relational Analysis

Kaynakça

• Abhang L.B. ve Hameedullah M. 2012. “Determination Of Optimum Parameters For Multi-Performance Characteristics İn Turning By Using Grey Relational Analysis”, The Intenational Journal of Advanced Manufacturing Technology, 63(1-4), 13-24.
• Ayçin, E. 2018. “BIST Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıkları Endeksinde (XYORT) Yer Alan İşletmelerin Finansal Performanslarının Entropi ve Gri İlişkisel Analiz Bütünleşik Yaklaşımı İle Değerlendirilmesi”, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 33 (2), 595-622.
• Ayrıçay, Y., Özçalıcı, M. ve Bolat, İ. 2017. “Katılım Bankalarının Performanslarının AHP ve GIA Tekniklerinden Oluşan Bütünleşik Bir Sistem ile Değerlendirilmesi: Türkiye Örneği”, Pamukkale Journal of Eurasian Socioeconomic Studies, 4 (2), 54-69.
• Bakırcı, F., Shiraz, S.S. ve Sattary, A. 2014. “BIST’da Demir, Çelik Metal Ana Sanayii Sektöründe Faaliyet Gösteren İşletmelerin Finansal Performans Analizi: VZA Süper Etkinlik ve TOPSIS Uygulaması”, Ege Akademik Bakış Dergisi, 14(1), 9-19.
• Başdeğirmen, A. ve Işıldak, B. 2018. “Ulaştırma Sektöründe Faaliyet Gösteren İşletmelerin Performanslarının Gri İlişkisel Analiz ile Değerlendirilmesi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(2), 563-577.
• Bülbül, S. ve Köse, A. 2011. “Türk Gıda Şirketlerinin Finansal Performansının Çok Amaçlı Karar Verme Yöntemleriyle Değerlendirilmesi”, Atatürk Ü. İİBF Dergisi, 10. Ekonometri ve İstatistik Sempozyumu Özel Sayısı, 71-97.
• Çelik İhracatçıları Birliği (ÇİB). http://www.cib.org.tr/tr/istatistikler.html (Erişim Tarihi: 19.03.2020).
• Çetinceli, K., Ömürbek, V. ve Aksoy, E. 2018. “Finansal Kurumların Modifiye Edilmiş Dijital Mantık (MDL) Temelli Gri İlişkisel Analiz ile Performans Değerlendirmesi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23 (2), 425-438.
• Doğan, M. 2015. “Türkiye’de Katılım Bankalarının Finansal Performanslarının Karşılaştırılması”, Journal of Economics, Finance and Accounting, 2 (4), 1-13.
• Elitaş, C., Eleren, A., Yıldız, F. ve Doğan, M. 2012. “Gri İlişkisel Analiz ile Sigorta Şirketlerinin Performanslarının Belirlenmesi”, 16. Finans Sempozyumu Erzurum, 521-530.
• Feng, Cheng-Ming ve Wang, Rong-Tsu, 2000. “Performance Evaluation For Airlines Including the Consideration of Financial Ratios”, Journal of Air Transport Management, 6 (3), 133-142.
• Fung, C-P. 2003. “Manufacturing Process Optimization for Wear Property of Fiber-Reinforced Polybutylene Terephthalate Composites with Grey Relational Analysis”, Wear, 254, 298-306.
• Güleç, Ö.F. ve Özkan, A. 2018. “Gri İlişkisel Analiz Yöntemi ile Finansal Performansın Değerlendirilmesi: BİST Çimento Şirketleri Üzerine Bir Araştırma”, Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, 54 (4),77- 96.
• Kao P.S. ve Hocheng, H. 2003. “Optimization of Electrochemical Polishing of Stainless Steel by Grey Relational Analysis”, Journal of Materials Processing Technology, 140, 255-259.
• Kula, V., Kandemir, T. ve Baykut, E. 2016. “Borsa İstanbul’da İşlem Gören Sigorta ve BES Şirketlerinin Finansal Performansının Gri İlişkisel Analiz Yöntemi ile İncelenmesi”, AKÜ İİBF Dergisi, 18(1), 37-53.
• Kung, C.Y. 2006. “Gra To Assess The Operating Performance of Non-Life Insurance Companies in Taiwan”, The Journal of Grey System, 2, 155-160.
• Kuo, Y., Yang, T. ve Huang, G.-W. 2008. “The Use of Grey Relational Analysis in Solving Multiple Attribute Decision-Making Problems”, Computers & Industrial Engineering, 55(1), 80-93.
• Li, H.-y., Zhang, C. ve Zhao, D. 2010. “Stock Investment Value Analysis Model Based on AHP and Gray Relational Degree”, Management Science and Engineering, 4(4), 1-6.
• Lin, Z.-C. ve Ho, C.-Y. 2003. “Analysis and Application of Grey Relation and ANOVA in Chemical–Mechanical Polishing Process Parameters”, The International Journal of Advanced Manufacturing Technology, 21, 10-14.
• Liu S., Yang Y., Xie, N. ve Forrest, J. 2016. “New Progress Of Grey System Theory in The New Millennium”, Grey Systems: Theory and Application, 6(1), 2-31.
• Mandic K., Delibasic B., Knezevic S. ve Benkovic, S. 2014. “Analysis of the Financial Parameters of Serbian Banks through the Application of the Fuzzy AHP and TOPSIS Methods”, Economic Modelling, 43, 30-37.
• Metin, S., Yaman, S. ve Korkmaz, T. 2017. “Finansal Performansın TOPSIS ve MOORA Yöntemleri ile Belirlenmesi: BIST Enerji Firmaları Üzerine Karşılaştırmalı Bir Uygulama”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(2), 371-394.
• Morán, J., Granada, E., Miguez, J.L. ve Porterio, J. 2006. “Use of Grey Relational Analysis to Assess and Optimize Small Biomass Boilers”, Fuel Processing Technology, 87, 123-127.
• Orçun, Ç. ve Eren, B.S. 2017. “TOPSIS Yöntemi ile Finansal Performans Değerlendirmesi: XUTEK Üzerinde Bir Uygulama”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 75(7), 139-154.
• Özçelik, H. ve Küçükçakal, Z. 2019. “BIST’de İşlem Gören Finansal Kiralama ve Faktöring Şirketlerinin Finansal Performanslarının TOPSIS Yöntemi ile Analizi”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 81(1), 249-270.
• Peker, İ. ve Baki, B. 2011. “Gri İlişkisel Analiz Yöntemiyle Türk Sigortacılık Sektöründe Performans Ölçümü”, Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 7, 1-18.
• Tezergil, S. 2018. “Portföy Yönetim Şirketlerinin Finansal Performanslarının Gri İlişkisel Analiz Yöntemi ile Değerlendirilmesi”, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 39, 245-262.
• Tosun, N. ve Pihtili, H. 2010. “Gray Relational Analysis of Performance Characteristics in MQL Milling of 7075 Al Alloy” The International Journal of Advanced Manufacturing Technology, 46, 509-515.
• Tsai, C.-H., Chang, C.-L. ve Chen, L. 2003. “Applying Grey Relational Analysis to the Vendor Evaluation Model”, International Journal of The Computer, The Internet and Management, 11(3), 45-53.
• Tsai, H.Y., Huang, B.H. ve Wang, A.S. 2008. “Combining Ahp and Gra Model for Evaluation Property- Liability Insurance Companies to Rank”, The Journal of Grey System, 1, 65-78.
• Türe, H. 2019. “OECD Ülkeleri İçin Refah Ölçümü: Gri İlişkisel Analiz Uygulaması”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(2), 310-327.
• Türkmen, S.Y. ve Söylemez, Y. 2019. “İşletme Sermayesi Unsurlarının Firma Karlılığı Üzerindeki Etkisi: BİST Demir Çelik Metal Ana Sanayi Sektörü Örneği”, Maliye ve Finans Yazıları, 111, 11-32
• Uygurtürk, H. ve Korkmaz, T. 2012. “Finansal Performansın TOPSIS Çok Kriterli Karar Verme Yöntemi ile Belirlenmesi: Ana Metal Sanayi İşletmeleri Üzerine Bir Uygulama”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 7(2), 95-115.
• White House. 2019. “Presidential Actions”, https://www.whitehouse.gov/presidential-actions/presidential-proclamation-adjusting-imports-steel-united-states-2/ (Erişim Tarihi: 25.03.2020)
• World Steel Association. 2019. Steel Statistical Yearbooks 2019, https://www.worldsteel.org/steel-by-topic/statistics/steel-statistical-yearbook.html (Erişim:19.03.2020).
• World Steel Association. 2020. Global Crude Steel Output Increases by 3.4% in 2019, Brüksel. https://www.worldsteel.org/media-centre/press-releases/2020/Global-crude-steel-output-increases-by-3.4--in-2019.html (Erişim:19.03.2020).
• Wu, H.-H. 2006. “A Comparative Study of Using Grey Relational Analysis in Multiple Attribute Decision Making Problems”, Quality Engineering, 15(2), 209-217.
• Xu, Q. ve Xu, K. 2018. “Mine Safety Assessment Using Gray Relational Analysis and Bow Tie Model”, Plos One, 13(3), 1-14.
• Yan, T.M. ve Kung, C.Y. 2011. “Business Performance Assessment Of Insurance Company Via Grey Relational Analysis”, The Journal of Grey System, 1, 83-90.
• Yıldırım M., Karakaya, Ö. ve Altan, İ. M. 2019. “TOPSIS Yönteminde Maliyet ve Kârlılık Oranlarının Kullanılmasıyla Finansal Performansın Ölçümü: Ana Metal Sanayi Sektöründen Bir Şirket Örneği”, Gazi İktisat ve İşletme Dergisi, 5(3), 170-181.