Ergenler için Sosyal Medya Fenomenlerinden Etkilenme Algısı Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Yıl 2024, Cilt: 20 Sayı: 1, 128 - 147, 19.04.2024

Ozlem Tagay Kıvanç Uzun Osman Cırcır

https://doi.org/10.17860/mersinefd.1281155

Öz

Bu araştırmanın amacı, ergenlerin sosyal medya fenomenlerinden ne düzeyde etkilendiklerini belirlemek üzere geliştirilen Ergenler için Sosyal Medya Fenomenlerinden Etkilenme Algısı Ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışmasını yapmaktır. Araştırmanın çalışma grubu, 2022-2023 eğitim öğretim yılında bir Konya ilindeki ortaöğretim kurumlarında öğrenim gören ve uygun örneklem yöntemiyle seçilen toplam 915 lise öğrencisinden (576 kız ve 339 erkek) oluşmaktadır. Ölçeğin faktör yapısı açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi ile incelenmiş ve toplam varyansın %43.76’sını açıklayan tek boyutlu bir yapı elde edilmiştir. Bu yapının model uyumunun iyi düzeyde olduğu bulunmuştur (χ2/sd=1.69, RMSEA=.079, GFI=.93, AGFI=.87, CFI=.98, NFI=.95, NNFI=.97). Ölçüt bağıntılı geçerlik çalışmalarında ise Ergenler için Sosyal Medya Fenomenlerinden Etkilenme Algısı Ölçeği ile Takipçiler Nezdinde Sosyal Medya Fenomenlerinin Kanaat Önderliği Ölçeği arasında pozitif yönde yüksek düzeyde (.773) anlamlı ilişkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ölçeğin güvenirliğini belirlemek için iç tutarlılık (.885), iki yarı (.776) ve test-tekrar test (.825) güvenirlik analizleri yapılmış ve ölçeğin güvenilir olduğuna karar vermek için kabul edilebilir referans değerlere ulaşılmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgular doğrultusunda bu çalışma kapsamında geliştirilmiş olan Ergenler için Sosyal Medya Fenomenlerinden Etkilenme Algısı Ölçeğinin, ergenlerin sosyal medya fenomenlerinden ne düzeyde etkilendiğini belirleme sürecinde kullanılabilecek, geçerliği ve güvenirliği olan bir ölçme aracı olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

ergen, sosyal medya, sosyal medya fenomeni, ölçek geliştirme.

Developing the Perception Scale of Adolescents’ Being Affected by Social Media Influencers: A Validity and Reliability Study

Öz

The purpose of the current study is to conduct the validity and reliability study of the Perception Scale of Adolescents’ Being Affected by Social Media Influencers to determine the extent to which adolescents are affected by social media influencers. The study group of the current study is comprised of a total of 915 high school students (576 girls and 339 boys) selected by using the convenience sampling method from among the students attending high schools in the city of Konya in the 2022-2023 school year. The factor structure of the scale was examined by means of exploratory and confirmatory factor analyses and a unidimensional structure was obtained that explained 43.76% of the total variance. The model fit of this structure was found to be at a good level (χ2/sd=1.69, RMSEA=.079, GFI=.93, AGFI=.87, CFI=.98, NFI=.95, NNFI=.97). Within the context of the concurrent validity, a high, positive and significant correlation (.773) was found between the Perception of Adolescents’ Being Affected by Social Media Influencers and the Scale of Opinion Leadership of Social Media Influencers in the Eyes of Followers. In order to determine the reliability of the scale, internal consistency (.885), split-half (.776) and test-retest (.825) reliability analyses were performed and acceptable reference values were obtained. In line with the findings of the study, it was concluded that the Perception of Adolescents’ Being Affected by Social Media Influencers developed in the study is a valid and reliable measurement tool that can be used in the process of determining the extent to which adolescents are affected by social media influencers.

Anahtar Kelimeler

adolescent, social media, social media influencer, scale development

Kaynakça

• Archer, S. L. (1989). The status of identity: Reflections on the need for intervention. Journal of Adolescence, 12(4), 345-359. https://doi.org/10.1016/0140-1971(89)90059-6
• Avcı, E. ve Bilgili, B. (2020). Sosyal medya fenomen özelliklerinin takipçilerin destinasyonu ziyaret etme niyeti üzerindeki etkisi. Tourism and Recreation, 2(Ek 1), 83-92.
• Babacan, M. E. (2016). Toplumsal derinlik, sosyal medya ve gençlik. İnsan & Toplum, 6(11), 23-45. https://doi.org/10.12658/human.society.6.11.M0159
• Balcı, A. (2001). Sosyal bilimlerde araştırma: Yöntem teknik ve ilkeler. Pegem A Yayıncılık.
• Balta-Peltekoğlu, F. ve Tozlu, E. (2018). Kurumsal sosyal sorumluluk kampanyalarının dijital paydaşları; sosyal medya fenomenleri. Erciyes İletişim Dergisi, 5(4), 285-299. https://doi.org/10.17680/erciyesiletisim.421085
• Barut-Tugtekin, E., & Dursun, Ö. Ö. (2020). Examining virtual identity profiles of social network users with respect to certain variables. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 10(2), 427-464. http://dx.doi.org/10.14527/pegegog.2020.015
• Bor, H. M. ve Erten, A. (2019). Dijital çağın mesleği nasıl influencer olunur? Hürriyet Kitap.
• Boyd, D. M., & Ellison, N. B. (2007). Social network sites: Definition, history, and scholarship. Journal of Computer‐Mediated Communication, 13(1), 210-230. https://doi.org/10.1111/j.1083-6101.2007.00393.x
• Brown, T. A. (2006). Confirmatory factor analysis: For Applied research. The Guilford Press.
• Brown, J. D., & Bobkowski, P. S. (2011). Older and newer media: Patterns of use and effects on adolescents' health and well‐being. Journal of Research on Adolescence, 21(1), 95-113. https://doi.org/10.1111/j.1532-7795.2010.00717.x
• Burroughs, B. (2017). YouTube kids: The app economy and mobile parenting. Social Media + Society, 3(2). https://doi.org/10.1177/2056305117707
• Büyüköztürk, Ş. (2017). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (23.Basım). Ankara: Pegem Akademik Yayıncılık. https://doi.org/10.14527/9789756802748
• Büyüköztürk, Ş. I. ve Yağcı, Ö. (2022). Instagramda benlik inşası: Bir tarama çalışması. Smac Journal, 4(1), 1-32.
• Castells, M. (2001). The internet galaxy: Reflections on the internet, business, and society. Oxford University Press.
• Choukas-Bradley, S., Nesi, J., Widman, L., & Galla, B. M. (2020). The Appearance-Related Social Media Consciousness Scale: Development and validation with adolescents. Body Image, 33, 164-174. https://doi.org/10.1016/j.bodyim.2020.02.017
• Cicchetti, D., & Rogosch, F. A. (2002). A developmental psychopathology perspective on adolescence. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 70(1), 6-20. https://doi.org/10.1037/0022-006X.70.1.6
• Constantinides, E., & Fountain, S. J. (2008). Web 2.0: Conceptual foundations and marketing issues. Journal of Direct, Data and Digital Marketing Practice, 9(3), 231-244. https://doi.org/10.1057/palgrave.dddmp.4350098
• Çelik, F. ve Özkara, B. Y. (2022). Gelişmeleri kaçırma korkusu (FoMO) ölçeği: Sosyal medya bağlamına uyarlanması ve psikometrik özelliklerinin sınanması. Psikoloji Çalışmaları, 42(1), 71-103. https://doi.org/10.26650/SP2021-838539
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik SPSS ve LISREL uygulamaları (3.Basım). Pegem Akademi.
• Çömlekçi, M. ve Başol, O. (2019). Sosyal medya haberlerine güven ve kullanıcı teyit alışkanlıkları üzerine bir inceleme. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, 30, 55-77. https://doi.org/10.16878/gsuilet.518697
• Ergen, Y. (2019). Popüler kültürün popüler rol modelleri youtuberlar: İlköğretim çağındaki özel okul öğrencileri üzerine bir araştırma. İnsan & Toplum, 9(1), 117-153. https://doi.org/10.12658/M0284
• Goffman, E. (1959). The presentation of self in everyday life. Doubleday.
• Gypsy, M. D., & Gerard, J. K. (2002). Confirmatory factor analysis of the assessment for living and learning scale: A cross-validation investigation. Measurement and Evoluation in Counseling and Development, 35(1), 14-26. https://doi.org/10.1080/07481756.2002.12069044
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., & Anderson, R. E. (2009). Multivariate data analysis: A global perspective (7.Basım). Pearson.
• İlhan, T. T. ve Uğurhan, Y. Z. C. (2019). Sosyal medyada gösteriş tüketimi eğilimi ölçeği geliştirme çalışması. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 7(1), 28-60. https://doi.org/10.19145/e-gifder.440188
• İren, F. (2019). Sosyal medyadaki yeni kanaat önderlerinin (fenomenlerin) gençler üzerindeki etkileri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Joreskog, K. G., & Sorbom, D. (1996). LISREL8: User’s reference guide. Scientific Software.
• Karaçelik, Y. (2019). Görsel kültür ve fotoğrafın izinde instagram. Notabene Yayınları.
• Karaduman, N. (2017). Popüler kültürün oluşmasında ve aktarılmasında sosyal medyanın rolü. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 31(43), 113-133.
• Kaya, S. (2021). Sosyal medya kullanıcılarının dijital kimlik inşası sürecinde kültürel faaliyet ve sanat ile ilgili paylaşımlarının rolü. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication, 11(4), 1403-1419. https://doi.org/10.7456/11104100/014
• Kışlak-Sancak, T. ve Ekşi, H. (2022, 19-20 Kasım). Ergenler için geliştirilen sosyal medya kullanım motivasyonu ölçeğinin Türkçeye uyarlama çalışması [Bildiri]. Akdeniz 8. Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi, Girne, Kıbrıs.
• Martínez, C., & Olsson, T. (2019). Making sense of YouTubers: How Swedish children construct and negotiate the YouTuber Misslisibell as a girl celebrity. Journal of Children and Media, 13(1), 36-52. https://doi.org/10.1080/17482798.2018.1517656
• Mertler, C. A., & Vannatta, R. A. (2016). Advanced and multivariate statistical methods: Practical application and interpretation (6.Basım). Pyrczak Publishing. https://doi.org/10.4324/9781315266978
• Meydan, C. H. ve Şeşen, H. (2011). Yapısal eşitlik modellemesi: Amos uygulamaları. Detay Yayıncılık.
• Orbatu, D., Eliaçık, K., Alagayut, D., Hortu, H., Demirçelik, Y., Bolat, N., Elmalı, F. ve Helvacı, M. (2020). Ergenlerde Sosyal Medya Bağımlılık Ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 21(1), 56-61. https://doi.org/10.5455/apd.77273
• Otrar, M. ve Argın, F. S. (2015). Öğrencilerin sosyal medyaya ilişkin tutumlarını belirlemeye yönelik bir ölçek geliştirme çalışması. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 4(1), 391-403.
• Özcan, Z. (2020). Sosyal medya fenomenlerinin yeni nesil algı yönetimi faaliyetleri üzerine inceleme: Youtuber örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Özgenel, M., Canpolat, Ö. ve Ekşi, H. (2019). Ergenler için sosyal medya bağımlılığı ölçeği (ESMBÖ): Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Addicta: The Turkish Journal on Addictions, 6(3), 631-664. https://doi.org/10.15805/addicta.2019.6.3.0086
• Page, R. (2012). The linguistics of self-branding and micro-celebrity in Twitter: The role of hashtags. Discourse & Communication, 6(2), 181-201. https://doi.org/10.1177/1750481312437441
• Rennie, K. M. (1997). Exploratory and Confirmatory Rotation strategies in Exploratory factor analysis [Paper Presented]. AnnualMeeting Of the Southwest Educational Research Association, Austin, January.
• Rodgers, R. F., Mclean, S. A., Gordon, C. S., Slater, A., Marques, M. D., Jarman, H. K., & Paxton, S. J. (2021). Development and validation of the motivations for social media use scale (MSMU) among adolescents. Adolescent Research Review, 6(4), 425-435. https://doi.org/10.1007/s40894-020-00139-w
• Santrock, J. W. (1996). Adolescence: An introduction (6.Basım). Brown & Benchmark.
• Savcı, M., Ercengiz, M. ve Aysan, F. (2018). Ergenlerde sosyal medya bozukluğu ölçeği’nin Türkçe uyarlaması. Nöropsikiyatri Arşivi, 55(3), 248-255. https://doi.org/10.5152npa.2017.19285
• Sayımer, İ. (2008). Sanal ortamda halkla ilişkiler. Beta Yayınları.
• Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H., & Müler, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Tests of significance and descriptive. Goodness-Of-Fit Measures. Methods of Psychological Research Online, 8(2), 23-74.
• Schumacker, R..E., & Lomax, R.G. (2004). A beginner’s guide to structural equation modeling (2.Basım). Lawrence Erlbaum Associates. https://doi.org/10.4324/9781410610904
• Scott, D. M. (2015). The new rules of marketing and PR (5.Basım). Wiley.
• Seçer, İ. (2017). Spss ve Lisrel ile pratik veri analizi analiz ve raporlaştırma (3.Basım). Anı Yayıncılık.
• Senft, T. (2008). Camgirls: Celebrity and community in the age of social networks. Peter Lang.
• Soner, O., & Yılmaz, O. (2021). Social media fear of dislike in adolescents: A scale development study. İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 533-554. https://doi.org/10.17932/IAU.IAUSBD.2021.021/iausbd_v13i2009
• Stern, L. A., & Taylor, K. (2007). Social networking on Facebook. Journal of the Communication, Speech & Theatre Association of North Dakota, 20, 9-20.
• Sümer, N. (2000). Yapısal eşitlik modelleri: Temel kavramlar ve örnek uygulamalar. Türk Psikoloji Yazıları, 3(6), 49-74.
• Sütlüoğlu, T. (2015). Sosyal paylaşım ağlarında gençlerin sosyalleşme ve kimlik inşası süreçleri: Facebook örneği. Folklor/Edebiyat, 21(83), 125-147.
• Şimşek, Ö. (2007). Yapısal eşitlik modellemesine giriş: Temel ilkeler ve LİSREL uygulamaları. Ekinoks.
• Şişman-Eren, E. (2014). Sosyal medya kullanım amaçları ölçeğinin geliştirilmesi ve bazı kişisel değişkenlere göre incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(4), 230-243.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics. Pearson.
• Tam, M. S. (2020). Takipçiler nezdinde sosyal medya fenomenlerinin kanaat önderliği ölçeği. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(23), 481-502.
• Tavşancıl, E. (2002). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Nobel Yayınevi.
• Türkbay, T., Özcan, C., Doruk, A. ve Sekmen, K. (2005). Ergenlerdeki kimlik bocalaması üzerine cinsiyetin etkisi. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 12(2), 69-74.
• van den Eijnden, R. J. J. M., Lemmens, J. S., & Valkenburg, P. M. (2016). The Social Media Disorder Scale. Computers in Human Behavior, 61, 478-487. https://doi.org/10.1016/j.chb.2016.03.038
• We Are Social (2020). Digital 2020: 3.8 billion people use social media [Special reports]. Erişim adresi: https://wearesocial.com/uk/blog/2020/01/digital-2020-3-8-billion-people-use-social-media/
• Westenberg, W. M. (2016). The influence of YouTubers on teenagers: A descriptive research about the role YouTubers play in the life of their teenage viewers (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). University of Twente, Holland.
• Yıldırım-Kurtuluş, H., Kalay-Usta, T. ve Kurtuluş, E. (2022). Ergenlerde sosyal medyada Görünüş Algısı Ölçeği’nin Türkçeye Uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. e- Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 9, 545-563. https://doi.org/10.30900/kafkasegt.974005
• Yurdakul, K. H. (2022). Youtube kullanımının gençler üzerindeki negatif etkisi: Sosyal medya bağımlılığı. Liberal Düşünce Dergisi, (107), 167-190. https://doi.org/10.36484/liberal.1094619
• Zhang, Z., Jiménez, F. R., & Cicala, J. E. (2020). Fear of missing out scale: A self‐concept perspective. Psychology & Marketing, 37(11), 1619-1634. https://doi.org/10.1002/mar.21406
• Zinderen, İ. E. (2020). Yeni medyada kimlik inşası: Youtuber kimliğine ilişkin bir inceleme. Erciyes İletişim Dergisi, 7(1), 415-434. http://10.17680/erciyesiletisim.650956