ترکی اور اردو زبانوں میں استعمال ہونے والے مشترکہ حروفِ رابطہ اور حروف فجائیہ پر ایک تحقیق

Yıl 2023, Cilt: 23 Sayı: 57, 188 - 203, 29.12.2023

Aykut Kişmir Elif Öcalmış Emel Siylim Başarır

https://doi.org/10.32330/nusha.1328869

Öz

زبانوں کے درمیان عام الفاظ اور گرامر کی مماثلت زبانوں کے ایک دوسرے کے ساتھ تعامل کو بڑھاتی ہے۔ اس سے زبان سیکھنے کے عمل میں بھی تیزی آتی ہے۔ عربی اور فارسی سے گرامر کے اصول صدیوں پر محیط عرصے میں دینِ اسلام کے زیرِ اثر ترکی اور اردو میں منتقل ہوچکے ہیں۔ "اردو" جسے قدیم ترک زبان میں اوردو/ اردو کہتے ہیں۔ جس کے معنی "کیمپ" یا "قلعہ" کے ہیں۔ یہی اردو زبان آج برصغیر پاک و ہند کے بہت سے حصوں میں مختلف ثقافتوں میں رابطے کا ایک اہم ذریعے کے طور پر استعمال ہوتی ہے۔ مختلف ثقافتوں کے بقائے باہمی کے نتیجے میں، کچھ تعاملات نہ صرف ثقافتی عناصر میں بلکہ زبان کے استعمال کے شعبوں میں بھی ہوتے ہیں۔ ان تعاملات کے نتیجے میں، اگرچہ وہ مختلف زبانوں کے خاندانوں سے تعلق رکھتے ہیں، عام استعمال کے علاقوں کا براہ راست شکل اور معنی کے لحاظ سے سامنا کرنا پڑتا ہے۔
ادب کے سائنسی مطالعے سے پتا چلتا ہے کہ ترکی اور اردو زبانوں کے درمیان آج کل استعمال ہونے والے عام الفاظ زیادہ تر عربی اور فارسی کے ہیں۔
اس تحقیق میں ترکی اور اردو زبان میں استعمال ہونے والے مشترکہ "حرف ربط" اور "حرفِ ندا" پر زور دیا گیا ہے۔ جدول کی شکل میں دیے گئے جملوں کی مثالوں سے اور آواز کی تبدیلیوں کی طرف توجہ مبذول کرنے کی کوشش کی گئی ہے۔اس مطالعے کا مقصد نمونے لینے کے طریقہ کار کو استعمال کرتے ہوئے ترکی اور اردو زبانوں کے درمیان تعامل کو پہنچانا تھا، جو کہ تحقیقی طریقوں میں سے ایک ہے۔

Anahtar Kelimeler

لسانیات, ترکی, اردو, حرفِ ندا, حرف ربط

A Research on Conjunctions and Interjections Jointly Used in Turkish and Urdu

Öz

Common words and grammatical similarities between languages, increase the interaction of languages with each other and accelerate the language learning process. Over the centuries, many grammatical subjects from Arabic and Persian have been transferred to Turkish and Urdu under the influence of the religion of Islam. Urdu, which comes from ordo/ordu in Old Turkic, means khan’s mansion, military camp. Nowadays, Urdu language appears as a common means of communication of different cultures in many parts of the Indian Subcontinent. Scientific studies in the literature show that the common words used today between Turkish and Urdu languages are mostly of Arabic and Persian origin. This study put emphasis on the common conjunctions that connect the sentences and concepts related to the meaning used in Turkish and Urdu languages and common exclamations that describe emotional states or reflect a nature sound; it was tried to draw attention to sound changes and meaning changes with the examples of sentences given in the form of tables.

Anahtar Kelimeler

Linguistics, Turkish, Urdu, exclamation, conjunction

TÜRKÇE VE URDU DİLİNDE MÜŞTEREK KULLANILAN BAĞLAÇ VE ÜNLEMLER ÜZERİNE BİR İNCELEME

Öz

Diller arasında ortak kelimelerin ve dilbilgisel açıdan benzerliklerin bulunması, dillerin birbiriyle olan etkileşimini artırmakta, dilin öğrenilme sürecini hızlandırmaktadır. Yüzyıllar içinde İslam dininin etkisiyle Arapça ve Farsçadan pek çok dilbilgisi unsuru Türkçe ve Urdu diline geçmiştir. Eski Türkçede ordo/ ordu kelimesinden gelen Urdu, “hakanın konağı”, “ordugâh” anlamına gelmektedir. Günümüzde Hindistan Alt-Kıtası’nın pek çok yerinde farklı kültürlerin ortak iletişim aracı olarak karşımıza çıkmaktadır. Türkçe ve Urdu dili arasında günümüzde kullanılan ortak kelimeler ile ilgili alanyazında yapılan bilimsel çalışmalar, çoğunlukla kelimelerin Arapça ve Farsça kökenli olduğunu göstermektedir. Bu çalışmada, Türkçe ve Urdu dilinde kullanılan anlamca ilgili tümceleri ve kavramları birbirine bağlayan ortak bağlaçlar ile duygu durumlarını anlatan ya da bir doğa sesini yansıtan ortak ünlemler üzerinde durulmuş; tablolar halinde verilen tümce örnekleri ile ses değişimleri ve anlam değişimlerine dikkat çekilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dilbilim, Türkçe, Urdu, ünlem, bağlaç

Kaynakça

• Aksan, D. (2007). Her yönüyle dil ana çizgileriyle dilbilim (4. bs, C. 1). Ankara: TDK Yayınları.
• Banguoğlu, T. (2015) Türkçenin grameri,Ankara: TDK Yayınları.
• Bilik, N. (2018), “Turki aur Urdu kē dermiyān tahẕībī lisāni rivāyet,” Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, (39), 181-188. DOI: 10.21497/sefad.444490 s. 181.
• Bulgur, D. (2007), Urdu dili ve grameri, Konya: Tablet Yayınları.
• Eşref, A. B. & Soydan, C. (2012), Urduca-Türkçe, Türkçe-Urduca sözlük, Ankara: TDK Yayınları.
• Kaya,K. (2005), Hindistan’da diller,Ankara : İmge Kitapevi.
• Korkmaz, Z. (1992), Dilbilgisi terimler sözlüğü, Ankara : TDK Yayınları.
• Özcan, B.A. (2012), Doğu kültüründe anlatı geleneği Urdu Nesri, Ankara: Pelin Ofset.
• Soydan, C. (2004) Urdu dilinin Türk asıllı efsane şairi Mirza Esedullah Han Galib, Ankara: Hece Yayınları.
• Türkmen, E. (1991), Urduca el kitabı, Konya: Selçuk Üniversitesi. Urdu Lugat, Book 4, (1982), Urdu lügat tarihi usul par, Karaçi. Zaidi, Ş. (2019), Urdu zuban ka lisaniyaati tecziyah, Karaçi: City Book Point. (www.tdk.gov.tr) 03.02.2023 tarihinde erişim sağlanmıştır