A Health Service in Ottoman Municipalities: Midwifery [Kabilelik]

Yıl 2024, Sayı: 20, 1 - 17, 15.03.2024

Ahmet Yadi

https://doi.org/10.21021/osmed.1330783

Öz

Since the ancient times, midwives have played an important role in public health. They have maintained their privileges in Turkish history. However, midwifery continued with primitive methods passed from generation to generation. Although there were studies on this subject in some periods of the Ottoman Empire, they were not subjected to any training until the 19th century. The modernization of the state in this century brought about some changes in midwifery. Midwifery courses and schools were opened to prevent uncertified midwives. Again in this period, midwives started to be employed in the municipalities organized in the Ottoman geography. The aim of this was to reduce the number of deaths during childbirth and to ensure that this work is carried out by competent, trained people. However, the small number of certified midwives, as well as the impossibility to cover salaries due to economic conditions, prevented the desired level of success. Events such as the Balkan and First World War were also important factors in this situation. In any case, it is obvious that these studies provide an experience for the steps to be taken in midwifery. The aim of this study is to reveal the midwifery education in the Ottoman Empire, the employment of midwives in municipalities and the problems experienced.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Municipalities, Midwifery, Born

Osmanlı Belediyelerinde Bir Sağlık Hizmeti: Ebelik [Kabilelik]

Öz

Tarihin eski devirlerinden beri ebeler toplum sağlığı için önemli bir rol üstlenmiştir. Türk tarihinde de ayrıcalıklarını korumuşlardır. Ancak ebelik daha çok nesilden nesile geçen ilkel usullerle devam etmiştir. Osmanlı Devleti’nin bazı zamanlarında bu konu üzerine çalışmalar yapılsa da 19. yüzyıla kadar herhangi bir eğitime tabi tutulmamışlardır. Bu yüzyılda devletin modernleşmeye başlaması ebelikle ilgili bazı değişimleri beraberinde getirdi. Ebelik kursları ve okulları açılarak diplomasız ebelerin önüne geçilmek istendi. Yine bu dönemde Osmanlı coğrafyasında teşkilatlanan belediyelerde ebeler istihdam edilmeye başlandı. Bundaki amaç doğumlarda yaşanan ölümleri azaltarak bu işi ehlinin yani eğitimli kişilerin yapmasını sağlamaktı. Fakat diplomalı ebelerin sayısının az olması aynı zamanda ekonomik şartlar nedeniyle maaşları karşılamaktaki imkansızlıklar istenilen seviyede bir başarı sağlanmasını engelledi. Balkan ve Birinci Dünya Savaşı gibi hadiselerin yaşanması da bu durumda önemli etkendi. Yaşanan olumsuzluklara rağmen bu çalışmaların ebelik konusundaki atılacak adımlar için bir tecrübe sağladığı aşikardır. Bu çalışmanın amacı; Osmanlı Devleti’nde ebelik eğitimi, ebelerin belediyelerde istihdamı ve yaşanan sorunları ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Belediye, Ebelik, Doğum

Kaynakça

• 1. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• Babıali Evrak Odası (BEO), Nr: 3725/279342, 3845/288307.
• Dahiliye Nezâreti Hukuk Müşavirliği (DH. HMŞ), Nr: 24/35.
• Dahiliye Nezâreti İdâre (DH. İD), Nr: 18/40, 48/33, 136/2, 136/14, 136/16, 157/11, 211/50, 211/59.
• Dahiliye Nezâreti Mektubî Kalemi (DH.MKT), Nr: 59/30, 517/29, 986/29, 1063/45, 1258/59, 1264/14, 1307/9, 1470/78, 1486/29, 1559/54, 1582/100, 1630/110, 1687/74, 1738/67, 1739/67, 1924/67, 2049/40, 2099/120, 2512/22, 2560/25, 2560/26.
• Dahiliye Nezâreti Muhaberât-ı Umumiye İdaresi (DH. MUİ), Nr: 4/61, 18/40, 22/17, 28/26, 43/3, 50/4, 64/45, 66/41.
• Dahiliye Nezâreti Umûr-ı Mahalliyye ve Vilâyât Müdürlüğü Kataloğu (DH. UMVM), Nr: 24/19, 36/52, 80/46, 85/64, 136/44, 164/102.
• Hariciye Nezâreti Mektubî Kalemi (HR. MKT), Nr: 692/80.
• Hariciye Nezâreti Tercüme Odası (HR. TO), Nr: 167/127.
• İrade Dahiliye (İ. DH), Nr: 622/43244.
• İrade Şûrâ-yı Devlet (İ. ŞD), Nr: 26/1216.
• Maarif Nezareti Mektubî Kalemi (MF. MKT), Nr: 1230/48, 1231/21.
• Şûrâ-yı Devlet (ŞD), Nr: 2520/17, 2599/28, 2769/51.
• Yabancı Arşivler Makedonya (YB.021), Nr: 97/67.
• Zabtiye Nezâreti Belgeleri (ZB), Nr: 347/96, 422/117, 40/60.
• 2. Süreli Yayınlar: Düstur 1/2, İstanbul: Matbaa-i Amire 1289.
• 3. Araştırma Eserler ve İnceleme Eserleri
• Altay, Sadet. “Cumhuriyet’in İlk On Beş Yılında Ebelik Eğitimine ve Mesleğin Dönüşümüne Dair Kısa Bir Bakış (1923-1938).” Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi 35 (2017): 67-217.
• Aydın Kartal, Yasemin ve Tuğba Aksoy. “Tarihten Günümüze Ebelik ve Mesleğine Kısa Bir Bakış.” Sağlık Bilimleri Dergisi 30 (2021): 98-102.
• Aydın, Erdem. “19. Yüzyılda Osmanlı Sağlık Teşkilatlanması.” OTAM 15 (2004): 185-207.
• Aydın, Erdem. “Tanzimat ve Osmanlı Sağlık Hizmetleri.” IV. Türk Tıp Tarihi Kongresi (2003): 445-455.
• Bingül, Şeyhmus. “Osmanlı Döneminde Muş Sancağında Modern Belediyecilik Faaliyetleri.” Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 9/1 (2021): 111-127.
• Deniz, Ahmet, Pınar Akarçay ve Adem Karakaş. “Osmanlıda Belediyeciliğin Gelişimi ve Modernleşme Çabaları.” Akademik Bakış Dergisi 64 (2017): 314-325.
• Devellioğlu, Ferit. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları, 2007.
• Gökmen, Ertan. “19. Yüzyılda Osmanlı Sağlık Görevlileri ve Emeklilikleri.” OTAM 52 (2022): 99-133.
• Kopar, Metin. Türkiye’de Sağlık Sistemi ve Salgın Hastalıklarla Mücadele (1920-19138.). Adıyaman: İksad Yayınevi, 2021.
• Kömürcü, Nuran ve Nimet Sevgi Gençalp. “Geçmişten Günümüze Doğuma Yardım.” Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 5/1 (2002): 78-82.
• Mumcu, Nuran ve Betül Uzun Özer. “Geçmişten Günümüze Ebelik Eğitimi.” Sağlık Akademisyenleri Dergisi 7/3 (2020): 217-222.
• Oktay, Tarkan. “Osmanlı Döneminde Modern Belediye Kurumunun Doğuşu ve Gelişimi.” Selçuklulardan Cumhuriyete Şehir Yönetimi. İstanbul: Türk Dünyası Belediyeler Birliği Yayınları (2008): 377-402.
• Oktay, Tarkan. Osmanlı’da Büyükşehir Belediye Yönetimi İstanbul Şehremaneti. İstanbul: Yeditepe Yayınları 2011.
• Ortaylı, İlber. “Belediye.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları (1992): 398-402.
• Ortaylı, İlber. Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahallî İdareleri (1840-1880). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2018.
• Özger, Yunus. “Osmanlı’da Kadınların Memuriyette İstihdamı Meselesi ve Sicill-i Ahvâlde Kayıtlı Memurelerin Resmî Hâl Tercümeleri.” History Studies 4/1 (2012): 419-447.
• Sarı, Nil. (. “Osmanlı Sağlık Hayatında Kadının Yeri.” Yeni Tıp Tarihi Araştırmaları 2-3 1996/97): 11-64.
• Serbestoğlu, İbrahim. 19. Yüzyılda Amasya Sancağı. Amasya: Amasya Belediyesi Kültür Yayınları, 2018.
• Şafak, Figen. “Türkiye’de Ebelik Eğitimi Sürecinin Tarihsel Gelişimi ve Ebelik Eğitiminin Devlete ve Kişiye Maliyeti.” Yüksek Lisans Tezi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, 2019.
• Şimşek, Fatma, Haldun Eroğlu ve Güvenç Dinç. “Osmanlı İmparatorluğu’nda İskat-ı Cenin (Çocuk Düşürme).” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 2/6 (2009): 593-609.
• Taş, Hülya. “Erken Modern Osmanlı’da Sağlık Hizmetleri.” Türklük Bilgisi Araştırmaları Dergisi 40 (2013): 353-371.
• Tekeli, İlhan ve İlber Ortaylı. Türkiye’de Belediyeciliğin Evrimi. Ankara: Ayyıldız Matbaası, 1978.
• Temelkuran, Tevfik. “Eğitim Tarihimizde İlk Kadın Meslek Okullarından Ebe Okulu.” Belgelerle Türk Tarihi Dergisi 32 (1999): 34-40.
• Ünlü, Mucize ve Zarife Albayrak. “Osmanlı Devleti’nde Çiçek Hastalığı Üzerine Bir Değerlendirme.” Ondokuz Mayıs Üniversitesi İnsan Bilimleri Dergisi 2/2 (2021): 301-324.
• Ünlü, Mucize ve Zarife Albayrak. “Pandemi Önlemleri Işığında Osmanlı’nın Son Döneminde Çiçek Salgınına Bakış.” Uluslararası Kadın ve Aile Sempozyumu (2021): 78-93.