TÜRKİYE VE ÇİN’DE KALKINMANIN SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİ: KARŞILAŞTIRMALI BİR ZAMAN SERİSİ ANALİZİ

Yıl 2024, Sayı: 61, 35 - 58, 22.03.2024

Ayşe Gündoğan Caner Demir

https://doi.org/10.30794/pausbed.1399630

Öz

Bu çalışma, Türkiye ve Çin’in kalkınma süreçlerini sürdürülebilirlik ekseninde ele almakta olup ampirik bulgular ışığında bu ülkelerde kalkınmanın önde gelen sürdürülebilirlik göstergelerinden ne ölçüde etkilendiğini incelemektedir. Bu amaç doğrultusunda, dış borç stoku, enerji ithalatı, inovasyon, yatırım oranı, beşeri sermaye, gelir eşitsizliği ve yenilenebilir enerji gibi önde gelen sürdürülebilir kalkınma göstergelerinin kişi başına hasıla üzerindeki etkileri, her iki ülke için yedişer adet birbirinden ayrışık, gecikmesi dağıtılmış otoregresif modeller aracılığıyla tahmin edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre, sabit sermaye yatırımları, enerji ithalatı, beşeri sermaye, yerleşikler tarafından yapılan patent başvuruları ve yerleşik olmayanlar tarafından yapılan patent başvuruları her iki ülkede de kişi başına hasıla üzerinde olumlu bir etkiye sahipken, gelir eşitsizliği Türkiye’de negatif, Çin’de pozitif, yenilenebilir enerji kullanım oranı ise Türkiye’de pozitif, Çin’de negatif bir etkiye sahiptir. Bunların yanı sıra dış borç stokunun Türkiye’de negatif, Çin’de ise anlamsız bir etkiye sahip olduğu gözlenmiştir. Tüm bulgular bir araya getirildiğinde, her ne kadar her iki ülke de gelişmekte olan ülke statüsünde olsa da en azından sürdürülebilirlik bağlamında, bazı noktalarda oldukça farklılaşan iktisadi karakterlere sahip oldukları anlaşılmaktadır..

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilir kalkınma, Türkiye, Çin, Zaman serisi analizi

Etik Beyan

Bu çalışma, Manisa Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı, İktisadi Gelişme ve Uluslararası İktisat Programı’nda Ayşe GÜNDOĞAN tarafından Doç. Dr. Caner DEMİR danışmanlığında hazırlanan ve başarılı bir şekilde savunulan “Kalkınmanın Sürdürülebilirliği: Türkiye ve Çin’in Karşılaştırmalı Bir Analizi” başlıklı yüksek lisans tezinden türetilmiştir.

SUSTAINABILITY OF DEVELOPMENT IN TÜRKİYE AND CHINA: A COMPARATIVE TIME SERIES ANALYSIS

Öz

This study deals with the development processes of Türkiye and China in terms of sustainability and investigates to what extent the development processes in these countries were affected by leading sustainability indicators. Within this purpose, the impacts of selected sustainable development indicators such as external debt stock, energy import, innovation, share of investment, human capital, income inequality, and renewable energy on per capita output were estimated via the separated autoregressive distributed lag models for each country. The findings suggest that gross fixed capital formation, energy import, human capital, and both residential and non-residential patents have positive impacts on per capita output in both countries. Income inequality has a negative impact in Türkiye and a positive impact in China while the share of renewable energy usage has a positive impact in Türkiye and a negative impact in China. External debt stock, on the other hand, has a negative impact in Türkiye while no significant impact was observed in China. To sum up, even though these two countries have the status of developing countries, it is understood that they have quite different economic characters in some respects, at least in the context of sustainability.

Anahtar Kelimeler

Sustainable development, Türkiye, China, Time series analysis

Kaynakça

• Alpay, Y. (2008). Türkiye ekonomi tarihi. İstanbul: Akademia Yayınları.
• Alpay, Y., & Alkin, E. (2017). Olaylarla Türkiye Ekonomisi. 1. Baskı. İstanbul, Turkiye: Hümanist Kitap Yayıncılık.
• Aslan, M., & Beşkirli, M. (2022). Realization of Turkey’s energy demand forecast with the improved arithmetic optimization algorithm. Energy Reports, 8, 18-32.
• Azgün, S. (2011). Determinants of foreign trade deficits in the Turkish economy. International Journal of Applied Economics and Finance, 5(2), 149–156. doi:10.3923/ijaef.2011.149.156
• Başol, K. (2012). Türkiye Ekonomisi. 11. Baskı. İstanbul, Turkiye: Türkmen Kitabevi.
• Becker, Gary S., (1962), "Inverstment in Human Capital: A Theoretical Analysis", Journal of Political Economy, Vol. 70, No. 5, Part 2, pp.9-49.
• Bilgili, F., Zarali, F., Ilgün, M. F., Dumrul, C., & Dumrul, Y. (2022). The evaluation of renewable energy alternatives for sustainable development in Turkey using ‌intuitionistic‌ ‌fuzzy‌-TOPSIS method. Renewable Energy, 189, 1443-1458.
• Bilginoğlu, M., & Aysu, A. (2008). Dış borçların ekonomik büyüme üzerindeki etkisi: Türkiye örneği. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (31), 1-23.
• Boratav, K. (2011). Türkiye İktisat tarihi. 15. Baskı. Ankara: İmge Kitabevi.
• Bozkurt, Y., & Kaman, D. (2018). Yerel yönetimler Perspektifinden Türkiye’de çevre Politikaları. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Bozlağan, R. (2005). Sürdürülebilir gelişme düşüncesinin tarihsel arka plani. In Journal of Social Policy Conferences (No. 50, pp. 1011-1028). Istanbul University.
• Çetin, H. (2013). Time series analysis of China’s external debt components, foreign exchange reserves and economic growth rates. The International Journal of Social Sciences, 13(1), 1-15.
• Chang, J., Leung, D. Y., Wu, C. Z., & Yuan, Z. H. (2003). A review on the energy production, consumption, and prospect of renewable energy in China. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 7(5), 453-468.
• Çöğürcü, İ., & Çoban, O. (2011). Dış borç ekonomik büyüme ilişkisi: Türkiye örneği (1980-2009). Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2011(2), 133-149.
• Dam, M. M., & Sarkodie, S. A. (2023). Renewable energy consumption, real income, trade openness, and inverted load capacity factor nexus in Turkiye: Revisiting the EKC hypothesis with environmental sustainability. Sustainable Horizons, 8, 100063.
• Demir, G. (2021). Çin'in Küreselleşmesinde kuşak ve yol Girişimi ve Türkiye-çin İlişkilerine muhtemel etkileri p. 65. Ankara: Hacı Bayram Veli Üniversitesi.
• Dereli, D. D. (2019). The relationship between high-technology exports, patent and economic growth in Turkey (1990-2015). Journal of Business Economics and Finance, 8(3), 173-180.
• Dereli, T., & Durmuşoğlu, A. (2009). Patenting activities in Turkey: The case of the textile industry. World Patent Information, 31(2), 123-130.
• Dickey, D. A., & Fuller, W. A. (1979). Distribution of the estimators for autoregressive time series with a unit root. Journal of the American statistical association, 74(366a), 427-431.
• Domar, Evsey (1946), "Capital Expansion, Rate of Growth, and Employment". Econometrica, Vol. 14, No. 2, pp.137-147.
• Eğrican, A. T., Caner, S., & Togan, S. (2022). Reforming public debt governance in Turkey to reach debt sustainability. Journal of Policy Modeling, 44(5), 1057-1076.
• Engin, C., & Göllüce, E. (2008). Küresel finans krizi ve Türkiye üzerine Yansımaları. Kahramanmaraş, 6(1), 2016.
• Engle, R. F., & Granger, C. W. (1987). Co-integration and error correction: representation, estimation, and testing. Econometrica: journal of the Econometric Society, 251-276.
• Fleisher, B., Li, H., & Zhao, M. Q. (2010). Human capital, economic growth, and regional inequality in China. Journal of development economics, 92(2), 215-231.
• Gorvett, J. (2001). Turkish fiscal crisis A necessary evil? Middle East, 23(311).
• Gu, J. (2023). How commercializing academic patents promote economic growth: mediating effect and spatial spill over. Applied Economics Letters, 30(16), 2165-2169.
• Gürdal, T., & Yavuz, H. (2015). Türkiye’de dış borçlanma-ekonomik büyüme ilişkisi: 1990-2013 dönemi. Maliye Dergisi, 168, 154-169.
• Harrod, R. F., (1939), "An Essay in Dynamic Theory", The Economic Journal, Vol. 49, No. 193, pp.14-33.
• Heckman, J. J., & Yi, J. (2012). Human capital, economic growth, and inequality in China (No. w18100). National Bureau of Economic Research.
• Hiç, M., & Gencer, A. H. (2009). ‘Turkish Economy and Politics, 1923–2002.’ Beykent university press, 19.
• Hopewell, K. (2018). What is “Made in China 2025”—And why is it a threat to Trump’s trade goals? Washington Post. Retrieved from https://www.washingtonpost.com/news/monkeycage/wp/2018/05/03/what-ismade-in-china-2025-and-why-is-it-a-threat-to-trumpstradegoals/?noredirect=on&utm_term=.ad7b358f4fc4 a (erişildi: Ağustos 2023), 3 Mayıs.
• Işık, Cem. (2014). Patent harcamaları ve iktisadi büyüme arasındaki ilişki: Türkiye örneği. Sosyoekonomi, 21(21). Javed, Z. H., & Sahinoz, A. S. (2005). External debt: Some experience from Turkish economy. Journal of Applied Sciences, 5(2), 363–367. doi:10.3923/jas.2005.363.367
• İnançlı, S., & Kamacı, A. (2010). Küreselleşme Sürecinde Çin Ekonomisi ve Türkiye ile Dış Ticaretinin Yapısal ve Sektörel Analizi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi, 1(2), 138.
• Johansen, S. (1995). Likelihood-based inference in cointegrated vector autoregressive models. OUP Oxford.
• Kabakcı, F. (2015). Çin-ABD ticari müzakerelerinin odağı “Made in China 2025”. Anadolu Ajansı. Retrieved from https://www.aa.com.tr/tr/analiz-haber/cinabd-ticari-muzakerelerinin-odagi-made-inchina-2025/1393541 a (erişildi: Ağustos 2023).
• Karaca, C. (2016). Türkiye'nin güncel ekonomik – Mali sorunları ve Politikaları. Bursa: Ekin Basım yayın dağıtım.
• Karaca, R. K. (2003). Dünyadaki Yeni güç çin: Tek Kutuptan çift Kutuba. İstanbul. IQ Kültür Yayıncılık.
• Karluk, A. C. (2017). Çin'in yeni İpek yolu projesi ve yumuşak gücü I. Uluslararası İnsan ve Toplum Bilimleri Kongresi.
• Kazgan, G. (2005). Türkiye Ekonomisindeki krizler (1929-2001). İstanbul, Turkiye: Bilgi Üniversitesi.
• Kılıçoğlu, P. (2005). Türkiye’nin çevre Politikalarında Sürdürülebilir gelişme. Ankara: Turhan kitabevi.
• Kroeber, A. R. (2017). Çin Ekonomisi: Herkesin bilmesi Gerekenler. 1. Baskı. Çeviren Mehmet Mazı. Ankara: Buzdağı Yayınevi.
• Li, J., & Jiang, Y. (2016). Calculation and empirical analysis on the contributions of R&D spending and patents to china’s economic growth. Theoretical Economics Letters, 6(06), 1256.
• Li, L., Willett, T. D., & Zhang, N. (2012). ‘The Effects of the Global Financial Crisis on China’s Financial Market and Macroeconomy.’ Düzenleyen: Richard C. K. Burdekin. Economics Research International, 2.
• Mankiw, N. G., Romer, D., ve Weil, D. (1992), "A Contribution to the Empirics of Economic Growth", Quarterly Journal of Economics, Vol. 107, No. 2, pp.407-37.
• Marinelli, M. (2018). How to build a ‘Beautiful China’ in the Anthropocene. The Political Discourse and the Intellectual Debate on Ecological Civilization. Journal of Chinese Political Science, 23(3), 365–386. doi:10.1007/s11366-018-9538-7
• Mawhinney, M. (2008). Sustainable development: Understanding the green debates. John Wiley & Sons.
• Mincer, Jacob, (1958), "Investment in Human Capital and Personal Income Distribution", Journal of Political Economy, Vol. 66, No. 4, pp.281-302.
• Molero-Simarro, Ricardo. «Inequality in China revisited. The effect of functional distribution of income on urban top incomes, the urban-rural gap and the Gini index, 1978–2015.» China Economic Review, Şubat 2017: 101-117.
• Naimoglu, M., & Akal, M. (2023). The relationship between energy technology, energy efficiency, renewable energy, and the environment in Türkiye. Journal of Cleaner Production, 418, 138144.
• Narayan, P. K., & Smyth, R. (2006). What determines migration flows from low‐income to high‐income countries? An empirical investigation of Fiji–Us migration 1972–2001. Contemporary economic policy, 24(2), 332-342.
• Olcay, T. (2015). Sürdürülebilir kalkınma ve ölçümü üzerine bir inceleme. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), TC Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Ozcan, B., & Temiz, M. (2022). An empirical investigation between renewable energy consumption, globalization and human capital: A dynamic auto-regressive distributive lag simulation. Renewable Energy, 193, 195-203.
• Özdemir, G. S. (2020). ABD – Çin birinci Faz ticaret Anlaşması'na Koronavirüsün etkisi. Seta: Perspektif.
• Özden, K. (2001). “Çin’in Yeniden Yükselişi, Jeo-Stratejik Önemi, Politik ve Askeri gücü ve Türkiye ile Olan İlişkileri”, Avrasya Etüdleri, 2001, S. 19, s. 93–118.
• Pan, J. (2015). Ecological civilization: A new development paradigm. China Economist, 10(4), 44.
• Pan, J. (2016). China’s environmental governing and ecological civilization. Berlin: Springer.
• Peçe, M. A., Ceyhan, M. S., & Akbpolat, A. (2016). Türkiye’de gelir dağılımının ekonomik büyümeye etkisi üzerine ekonometrik bir analiz. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(Special Issue 1), 135-148.
• Pesaran, M. H., & Shin, Y. (1995). An autoregressive distributed lag modelling approach to cointegration analysis (Vol. 9514). Cambridge, UK: Department of Applied Economics, University of Cambridge.
• Pesaran, M. H., Shin, Y., & Smith, R. J. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of applied econometrics, 16(3), 289-326.
• Phillips, P. C., & Perron, P. (1988). Testing for a unit root in time series regression. biometrika, 75(2), 335-346.
• Şahin, S. (2012). Almanya'ya türk Vatandaşlarının Göçünün 51. Yılı Kazanımlar ve Tehditler. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Araştırmaları e-Dergisi, 2.
• Sakar, A. Y. (2015). Innovation for a new tax incentive: patent box regime Turkey and the EU application. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 195, 544-553.
• Saray, M. O., & Gökdemir, L. (2007). Çin Ekonomisinin büyüme Aşamaları (1978–2005). Journal of Yaşar Üniveersitesi, 2(7), 667.
• Sarıtaş, H. (2011). İşçi Dövizlerinin Türkiye cumhuriyet merkez bankası Bilançosuna etkisi. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 12(1), 166.
• Schultz, Theodore W., (1961), "Investment in Human Capital", The American Economic Review, Vol. 51, No. 1, pp.1-17.
• Şengönül, A., & Değirmen, S. (2012). Kısa Süreli sermaye Hareketlerinin Türkiye'nin ekonomik Büyümesine etkisi: Sermaye Piyasası ve bankacılık kanalı p. 1. İstanbul, Turkiye: Türkiye Ekonomi Kurumu.
• Seyidoğlu, H. (1982). Türkiye'de Sanayileşme ve dış ticaret Politikası. Ankara: Turhan kitabevi.
• Singer, M. (1977). ‘The Economic Advance of Turkey.’ Turkish economic society. Publications, 8.
• Solow, Robert M., (1956), " A Contribution to the Theory of Economic Growth", The Quarterly Journal of Economics, Vol. 70, No. 1, pp.65-94.
• Solow, Robert M., (1957), "Technical Change and Aggregate Production Function", The Review of Economics and Statistics, Vol. 39, No. 3, pp.312-320.
• Sungur, O., Aydın, H. & Mehmet, E. (2016). Türkiye’de Ar-Ge, İnovasyon, İhracat ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Asimetrik Nedensellik Analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(1), 173-192. Swan, T.W., 1956. Economic Growth and Capital Accumulation, Economic Record 32 (63), 334 − 361.
• TCMB. (2003). Türkiye'nin güçlü Ekonomiye geçiş programı TCMB, 9.
• Tezel, Y. S. (2002). Cumhuriyet Döneminin İktisadi tarihi (1923-1950). İstanbul, Turkiye: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Tomul, E. (2009). Measuring regional inequality of education in Turkey: an evaluation by Gini index. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 1(1), 949-952.
• UNDP. (1994).Human Development Report 1994. New York: Oxford University Press, 13.
• United Nations. (1987). «Report of the World Commission on Environment and Development: Our Common Future.» Towards Sustainable Development.
• Uysal, D., Hüseyin, Ö., & Mucuk, M. (2009). Diş Borçlanma ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Örneği (1965-2007). Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(4), 161-178.
• Wan, G. H. (2001). Changes in regional inequality in rural China: decomposing the Gini index by income sources. Australian Journal of Agricultural and Resource Economics, 45(3), 361-381.
• Wang, C. (2016). Reflections on China’s socialist ecological civilization construction: Perspectives of SocialEcological transformation.
• Wang, S., Yuan, P., Li, D., & Jiao, Y. (2011). An overview of ocean renewable energy in China. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 15(1), 91-111.
• Yalçın, C. (2019). Sürdürülebilir kalkınma Bağlamında Türkiye'de çevre Politikaları p. 120. İstanbul, Turkiye: Marmara Üniversitesi.
• Yavuz, M. Y. (2006). Çin'de piyasa Ekonomisi Uygulamaları ve toplumsal sonuçları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İzmir. Ege Üniversitesi.
• Yılmazkuday, H., & Akay, K. (2008). An analysis of regime shifts in the Turkish economy. Economic Modelling, 25(5)(5), 885–898. doi:10.1016/j.econmod.2007.11.013
• Zentürk, Ö. (2016). Türkiye'nin ortağı olduğu Asya Altyapı Yatırım Bankası resmen faaliyete başladı. Retrieved from euronews.com. Retrieved from https://tr.euronews.com/2016/01/17/turkiye-nin-ortagi-oldugu-asya-altyapiyatirim-bankasi-resmen-faaliyete-basladi (erişildi. ağustos 2023).
• Zhao, X., & Wu, Y. (2007). Determinants of China's energy imports: an empirical analysis. Energy Policy, 35(8), 4235-4246.