SERVET-İ FÜNUN DÖNEMİ TÜRK ROMANINDA BATILILAŞMANIN SEMBOLÜ OLARAK PİYANO

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 2, 478 - 496, 12.12.2023

Ahmet Alumur Şevki Özer Akçay

https://doi.org/10.20488/sanattasarim.1403843

Öz

Bu çalışma, Osmanlı İmparatorluğundan başlayarak günümüze kadar etkileri ulaşan, Batılılaşma
hareketlerinin, Türk edebiyatına en çok yansıdığı dönem olan Servet-i Fünun döneminde yazılmış
romanlarda, piyanonun Batılılaşma sembolü olarak nasıl kullanıldığını tespit etmeyi amaçlamıştır. Bu
doğrultuda araştırmanın problemi “Servet-i Fünun romanında Batılılaşmanın sembolü olarak piyanonun
yeri nedir?” şeklinde belirlenmiştir.
Bu çalışma, betimsel araştırma yaklaşımı kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Servet-i Fünun dönemi Türk
romanları incelenerek bu romanlarda piyanonun ne şekilde kullanıldığı dört başlık altında değerlendirilmiştir.
Çalışma, Servet-i Fünun döneminde yazılmış ve tamamlanmış olan romanlar ile sınırlandırılmıştır. Çalışma
kapsamında Halit Ziya Uşaklıgil, Mehmet Rauf, Ahmet Hikmet Müftüoğlu, Safveti Ziya, Safvet Nezihi ve
Hüseyin Cahit Yalçın’ın toplam 29 romanı incelenmiştir.
Çalışma kapsamında incelenen Servet-i Fünun dönemi Türk romanlarında Batılılaşmanın sembollerinden
biri olarak piyanonun yoğun şekilde kullanıldığı tespit edilmiştir. Çalışmanın bütün alt başlıklarında
incelenen unsurların hepsinde piyanonun Batılı bir yaşam stilinin bir yansıtıcısı olduğu görülmüştür.
Araştırmanın sonuçları, piyanonun Batılı tarzda bir eğitimi tercih eden ailelerin, çocuklarının eğitimi
için önem verdikleri bir enstrüman olduğunu; eğlence ortamlarında Batılı tarzda bir eğlence aracı olarak
kullanıldığını; Batılı tarzda düşünen insanların evlerinin vazgeçilmez bir dekor unsuru olduğunu ve
piyanonun kişiye bir sosyal statü kazandırdığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Müzik, Müzik sosyolojisi, Edebiyat, Müzikte batılılaşma

PIANO AS A SYMBOL OF WESTERNIZATION IN SERVET-I FÜNUN PERIOD TURKISH NOVEL

Öz

This study aimed to determine how the piano was used as a symbol of Westernization in the novels written
in the period of Servet-i Fünun, the period in which the Westernization movements were most reflected
in Turkish literature, starting from the Ottoman Empire to the present day. In this direction, the problem
of the research is “What is the place of the piano as a symbol of Westernization in Servet-i Fünun novel?”
determined as.This study was carried out using a descriptive research approach. The Turkish novels of the
Servet-i Fünun period were examined and how the piano was used in these novels was evaluated under four
headings. The study is limited to the novels written and completed during the Servet-i Fünun period. Within
the scope of the study, a total of 29 novels by Halit Ziya Uşaklıgil, Mehmet Rauf, Ahmet Hikmet Müftüoğlu,
Safveti Ziya, Safvet Nezihi and Hüseyin Cahit Yalçın.
In the Turkish novels of the Servet-i Fünun period, which were examined within the scope of the study, it
was determined that the piano was used extensively as one of the symbols of Westernization. The piano has
been observed to reflect a Western lifestyle in all the elements examined across the sub-headings of the study.
The results of the research show that the piano is an important instrument for the education of their
children by the families who prefer a western style education; it is used as a western style entertainment
tool in entertainment environments; it shows that the houses of people who think in a western style are an
indispensable decor element and that the piano gives the person a social status.

Anahtar Kelimeler

Music, Sociology of music, Literature, Westernization in music

Kaynakça

• Altın, M. (2020). Türkiye'de eğitim, statü, ve sosyal hareketlilik. Mecmua Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 180-196. https://doi.org/10.32579/mecmua.789249
• Baş, S. (2010). Batı'ya hayran bir neslin romanı: Servet-i Fünun romanı. Turkish Studies(5/2), 313-362. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.1301
• Bilgin, N. (2006). Sosyal bilimlerde içerik analizi: teknikler ve örnek çalışmalar. Ankara: Siyasal.
• Bozkurt, N. (1994). Türkiye Diyanet Vakfı İslâm ansiklopedisi (10. Cilt). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfi Yayınları.
• Budak, A. (2008). Batılılaşma ve Türk edebiyatı Lale Devrinden Tanzimata yenileşme. İstanbul: Bilge.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2017). Bilimsel araştırma yöntemleri (23. baskı). Ankara: Pegem.
• Çetin, N. (2016). Tanzimat dönemi Türk edebiyatı. Ankara: Nobel.
• Çıkla, S. (2004). Roman ve gerçeklik bağlamında kültür değişmeleri ve Servet-i Fünun romanı. Ankara: Akçağ.
• Engin, V. (2013). Türk modernleşmesinin ilk safhaları: Türk modernleşmesi (Arif Kolay, Ed.). İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Ercilasun, B. (2018). Servet-i Fünunda edebi tenkit (4. Basım). Ankara: Akçağ.
• Glesne, C. (2013). Nitel araştırmaya giriş (A. Ersoy & P. Yalçınoğlu, Çev. Ed.). Ankara: Anı. (Çalışmanın orijinali 1992'deyayınlanmıştır).
• Güzel, A. (2020). XIX. yüzyılda sultanın mülkünde piyano. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Hanioğlu, M. Ş. (1992). Türkiye Diyanet Vakfı İslâm ansiklopedisi (5. Cilt). İstanbul: TDV Yayınları.
• İnalcık, H. (2013). Osmanlı ve modern Türkiye. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kaptan, S. (1998). Bilimsel araştırma ve istatistik teknikleri. Ankara: Bilimsel.
• Karal, E. Z. (2011). Osmanlı tarihi Nizam-ı Cedid ve Tanzimat Devrileri V. Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kavcar, C. (2016). Batılılaşma açısından Servet-i Fünun romanı. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak döküman analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (15),170-189.
• Kurtuluş, K. (2010). Araştırma yöntemleri. İstanbul: Türkmen.
• Mardin, Ş. (2004). Yeni Osmanlı düşüncesinin doğuşu. İstanbul: İletişim.
• Neumar, W. L. (2014). Toplumsal araştırma yöntemleri nitel ve nicel yaklaşımlar (S. Özge, Çev. Ed.). Ankara: Yayınodası.
• Nezihi, S. (2012). Zavallı Necdet. İstanbul: Bilge Kültür Sanat. (Eserin orijinali 1898’de yayımlanmıştır.)
• Nezihi, S. (2020). Kadın kalbi. İstanbul: Ötüken. (Eserin orijinali 1901’de yayımlanmıştır.)
• Ördem, Ö. (2015). Servet-i Fünun dönemi romanında mürebbiyeler: yabancı ve yabancılaşma. Turkish Studies (10/10), 719-732.http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8604
• Özer, İ. (2005). Avrupa yolunda Batılaşma ya da Batılılaşma İstanbul'da sosyal değişimler. İstanbul: Truva.
• Rauf, M. (2012). Menekşe. Konya Palet. (Eserin orijinali 1915’te yayımlanmıştır.)
• Rauf, M. (2018). Harabeler. Ankara: Akçağ. (Eserin orijinali 1927’de yayımlanmıştır.)
• Rauf, M. (2020). Genç kız kalbi. İstanbul: Kapra. (Eserin orijinali 1925’te yayımlanmıştır.)
• Rauf, M. (2021). Böğürtlen. İstanbul: Kapra. (Eserin orijinali 1926’da yayımlanmıştır.)
• Rauf, M. (2021). Eylül. İstanbul: Bilge Kültür Sanat. (Eserin orijinali 1901’de yayımlanmıştır.)
• Rauf, M. (2021). Ferdâ-yı Gâram. İstanbul: Türkiye İş Bankası. (Eserin orijinali 1897’de yayımlanmıştır.)
• Rauf, M. (2021). Halas. İstanbul: Türkiye İş Bankası. (Eserin orijinali 1929’da yayımlanmıştır.)
• Rauf, M. (2021). Son yıldız. İstanbul: İletişim. (Eserin orijinali 1927’de yayımlanmıştır.)
• Rauf, M. (2022). Define. İstanbul: Türkiye İş Bankası. (Eserin orijinali 1927’de yayımlanmıştır.)
• Sakaoğlu, N. (2005). Bu mülkün sultanları 36 Osmanlı padişahı. İstanbul: Oğlak.
• Sezer, B. (2012). Batıcılaşma seminer notları. (E. Eğribel & U. Özcan, Ed.) Türkiye'de modernleşme Batılılaşmanın yerine küreselleşmenin ikamesi içinde (s.9-43). İstanbul: Doğu.
• Tezcan, M. (1985). Eğitim sosyolojisi. Ankara: Ankara üniversitesi eğitim bilimleri fakültesü yayınları.
• Tuncer, H. (1992a). Tanzimat edebiyatı. İzmir: Akademi.
• Tuncer, H. (1992b). Servet-i Fünun edebiyatı. İzmir: Akademi.
• Turhan, Ö. (2010). Otorite krizi döneminde Osmanlı-Türk romanları (1850-1900). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul.İstanbul Bilgi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Uşaklıgil, H. Z. (1990). Nesl-i Ahîr. İstanbul: İnkılap. (Eserin orijinali 1909’da yayımlanmıştır.)
• Uşaklıgil, H. Z. (1993). Aşk-ı Memnu. İstanbul: İnkılap. (Eserin orijinali 1901’de yayımlanmıştır.)
• Uşaklıgil, H. Z. (1994). Mai ve Siyah. İstanbul: İnkılap. (Eserin orijinali 1897’de yayımlanmıştır.)
• Uşaklıgil, H. Z. (2011). Ferdi ve Şürekâsı. İstanbul: Özgür. (Eserin orijinali 1894’te yayımlanmıştır.)
• Ziya, S. (2019). Salon köşelerinde. İstanbul: Türkiye İş Bankası. (Eserin orijinali 1912’de yayımlanmıştır.)