SU KİRLİLİĞİNE SU HAKKI PERSPEKTİFİNDEN BİR BAKIŞ: BURDUR ÖRNEĞİ

Yıl 2023, Sayı: 47, 322 - 351, 31.12.2023

Hatice Çakır

https://doi.org/10.61904/sbe.1371789

Öz

Çalışmada, su kirliliğine çevre haklarından olan su hakkı perspektifinden bakılarak su kirliliği ile su hakkı arasındaki ilişki açıklanmaktadır. Haklarını bilmeyen kişilerin bu haklarını savunmaları da imkânsız olduğundan suya ulaşmanın herkesin hakkı olduğu, dolayısıyla temiz suya ulaşamayan kişilerin hukuki yollarla hakkını alabileceği açıklanmaktadır. Su kirliliği canlıların sağlığından ülkenin ekonomik durumuna kadar her alanı olumsuz etkilemektedir. Çalışmada, temiz suya erişimin hukuki bir hak olduğunu belgelerle ortaya koyarak su kirliliğinin önlenmesi konusunda oluşturulacak politikalar için zemin hazırlanması amaçlanmaktadır. Literatürde su kirliliğini ele alan çalışmalar olsa da su kirliliğine çevre haklarından olan su hakkı perspektifinden bakan bir çalışma yoktur. Suya farklı bir perspektiften bakılarak oluşturulacak çalışmalara katkı sağlandığı için çalışma önemli ve gereklidir. Önlemek, onarmaktan daha az maliyetli olduğundan, oluşturulacak politikalardaki temel amacın suyu arıtma değil kirlenmeyi önleme olması gerektiği önerisinde bulunulmaktadır. Çalışmada, çevre haklarından olan su hakkının, su sorunlarıyla bir bütünlük oluşturacak şekilde yeniden düzenlenmesi ve su kirliliğinin önlenmesi için ceza sisteminden ziyade ödül sistemine geçilmesi gerektiği sonuca varılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Çevre Hakkı, Su Hakkı, Su Kirliliği, Burdur

Kaynakça

• Abdülhakimoğulları, E. ve Sezer, Ö. (2011). Küresel, Ulusal ve Yerel Düzeyde Bir İnsan Hakkı Olarak Çevre Hakkının Gelişimi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14, 61-88.
• Akın, M. ve Akın, G. (2007). Suyun Önemi, Türkiye’de Su Potansiyeli, Su Havzaları Ve Su Kirliliği. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 47(2), 2007, 105-118.
• Alada, A.B., Gürpınar, E. ve Budak, S. (t.y.). Rio Konferansı Üzerine Düşünceler. U.N. Reports of the United Nations Conference on the Human Environment, Stockholm 5-16 June 1972, Newyork, 1973.
• Ana Hatları ile Su Sorunu ve Çözüm Önerileri. https://web.itu.edu.tr/~kkocak/su_sorunu.htm, (Erişim Tarihi, 22.04.2020).
• Aslan, C. (2012). Su ve yaşam. Algı Tanıtım Yayıncılık.
• Atalay, C. (t.y.). Kuraklık, katar ve su hakkı davamız. https://www.sosyalhukuk.org/2020/12/av-can-atalay-yazdi-kuraklik-katar-ve-su-hakki-davamiz/, (Erişim Tarihi: 07.12.2023).
• Atlı, V. (1998). I. atık su sempozyumu. Bildiri Kitabevi.
• Avrupa Sosyal Şartı; https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/kefe/docs/sosyalsart.pdf, (Erişim Tarihi, 22.04.2020).
• Ayaz, S. ve Erdoğan, N. (2021). Bozçay Havzası Su Kalitesi Özelliklerinin Belirlenmesi ve Çevresel Baskılar Açısından Değerlendirilmesi, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 25(2), 441-451.
• Ayaz, Ş. (2020). Su Kirliliği Nedenleri, https://www.waterstation.com.tr/su-kirliligi-nedenleri, (Erişim Tarihi: 08.12.2023).
• Ayboğa E. (2010). Yaşam hakkı olarak su. Onur Yayıncılık, İstanbul.
• Ayrangöl Z. (2012). Küresel kamusal mallar ve su hakkı, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Erzurum.
• Bilir, F. ve Hamdemir B. (2011). Çevre Hakkı ve Uygulaması, Internatıonal Conference On Eurasıan Economıes, 143-148.
• Bir İnsan Hakkı Olarak Su Hakkının Dava Edilebilirliği; http://muhaz.org/bir-insan-hakki-olarak-su-hakkinin-dava-edilebilirligi.html?page=3, (Erişim Tarihi, 24.04.2020).
• Birleşmiş Milletler Genel Kurulu; İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, http://www.unicankara.org.tr/doc_pdf/h_rigths_turkce.pdf, (Erişim Tarihi, 22.04.2020).
• BM Genel Kurulu; Ekonomik Sosyal ve Kültürel Haklar Uluslararası Sözleşmesi, http://www.unicankara.org.tr/doc_pdf/metin134.pdf, (Erişim Tarihi, 22.04.2020).
• Bomba 15. (2023). Aksa bir dert, akmasa bin dert, Burdur'un su çilesi ne zaman bitecek!, https://www.bomba15.com/aksa-bir-dert-akmasa-bin-dert-burdurun-su-cilesi-ne-zaman-bitecek-29065-haberi, (Erişim Tarihi: 08.12.2023).
• Burdur Gazetesi. (2013). Burdur'un acil çözüm bekleyen 3 önemli sorunu: İçme suyu+Arıtma= Burdur Gölü, https://www.burdurgazetesi.com/haber/15862328/burdurun-acil-cozum-bekleyen-3-onemli-sorunu-icme-suyuaritma-burdur-golu, (Erişim Tarihi, 07.12.2023).
• Burdur Gazetesi. (2023). Burdur Gölü'nde köpürme “doğal sabunlaşma” sonucu, https://www.burdurgazetesi.com/haber/15862978/burdur-golunde-kopurme-dogal-sabunlasma-sonucu, (Erişim Tarihi: 08.12.2023).
• Centers for Disease Control and Prevention. (2020). Disease Threats and Global WASH Killers: Cholera, Typhoid, and Other Waterborne Infections. https://www.cdc.gov/healthywater/global/WASH.html, (Erişim Tarihi: 02.12.2023).
• CNN Türk. (2018). En Kirli Su Türkiye'de, https://www.cnnturk.com/turkiye/en-kirli-su-turkiyede, (Erişim Tarihi: 29 Kasım 2023).
• CNN Türk. (2019). İş Yerini Su Bastı Belediye Tazminat Ödeyecek, https://www.cnnturk.com/yerel-haberler/burdur/is-yerini-su-basti-belediye-tazminat-odeyecek-943167, (Erişim Tarihi, 05.10.2023).
• ÇED ve Çevre İzinlerinden Sorumlu Şube Müdürlüğü. (2021). Burdur İli 2020 Yılı Çevre Durum Raporu. https://webdosya.csb.gov.tr/db/ced/icerikler/2020_burdur_cdr-20210607122918.pdf, (Erişim Tarihi: 12.12.2023).
• ÇED ve Çevre İzinlerinden Sorumlu Şube Müdürlüğü. (2022). Burdur İli 2021 Yılı Çevre Durum Raporu. https://webdosya.csb.gov.tr/db/ced/icerikler/burdur-ilcdr-2021-20220602094405.pdf, (Erişim Tarihi: 12.12.2023).
• Çınar, M. Ortadoğu Su Sorunu ve Türkiye, file:///C:/Users/User-Pc/Downloads/185-185-1-PB.pdf, (Erişim Tarihi, 22.04.2020).
• Çiçek, E. (2009). Kar Mı İnsan Hakkı Mı Bir İnsan Hakkı Olarak Su Hakkının Dava Edilebilirliği, TBB Dergisi, 80, 190-195.
• Çiner, F. (2017). Su Kullanımında Tüketici Davranışları Ve Farkındalık - Niğde Örneğinde Bir Alan Araştırması, Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 23(9), 1019- 1026.
• Çolakoğlu, E. (2010). Haklar Söyleminde Çevre Eğitiminin Yeri ve Türkiye’de Çevre Eğitiminin Anayasal Dayanakları, TBB Dergisi, 88, 151-171.
• Dadak, K. (t.y.) Yeni Kuşak Hak Olarak Çevre Hakkı, 309-326.
• Demirel O. (2011). İnsan hakları açısından çevre hakkı, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü. (t.y.). Toprak ve Su Kaynakları. https://bolge18.dsi.gov.tr/Sayfa/Detay/1041, Erişim Tarihi, 04.10.2023).
• Dizdar, A. ve Dilsiz, C. (2009). Su kayıpları nasıl önlenir?. Eflatun Yayınları.
• Doğan, İ. (2015). Sosyal hizmet uzmanlarının çevresel farkındalık seviyeleri ile çevreye yönelik tutumlarının belirlenmesi, Ankara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Doğangönül, Ö. ve Doğangönül, C. (2008). Peyzaj sulamasının teknik esasları ve projelendirme, Teknik Yayınevi.
• Durmaz, Y. (t.y.). Su Ürünleri ile İnsanlara Bulaşan Hastalıklar. https://vetkontrol.tarimorman.gov.tr/samsun/Belgeler/Makaleler/SU%20%C3%9CR%C3%9CNLER%C4%B0%20%C4%B0LE%20%C4%B0NSANALARA%20BULA%C5%9EAN%20ETKENLER.pdf, (Erişim Tarihi: 05.12.2023)
• Egemen, Ö. (2011). Su kalitesi. (7. Baskı) Ege Üniversitesi Yayınları.
• Eltan, C. Çevre Hakkı, https://www.academia.edu/30530197/%C3%87EVRE_HAKKI, (Erişim Tarihi, 21.04.2020). Enerji Gazetesi. (2023). Ücretli poşet uygulaması işlevini kaybediyor, https://www.enerjigazetesi.ist/ucretli-poset-uygulamasi-islevini-kaybediyor/, (Erişim Tarihi: 09.12.2023).
• Epikmen, R. Su el kitabı. Eko Okulları Yayıncılık.
• Erdoğan, İ. (1997). Çevre sorunları. Doruk Yayınları.
• Eroğlu, V. (2008). Su tasfiyesi. (5. Baskı) Çevre ve Orman Bakanlığı Yayını.
• Ertürk, H. (2009). Çevre bilimleri. (3. Baskı) Ekin Yayınevi.
• Euronews. (2022). Araştırma: 2019 yılında her altı ölümden birine kirlilik kaynaklı hastalıklar neden oldu, https://tr.euronews.com/2022/05/18/arast-rma-2019-y-l-nda-her-alt-olumden-birine-kirlilik-kaynakl-hastal-klar-neden-oldu, (Erişim Tarihi: 09.12.2023).
• Firidin, E. (2019). Su Sorununun, Su Hakkı ve Su Sorunu Etiği Çerçevesinde Değerlendirilmesi, Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(2), 43-55
• Garipağaoğlu, N. (2011). Türkiye ortam sorunları coğrafyası, Yeditepe Yayınevi.
• G. Fred Lee, DEE, Anne Jones-Lee .(2003). Issues that Need to Be Considered in Evaluating the Sources and Potential Control of TOC that Leads to THMs for Water Utilities that Use Delta Water as a Water Supply Source. Report of G. Fred Lee & Associates, El Macero, CA, May 27.
• Göksu, Z. L. (2015). Su kirliliği. Akademisyen Kitabevi.
• Göksu, Z. L. (2003). Su kirliliği. Nobel Kitabevi.
• Güler, Ç. ve Çobanoğlu, Z. (1994). Su kirliliği. Aydoğdu Ofset.
• Gündüz, T. (1998).Çevre sorunları. Gazi Yayınevi.
• Güney, E. (2004). Türkiye çevre sorunları. Nobel Kitabevi.
• Gürpınar, E. Çevre sorunları. (4. Baskı) Der Yayınları.
• Güven, E. ve Aydoğdu, M. (2012). Çevre Sorunlarına Yönelik Farkındalık Ölçeğinin Geliştirilmesi ve Öğretmen Adaylarının Farkındalık Düzeylerinin Belirlenmesi, Öğretmen Eğitimi ve Eğitimcileri Dergisi, 1(2), 185-202.
• Harvey, F. (2023). Umber Of City Dwellers Lacking Safe Water To Double By 2050, https://www.theguardian.com/environment/2023/mar/22/number-city-dwellers-lacking-access-safe-water-double-2050, (Erişim Tarihi: 08.12.2023).
• Hatipoğlu, M. (.2016). Çevrenin Korunmasında İdari Yaptırımların Caydırıcılık Açısından Değerlendirilmesi, YBHD, 1, 77-118.
• Independent Türkçe. (2021). Çevre ve şehircilik bakanı murat kurum: 2030'larda 2050'lerde artık su savaşları çıkacak, https://www.indyturk.com/node/380456/siyaset/%C3%A7evre-ve-%C5%9Fehircilik-bakan%C4%B1-murat-kurum-2030larda-2050lerde-art%C4%B1k-su-sava%C5%9Flar%C4%B1, (Erişim Tarihi: 08.12.2023).
• İnce, N. (t.y.). Bir İnsan Hakkı Olarak Su Hakkı Ve Dava Edilebilirliği, Marmara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Hukuk Bilimleri Anabilim Dalı, 1-19.
• İnşaat Mühendisleri Odası Su Çalışma Raporu; Su Hakkı Raporu, http://www.imo.org.tr/resimler/dosya_ekler/03f0de3afe0fba3_ek.pdf, (Erişim Tarihi, 22.04.2020).
• İnşaat Mühendisleri Odası Su Çalışma Grubu. (2009). Su hakkı raporu, TMH – 454, 28-42.
• İstanbul Üniversitesi Balık Hastalıkları Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Ders Notları. (t.y.). https://cdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=balik-hastaliklari-ders-notu.pdf, (Erişim Tarihi: 05.12.2023).
• Kaplan, A. (1999). Küresel Çevre Sorunları ve Politikaları. Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yayınları Tezler Dizisi: 9.
• Kartal, F. Suyun Metalaşması, Suya Erişim Hakkı ve Sosyal Adalet; https://www.suhakki.org/2010/05/suyun-metalasmasi-suya-erisim-hakki-ve-sosyal-adalet/, (Erişim Tarihi, 22.04.2020).
• Kaya, A; “Kaliteli Su Nasıl Anlaşılır?” http://www.hurriyet.com).tr/kelebek/saglik/iyi-su-nasil-olmalidir-kaliteli-suyun-ph-degeri-kac-olmalidir-40720613, (Erişim Tarihi, 24.01.2018).
• Kerala High Court Perumatty Grama Panchayat vs State Of Kerala. (2003). Equivalent citations: 2004 (1) KLT 731.
• Kılıç, S. (2009). Su Yönetiminde Yeni Bir Yaklaşım: Su Hakkı, H.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 27(2), 45-59.
• Kocatüfek, K. (2022). Çevre hukukunda yeni bir yaklaşım: çevrenin hakkı, İstanbul Medipol Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Meuresiduo. (2021). 7 countries that reward their inhabitants for recycling correctly, https://www.meuresiduo.com/blog-en/7-countries-that-reward-their-inhabitants-for-recycling-correctly/, (Erişim Tarihi: 11.12.203).
• Milliyet. (2018). Aym'den örnek karar: temiz su insan hakkıdır!, https://www.milliyet.com.tr/yerel-haberler/kars/aymden-ornek-karar-temiz-su-insan-hakkidir-12782022, (Erişim Tarihi: 08.12.2023).
• NTV. (2019). Burdur'da kusma ve ishal vakalarının sayısı 2 bin 213'e ulaştı, https://www.ntv.com.tr/turkiye/burdurda-kusma-ve-ishal-vakalarinin-sayisi-2-bin-213e-ulasti,81MYjp52i0ukXkvJTk7AzA, (Erişim Tarihi: 09.12.2023).
• Orhon, D. Sözen, S. (2002). Su yönetimi ve sürdürülebilir kalkınma. Vizyon Yayınevi.
• Özcan, S. Küresel Konferanslar ve Çevre Sorunları: Çevre Kalkınma ve Etik Açısından Eleştirel Bir Değerlendirme, Türkiye, 761-780.
• Özel, A. Su Kirliliği ve Nedenleri, http://websitem.karatekin.edu.tr/user_files/ardaozen/files/orm424_week10.pdf, (Erişim Tarihi, 16.04.2018).
• Özhaseki, M. (2017). Türkiye Çevre Sorunları ve Öncelikleri Değerlendirme Raporu, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı.
• Polat, A. (2009). Bir damla su. A4 Ofset Matbaacılık.
• Sanera, M. (1999). Korkular değil gerçek. Liberte Yayınları, Ankara.
• Sav N, Ö. (2007). “Su Hakkı” Olmalı Mı? ”. TBB Dergisi, 72, 134-151.
• Semiz, Y. (2014). Anayasa Mahkemesinin Çevre Hakkı Perspektifi, Hacettepe HPD, 4(2), 1-46.
• Serttaş Ayaz, E. (2023). Burdur Yeşilova TOKİ’lerde su sorunu çözülüyor mu?, https://www.burdurgazetesi.com/haber/18089036/burdur-yesilova-tokilerde-su-sorunu-cozuluyor-mu, (Erişim Tarihi: 08.12.2023).
• Sınmaz, K. Ortadoğu Su Krizi ve Türkiye, https://insamer.com/tr/ortadogu-su-krizi-ve-turkiye_697.html, (Erişim Tarihi, 22.04.2020).
• Sivil ve Ekolojik Haklar Derneği. (2017). Türkiye’de ve dünyada su krizi ve su hakkı mücadeleleri. Aydesa Matbaacılık.
• Sözcü. (2019). Burdur’da Bin 400 Kişi Sudan Zehirlendi. https://www.sozcu.com.tr/2019/saglik/burdurda-bin-400-kisi-sudan-zehirlendi-3419966/, (Erişim Tarihi: 26.09.2023).
• Sülün, O. M. Su Kirliliği Nedir, Su Kirliliğinin Etkileri Nelerdir? https://www.uplifers.com/su-kirliligi-nedir-su-kirliliginin-etkileri-nelerdir/, (Erişim Tarihi, 30.03.2019).
• Şahin, B. (2016). Küresel bir sorun: su kıtlığı ve sanal su ticaret, Hitit Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çorum.
• Şirin, T. (2012). Su hakkı ve suyun özelleştirilmesine karşı bazı anayasal tecrübeler. Yüce, N., Hasen Push C. ve Erdoğan, E. (Eds.) Türkiye’de Suyun Özelleştirilmesi ve Su Hakkı. (ss.16-22). Sosyal Değişim Derneği.
• T.C. Burdur Belediyesi. (t.y.). İleri Biyolojik Atık Su Arıtma Tesisi İnşaatında İlk Kazma Vuruldu, https://www.burdur.bel.tr/ileri-biyolojik-atik-su-aritma-tesisi-insaatinda-ilk-kazma-vuruldu/, (Erişim Tarihi: 26.09.2023)
• T.C. Burdur Valiliği. (2021). Çevre ve Şehircilik Bakanı Kurum, Burdur’a Ziyarette Bulundu, http://www.burdur.gov.tr/cevre-ve-sehircilik-bakani-kurum-burdura-ziyarette-bulundu, (Erişim Tarihi, 04.10.2023).
• T.C Milli Eğitim Bakanlığı Aile ve Tüketici Hizmetleri (2014). Su Kirliliği ve Önlemleri, Ankara.
• T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı. (2021). T61 Bölgesi Çevresel Durum Değerlendirme Raporu. https://baka.ka.gov.tr/assets/upload/dosyalar/tr61-bolgesi-cevresel-durum-degerlendirme-raporu.pdf, (Erişim Tarihi: 07.12.2023).
• T.C Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı; GAP Nedir, http://www.gap.gov.tr/gap-nedir-sayfa-1.html, (Erişim Tarihi, 22.04.2020).
• T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı (2021). Dünyada 844 Milyon İnsan İçme Suyuna, 2,1 Milyar İnsan Temiz Suya Ulaşamıyor, https://www.tarimorman.gov.tr/Haber/4960/Dunyada-844-Milyon-Insan-Icme-Suyuna-21-Milyar-Insan-Temiz-Suya-Ulasamiyor, (Erişim Tarihi: 02.12.2023).
• TEMA. (2013). 17 Haziran Dünya Çölleşmeyle Mücadele Günü. https://www.tema.org.tr/basin-odasi/basin-bultenler/17-haziran-dunya-collesmeyle-mucadele, (Erişim Tarihi: 02.12.2023).
• Timur, D. (2020). Uluslararası Hukuk ve Karşılaştırmalı Hukukta Su Hakkının Kapsamı ve Türkiye’deki Uygulama, Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1, ı-38.
• TMMOB Kimya Mühendisleri Odası. (2014). Sağlık Bakanlığı su kirliliği konusunda Ankara Büyükşehir Belediyesini uyardı!, https://www.kmo.org.tr/genel/bizden_detay.php?kod=1811&tipi=&sube=1, (Erişim Tarihi: 09.12.2023).
• Topçu, E. (2009). Bir İnsan Hakkı Olarak Su Hakkı, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Türkiye Barolar Birliği. (2014). Uluslararası çevre koruma sözleşmeleri. (2.Baskı) Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara.
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. (t.y.). Çevre, İklim Değişikliği ve Suya Dair Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri. https://www.mfa.gov.tr/surdurulebilir-kalkinma.tr.mfa, (Erişim Tarihi: 06.12.2023).
• Uluslararası Çevre Sözleşmeleri; https://docplayer.biz.tr/306088-Uluslararasi-cevre-sozlesmeleri.html, (Erişim Tarihi, 21.04.2020).
• United Nations. (t.y.). Academic Impact. https://www.un.org/en/academic-impact/sustainability, (Erişim Tarihi: 6 Aralık 2023).
• Ünlü, A. (2007). Hazar Gölü Su Kalitesinin Fiziksel ve İnorganik Kimyasal Parametreler Açısından İncelenmesi, Gazi Üniversitesi Mimarlık ve Mühendislik Fakültesi Dergisi, 23(1), 120-127.
• Yerli, C., Çakmakcı, T., Şahin, Ü. ve Tüfenkçi, Ş. (2020). Ağır Metallerin Toprak, Bitki, Su ve İnsan Sağlığına Etkileri. Türk Doğa ve Fen Dergisi, 9(özel sayı), 103-114.
• Yetiş, Ü. ve Dilek, F. B. (1997). I su kaynaklarında kirlenme ıı içme suyu arıtımı, Yyaem Yayınları.
• Yılmaz, H. ve Yücel, T. (2022). Sürdürülebilir Kalkınmanın Sağlanmasında Uluslararası Çalışmalar ve Eleştirileri, Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 5(3), 691-702.
• Yılmaz, E. (2017). Çevre temizliği. Eğitim Yayınevi.
• Yiğitbaşıoğlu, H. ve Uğur, A. (2010). Burdur gölü havzasında arazi kullanım özelliklerinden kaynaklanan çevre sorunları, Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi 2(2), 129-143.
• World Health Organization. (2019). 1 in 3 people globally do not have access to safe drinking water – UNICEF, WHO, https://www.who.int/news/item/18-06-2019-1-in-3-people-globally-do-not-have-access-to-safe-drinking-water-unicef-who, (Erişim Tarihi: 08.12.2023).
• World Health Organization. (2022). Cholera. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cholera?gclid=EAIaIQobChMIib7RuKbxggMVXpFoCR1MEgUaEAAYASAAEgJuufD_BwE, (Erişim Tarihi: 02.12.2023).
• World Health Organization. (2023). Drinking-water, https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/drinking-water, (09.12.2023).
• World Resourcez Institute. (2023). 25 Countries, Housing One-quarter of the Population, Face Extremely High Water Stress. https://www.wri.org/insights/highest-water-stressed-countries, (Erişim Tarihi, 29.11.2023).