FİLYOS VADİ PROJESİNİN EKONOMİK ETKİLERİNİN SOSYAL HESAPLAR MATRİSİ ÇARPAN ANALİZİ İLE DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 26, 261 - 285, 29.12.2023

Ersin Arslan Zafer Öztürk

Öz

Üretim sürecinde en önemli girdi maliyetleri arasında enerji ve ulaşım yer almaktadır. Bu kapsamda Karadeniz Havzasında çıkarılarak Filyos Liman sahasında depolanıp işlenecek ve oradan Filyos Endüstri sahasına ulaştırılacak yerli doğalgazın yüksek teknoloji üretimi için gerekli olan düşük maliyetli enerji kaynağı oluşturması beklenmektedir. Yine önemli bir üretim maliyet kalemi olan ulaşım maliyetlerinin Filyos Limanı ile düşürülerek dış ticarette rekabet avantajı sağlanması planlanmaktadır. Bu çalışmada, Türkiye ekonomisi için son yılların en önemli projeleri arasında gösterilen Filyos Vadi Projesinin beraberinde getireceği olası ekonomik etkiler, Sosyal Hesaplar Matrisi (SHM) kullanılarak analiz edilmektedir.
Çalışmada, Filyos Vadi Projesi kapsamında kurulacak olan endüstri bölgesindeki sektörlerin ülke ekonomisi üzerindeki etkilerini incelemek için kurgulanan SHM’de temel senaryo, mal ve hizmet üretiminde girdi maliyetinin ve ulaştırma maliyetinin azalması sonucu gelirlerin %1 artması şeklinde oluşturulmuştur. Kurgulanan senaryo çerçevesinde gerçekleştirilen çarpan analizi ile üretimde %10, ara girdi talebinde %12, GSYİH’de %4 ve gelirde %4,5 artış olacağı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

SHM, Filyos Vadi Projesi, Çarpan Analizi

EVALUATION OF THE ECONOMIC IMPACTS OF THE FILYOS VADI PROJECT BY SOCIAL ACCOUNTS MATRIX MULTIPLIER ANALYSIS

Öz

Energy and transportation have an important place among the most important input costs in the production process. In this context, it is expected that domestic natural gas, which will be extracted in the Black Sea Basin, stored and processed in the Filyos Port area, and delivered to the Filyos Industry area from there, will form the low-cost energy source required for high-tech production. It is planned to provide competitive advantage in foreign trade by reducing transportation costs, which is also an important production cost, with Filyos Port. In this study, the possible economic effects of the Filyos Vadi Project, which is shown as one of the most important projects for the Turkish economy in recent years, are analyzed by using the Social Accounts Matrix (SAM).
In the study, the basic scenario in the SAM, which was designed to examine the effects of the sectors in the industrial zone to be established within the context of the Filyos Valley Project, on the country's economy, was formed as a 1% increase in revenues as a result of the decrease in cost of input and transportation costs in the production of goods and services. With the multiplier analysis carried out within the framework of the scenario, it has been concluded that there will be 10% increase in production, 12% increase in intermediate input demand, 4% increase in GSYİH and 4,5% increase in income.

Anahtar Kelimeler

SAM, Filyos Valley Project, Multiplier Analysis

Kaynakça

• Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü (AYGM) (2020). Filyos Limanı/Endüstri Bölgesi Bağlantıları Projesi: Taslak Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirme Raporu, Ankara.
• Arslan, E., & Öztürk, Z. (2021). Türkiye’de AK Parti Dönemi Ulaştırma Yatırım Politikalarında Sosyal, Siyasal ve Ekonomik Hedefler. Kamu Yönetimi ve Politikaları Dergisi, 2(3), 325-353.
• Atıcı, C. (2002). Sosyal Hesaplar Matrisi Modellemesiyle Gelir Dağılımı: Türkiye’nin Dışsal ve İçsel Politikaları, Türkiye V. Tarım Ekonomisi Kongresi, 305-309.
• Atış, E., & Çelikoğlu, Ş. (2019). Sosyo-ekonomik ve çevresel yönleriyle Filyos Vadi Projesi. International Social Sciences Studies Journal, 5(29), 49-68.
• Baylan, Ü (2021). Filyos Çalıştayı, Çeştepe, H., Başhan, A., & Gür, Fehmi (Ed). Yatırım, Üretim, İstihdam, Bildiri Kitabı, Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi, 25-29.
• Breisinger, C., Thomas, M., & Thurlow, J. (2009). Social accounting matrices and multiplier analysis: An introduction with exercises (Vol.5). Intl Food Policy Res Inst.,1-41.
• Ceyhan, M. S., Kamacı, M., & Peçe, M. A. (2017). Batı Karadeniz Bölgesinin Kalkınmasında Filyos Projesi Başat Bir Rol Oynayabilir mi? Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, (2), 44-66.
• Çeştepe, H., Başhan, A., & Gür, F. (Ed.) (2021). Filyos Çalıştayı Bildiri Kitabı: Yatırım, Üretim, İstihdam (Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Yayınları), Zonguldak, 40-327.
• Çetinkaya, M. (2014). Filyos Vadisi Projesi. Filyos Valley Project), Batı Karadeniz Kalkınma Ajansı, Zonguldak,1-37.
• Defourny, J., & Thorbecke, E. (1984). Structural path analysis and multiplier decomposition within a social accounting matrix framework. The Economic Journal, 94(373), 111-136.
• De Santis, R. A., & Ozhan, H. G. (1997). Social accounting matrix for Turkey 1990. Economic Systems Research, 9(3), 281-285.
• Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (EPDK) (2022). Doğalgaz Piyasası Sektör Raporu, Ankara,1-76.
• Filyos Vadi Projesi (2019). Proje Hakkında, https://www.filyosvadisi.com/proje-hakkinda (09.07.2023)
• Grais, W., De Melo, J., & Urata, S. (1984). A general equilibrium estimation of the effects of reductions in tariffs and quantitative restrictions in Turkey in 1978 (No. 98). Development Research Department, Economics and Research Staff, World Bank, Report No. DRD98,1-44.
• Güney, Y (2020). Gelir Vergisi Tarifelerinin Ekonomik Etki Analizi: Türkiye İçin Bir Sosyal Hesaplar Matrisi Modellemesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul,1-371.
• Hayden, C., & Round, J. I. (1982). Developments in social accounting methods as applied to the analysis of income distribution and employment issues. World Development, 10(6), 451-465.
• Holland, D., & Wyeth, P. (1993). SAM multipliers: their decomposition, interpretation and relationship to input-output multipliers. Research bulletin (USA). no. XB1027,1-46.
• Hazine ve Maliye Bakanlığı (2006-2020). Muhasebat Genel Müdürlüğü, Merkezi Yönetim Bütçe İstatistikleri. https://muhasebat.hmb.gov.tr/merkezi-yonetim-butce-istatistikleri (09.07.2023)
• Karaca, Z. (2018). Sosyal Hesaplar Matrisi Üzerinden Çarpan Analizi: Türkiye İçin Bir Uygulama. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, 8(15), 83-89.
• King, B. (1981). What is a SAM? A Layman’s Guide to Social Accounting Matrices". World Bank, Staff Working Paper No.463, (1-64).
• Korkmaz, M (2021). Filyos Çalıştayı, Çeştepe, H., Başhan, A., & Gür, Fehmi (Ed), Yatırım, Üretim, İstihdam, Bildiri Kitabı, Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi, 103.
• Maliye Bakanlığı (2013). Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü, Merkezi Yönetim Bütçe Gerçekleşmeleri ve Beklentiler Raporu, Ankara.
• Polat, G. E., (2021). Kamu Politikası Oluşturmada Sosyal Hesaplar Matrisi Temelli Gelir Çarpan Analizi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara,1-146.
• Pyatt, G., & Round, J. I. (1979). Accounting and fixed price multipliers in a social accounting matrix framework. The Economic Journal, 89(356), 850-873.
• Roland-Holst, D. W., & Sancho, F. (1995). Modeling prices in a SAM structure. The review of economics and statistics, 361-371.
• Round, J. (2003). Social accounting matrices and SAM-based multiplier analysis. The impact of economic policies on poverty and income distribution: Evaluation techniques and tools, 14, 261-276.
• Şenerdem, E. D. (2013). Elektirik Sektörü Reformu Uygulamalarının Türk Ekonomisine Etkisi: Bir Sosyal Muhasebe Matrisi Analizi. Adam Academy Journal of Social Sciences, 3(2),35-52.
• TCMB (2012). Finansal İstikrar Raporu, II. Ulusal Ekonomik Görünüm,1-33.
• T.C. Kalkınma Bakanlığı (2014). Onuncu Kalkınma Planı, Yurtiçi Tasarruflar Özel İhtisas Komisyon Raporu, Ankara,1-89.
• TÜİK (2012). İstatistik Veri Portalı, 2012 Arz ve Kullanım Tabloları. https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=Ulusal-Hesaplar-113 (10.07.2023).
• Turan, İ (2021). “Filyos, Çin İpek Yolunun Önemli Limanı Olmaya Aday”, Habertürk Gazetesi, https://www.haberturk.com/zonguldak-haberleri/84822748-ozel-filyos-cin- (09.07.2023).
• Uzun, O (2021). Akıllı Lojistik Odağında Filyos Projesi, Bartın Üniversitesi, https://w3.bartin.edu.tr/haberler/universitemizde-akilli-lojistik-odaginda-filyos-projesi-konusuldu.html (09.07.2023).