FARKLI TEKNOLOJİ YOĞUNLUKLARI AÇISINDAN DÖVİZ KURLARININ DIŞ TİCARET ÜZERİNDEKİ ETKİSİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 26, 311 - 338, 29.12.2023

Tuba Bilgin Metin Berber

Öz

Bu çalışmada reel efektif döviz kurunun, ürünlerin teknoloji yoğunluğuna göre sınıflandırılmasıyla ulaşılan imalat sanayi ihracat ve ithalat verileri üzerindeki etkisi incelenmektedir. Bu kapsamda, Türkiye için 1996-2018 dönemine ait çeyreklik verilerin dikkate alındığı çalışmada, reel efektif döviz kurunun yüksek, orta-yüksek, orta-düşük ve düşük teknolojili ürün gruplarının ithalat ve ihracatı üzerindeki etkisinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda; ilgili değişkenler arasındaki ilişkinin tespiti için VAR analizi kapsamında Johansen eşbütünleşme, Toda-Yamamoto nedensellik testi, etki tepki fonksiyonu ve varyans ayrıştırması yöntemlerinden faydalanılmıştır.
Analizlerden elde edilen bulgulara göre; ihracat açısından yüksek teknolojili ürünlerin diğer teknoloji ürünlerine kıyasla, ithalat açısından ise yine yüksek teknolojili ürünlerin düşük teknolojili ürünlere kıyasla reel efektif kura ve şoklarına daha duyarlı olduğu ifade edilebilmektedir. Ayrıca; orta-düşük teknoloji düzeyi hariç, ürünlerin teknoloji düzeyi arttıkça ithalatın kur esnekliğinin arttığı gözlemlenmektedir. Dolayısıyla; Türkiye için reel efektif kurun, imalat sanayi dış ticareti üzerindeki etki derecesinin teknoloji yoğunluğuna göre değiştiği söylenebilmektedir. Toda-Yamamoto nedensellik analizine göre ise ihracat modellerinin hiçbirinde reel efektif kur ile ihracat arasında nedensel bir bağa rastlanmazken ithalat modellerinde, orta-yüksek teknoloji hariç diğer teknoloji düzeylerinde kurdan ithalata doğru nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Döviz Kuru, İmalat Sanayi, Teknoloji Yoğunluğu, Dış Tİcaret, VAR Modeli

THE EFFECT OF EXCHANGE RATES ON FOREIGN TRADE IN TERMS OF DIFFERENT TECHNOLOGY INTENSITIES: THE CASE OF TURKEY

Öz

In this study, the effect of real effective exchange rate on the data of manufacturing industry export and import, which is obtained by classifying the products according to technology density, is being investigated. It is aimed at determining the effect of real effective exchange rate on import and export of high, medium-high, medium-low and low-technology product groups in the current study, within which the work of quarterly data for the period 1996-2018, for Turkey is taken into account. In accordance with this purpose, in order to determine the relationship between the related variables, Johansen cointegration within the scope of VAR analysis, Toda-Yamamoto causality test, effect response function and variance decomposition methods were used.
According to the findings of the analysis when real effective rates and shocks compared in terms of exports high-tech products are more sensitive when compared to other technology products, in terms of imports high technology products are more sensitive to low technology products. Moreover, except for the medium-low technology level, it is observed that the exchange rate elasticity of imports increases as the technology level of the products increases. Therefore, it can be said that the effect of real effective exchange rate on manufacturing foreign trade varies according to technology density for Turkey. According to the Toda-Yamamoto causality analysis, no causal link between the real effective exchange rate and export was found in any of the export models, while the causality relationship between the exchange rate and the import in import models was determined at all technology levels except medium-high technology.

Anahtar Kelimeler

Exchange Rate, Manufacturing Industry, Technology Intensity, Foreign Trade, VAR Model

Kaynakça

• Afriye, K. & Kundu, S. (1994). Real Exchange Rate Effects on Technology-Intensive Exports: A Three-Country Multiproduct Study, The International Trade Journal, 8(3), 293-319.
• Cimoli, M., Fleitas, S. & Porcile, G. (2013). Technological Intensity of The Export Structure and The Real Exchange Rate, Economics of Innovation and New Technology, 22(4), 353-372.
• Cuaresma, J. C. & Wörz, J. (2005). On Export Composition and Growth, Review of World Economics, 141(1), 33-49.
• Değer, M. K. (2007). İhracatın Kompozisyonu ve Ekonomik Büyüme: Orta Gelirli Ülkeler Üzerine Panel Veri Analizleri (1982-2004), Ankara: İmaj Yayınevi.
• Doğan, B., Eroğlu, Ö. & Değer, O. (2016). Enflasyon ve Faiz Oranı Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Türkiye Örneği, Çankırı Karatekin Üniversitesi İİBF Dergisi, 6(1), 405-425.
• Enders, W. (2015). Applied Econometric Time Series, 4th Ed., Alabama: Wiley.
• Engle, R. F., & Granger, C. W. (1987). Co-integration and Error Correction: Representation, Estimation, and Testing. Econometrica: journal of the Econometric Society, 251-276.
• Falk, M. (2009). High-tech Exports and Economic Growth in Industrialized Countries, Applied Economics Letters, 16(10), 1025-1028.
• Gujarati, D. N. (2015). Örneklerle Ekonometri, (Çev. Nasip Bolatoğlu), 2nd. Ed., New York: Palgrave Macmillan.
• Hatzichronoglou, T. (1997). Revision of the High-Technology Sector and Product Classification, OECD Science, Tecnology and Industry Working Papers, No. 1997/02, Paris.
• Hooy, C. W., Siong-Hook, L. & Tze-Haw, C. (2015). The Impact of The Renminbi Real Exchange Rate on ASEAN Disaggregate Exports to Chine, Economic Modelling, 47, 253-259.
• Hunegnaw, F. B. (2017). Real Exchange Rate and Manufacturing Export Competitiveness in Eastern Africa, Journal of Economic Integration, 32(4), 891-912.
• Ingham, B. (2004). International Economics A European Focus, 1th Ed., Harlow: Financial Times Prentice Hall.
• Johansen, S. & Juselius, K. (1990). Maximum Likelihood Estimation and Inference on Cointegration-With Applications to The Demand for Money, Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 52(2), 169-210.
• Johansen, S. (1988). Statistical Analysis of Cointegration Vectors, Journal of Economic Dynamics and Control, 12(2-3), 231-254.
• Karaçor, Z. & Gerçekler, M. (2012). Reel Döviz Kuru ve Dış Ticaret İlişkisi: Türkiye Örneği (2003-2010), SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 12(23), 289-312.
• Kato, A. (2015). Effects of Exchange Rate Changes on East Asian Technology-Intensive Exports, The Journal of International Trade & Economic Development, 24(6), 809-821.
• Lütkepohl, H. (2005). New Introduction to Multiple Time Series Analysis, Berlin: Springer.
• OECD. (2011). ISIC Rev. 3 Technology Intensity Definition, https://www.oecd.org/sti/ind/483 50231.pdf (01.06.2018).
• Özdamar, G. (2015a). Farklı Teknoloji Düzeyleri Ekseninde Döviz Kurunun İthalata Etkisi: Türkiye Örneği, IV. Anadolu International Conference in Economics (EconAnadolu), Eskişehir, 1-27.
• Özdamar, G. (2015b). Gelir Düzeyi ve Döviz Kurunun Farklı Teknoloji Düzeyleri Açısından İmalat Sanayisi Dış Ticaretine Etkisi: Türkiye Üzerine Ampirik Bir İnceleme, Ekonomik Yaklaşım Association, EY International Congress on Economics II (EYC2015), No. 28, Ankara.
• Sims, C. A. (1980). Macroeconomics and Reality, Econometrica, 48(1), 1-48.
• Tarı, R. & Yıldırım, D. Ç. (2009). Döviz Kuru Belirsizliğinin İhracata Etkisi: Türkiye İçin Bir Uygulama, Yönetim ve Ekonomi, 16(2), 95-105.
• Telatar, O. M., Değer, M. K. & Doğanay, M. A. (2016). Teknoloji Yoğunluklu Ürün İhracatının Ekonomik Büyümeye Etkisi: Türkiye Örneği (1996:Q1-2005Q3), Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 30(4), 921-934.
• Temurlenk, M. S. (1998). Türkiye’de İktisadi Dalgalanmaların Analizi: Bir Yapısal VAR Modeli Uygulaması, Atatürk İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 12(1-2), 55-70.
• Terzi, H. ve Yurtkuran, S. (2016). Türkiye’de Eğitim ve İktisadi Büyüme İlişkisi: Sims ve Toda-Yamamoto Nedensellik Analizleri, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 11(2), 7-24.
• Toda, H. Y. ve Yamamoto, T. (1995). Statistical Inference in Vector Autoregressions With Possibly Integrated Processes, Journal of Econometrics, 66 (1-2), 225-250.
• Wierts, P., Van Kerkhoff, H. & De Haan, J. (2012). Trade Dynamics in The Euro Area: The Role of Export Destination and Composition, DNP Working Paper, No. 354, Amsterdam.
• Yavuz, N. Ç. (2006). Türkiye’de Turizm Gelirlerinin Ekonomik Büyümeye Etkisinin Testi: Yapısal Kırılma ve Nedensellik Analizi, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 7(2), 162-171.
• Yavuz, N. Ç. (2014). Finansal Ekonometri, İstanbul: Der Yayınları.
• Yıldız, Ü. (2017). BRICS Ülkeleri ve Türkiye’de Yüksek Teknoloji İhracatı ve Ekonomik Büyüme İlişkisinin Panel Veri Analizi, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 53, 26-34.
• Yolcu Karadam, D. & Özmen, E. (2015). Teknoloji Yenilik ve Türkiye Dış Ticareti, İktisat İşletme ve Finans, 30(357), 9-34.