DETERMINATION OF NON-MEDICAL HELP-SEEKING BEHAVIORS AND DRUG ADHERENCE LEVELS OF PATIENTS WITH CHRONIC MENTAL DISORDERS

Yıl 2024, Cilt: 31 Sayı: 1, 1 - 12, 18.03.2024

Esma Ceren Şişginoğlu Nesibe Günay Molu

https://doi.org/10.17343/sdutfd.1184375

Öz

Objective
This research was conducted to determine the nonmedical
help seeking behaviors and drug compliance
levels of patients with chronic mental disorders.
Material and Method
This research was conducted in descriptive type. The
sample of the study was 191 patients who came to the
Psychiatry Outpatient Clinic of a hospital in Erzurum with
a diagnosis of chronic mental disorder or were newly
diagnosed and accepted to participate in the research.
Personal Information Form, Non-Medical Help Seeking
Behavior Information Form and Medication Adherence
Rating Scale (MARS) were used to collect data. Chisquare
test, T-test, analysis of variance were used in
the analysis of the data.
Results
In our research, it was found that 79.6% of the patients
sought non-medical help, 86.4% first applied to the
physician when the symptoms of the disease appeared
and 73.3% of them were the person who used the
religious title (religious) for the first time they applied
in non-physician applications. The method applied to
diagnose the patient in the non-physician application
was found to be 78.5% prayer and amulet. Gender,
age, marital status, place of residence, education,
employment and income level and non-medical help
seeking behaviors of patients with chronic mental
disorders were found to be statistically significant.
It was determined that patients with chronic mental
disorders had a mean score of 14.61±2.39 on the
Medication Adherence Rating Scale.
Conclusion
Non-medical help-seeking behaviors of patients
with chronic mental disorders adversely affect drug
adherence levels. In line with this result, it can be
suggested that psychiatric nurses should play an
educational role on drug compliance and take initiatives
to increase the knowledge of patients and to evaluate
their non-medical help-seeking behaviors at the same
time.

Anahtar Kelimeler

Chronic mental disorders, Psychiatric nursing, Medication adherence, Non-medical help seeking behavior.

KRONİK RUHSAL BOZUKLUĞU OLAN HASTALARIN TIP DIŞI YARDIM ARAMA DAVRANIŞLARI VE İLAÇ UYUM DÜZEYLERİNİN BELİRLENMESİ

Öz

Amaç
Bu araştırma kronik ruhsal bozukluğu olan hastaların
tıp dışı yardım arama davranışları ve ilaç uyum düzeylerini
belirlemek amacıyla yapılmıştır.
Gereç ve Yöntem
Bu araştırma tanımlayıcı türde yapılmıştır. Araştırmanın
örneklemini Erzurum ilinde bulunan bir hastanenin
Psikiyatri Polikliniği’ne kronik ruhsal bozukluk tanısı ile
başvuran ya da başvurduğunda yeni tanı alan ve araştırmaya
katılmayı kabul eden 191 hasta oluşturmuştur.
Verilerin toplanmasında araştırmacı tarafından oluşturulan
Kişisel Bilgi Formu, Tıp Dışı Yardım Arama Davranışı
Bilgi Formu ve Tıbbi Tedaviye Uyum Oranı Ölçeği
(TTUOÖ) kullanılmıştır. Verilerin analizinde ki-kare
testi, T-testi, varyans analizi kullanılmıştır.
Bulgular
Araştırmamızda hastaların %79,6’sının tıp dışı yardım
aradığı, %86,4’ünün hastalık belirtileri ortaya çıkınca
ilk olarak hekime başvurduğu ve %73,3’ünün hekim
dışı başvurularda ilk başvurdukları kişinin dini unvanı
kullanan kişi (hoca) olduğu bulunmuştur. Hekim dışı
başvurulan yerde hastaya tanı koymak için uygulanan
yöntem %78,5 oranında dua ve muska olarak bulunmuştur.
Kronik ruhsal bozukluğu olan hastaların, cinsiyet,
yaş, medeni durum, yaşanılan yer, eğitim durumu,
çalışma durumu ve gelir düzeyi ile tıp dışı yardım arama
davranışlarının istatistiksel olarak anlamlı olduğu
belirlenmiştir. Kronik ruhsal bozukluğu olan hastaların-
Tıbbi Tedaviye Uyum Oranı Ölçeği puan ortalamasının
14,61±2,39 olduğu saptanmıştır.
Sonuç
Kronik ruhsal bozukluğu olan hastaların tıp dışı yardım
arama davranışları ilaç uyum düzeylerini olumsuz etkilemektedir.
Bu sonuç doğrultusunda psikiyatri hemşirelerinin
ilaç uyumu konusunda eğitici rolde olması,
hastaların bilgi birikimlerini arttırmaya ve aynı zamanda
tıp dışı yardım arama davranışlarını değerlendirmeye
yönelik girişimlerde bulunması önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

İlaç uyumu, Kronik ruhsal bozukluklar, Psikiyatri hemşireliği, Tıp dışı yardım arama davranışı

Kaynakça

• 1. World Health Organization (WHO). 2022 [ cited 12 January 2022]. Available from: https://www.who.int/news-room/fact- sheets/detail/mental-disorders
• 2. Baysan Arabacı L, Büyükbayram A, Aktaş Y, Taşkın N. Kronik ruhsal bozukluk tanısı alan hastaların bakım verenlerine verilen psikoeğitimin yaşadıkları güçlük ve psikososyal uyumlarına etkisi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi. 2018;9(3):175-85.
• 3. Kelleci M, Ata EE. Psikiyatri kliniğinde yatan hastaların ilaç uyumları ve sosyal destekle ilişkisi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi. 2011;2(3):105-10.
• 4. Demirkol ME, Tamam L. Psikiyatrik bozukluklarda tedavi uyumu. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar. 2016;8(1):85-93.
• 5. Rathi Devi M, Prakash M, EzhilRamya J. Pharmacological factors influencing drug compliance among patients taking psychotropic drugs-a cross-sectional study. National Journal of Physiology, Pharmacy and Pharmacology. 2020;10(11):966-69.
• 6. Yıldız M, Ünal A. Bipolar bozukluğu olan hastalarda uyku kalitesi, biyolojik ritim örüntüsü ve yaşam kalitesinin tedavi uyumuyla ilişkisi. Yaşam Becerileri Psikoloji Dergisi. 2017;1(1):10-23.
• 7. Aksoy A, Kelleci M. Bipolar hastalarda ilaç uyumu: stresle başetme ve sosyal destekle ilişkisi. Düşünen Adam The Journal of Psychiatry and Neurological Sciences. 2016;29:210-18.
• 8. Çam O, Bilge A. Türkiye’de ruhsal hastalığa/hastaya yönelik inanç, tutum ve damgalama süreci: sistematik derleme. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi. 2013;4(2):91-101.
• 9. Bademli K, Lök N. Kronik ruhsal hastalıklarda yardım arama davranışları. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar. 2017;9(2):136-46.
• 10. Karataş S, Çalışkan BB. Toplum ruh sağlığı modelleri: Dünyada ve Türkiye’deki mevcut durum. Türkiye Klinikleri İç Hastalıkları Dergisi. 2020;5(1):34-41.
• 11. Göktaş A, Buldukoğlu K. Ruhsal hastalığı olan bireylerin yardım arama davranışları. Sağlık Bilimleri Üniversitesi Hemşirelik Dergisi. 2022; 4(3):159-164.
• 12. Özbaş D, Buzlu S. Geçmişten günümüze psikiyatri hemşireliği. İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi. 2011;19(3):187-93.
• 13. Uslu E, Buldukoğlu K. Şizofrenide ilaç tedavisine uyum ve psikiyatri hemşiresinin rolü. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi. 2018;7(1):61-72.
• 14. Osterberg L, Blaschke T. Adherence to medication. The New England Journal of Medicine. 2005;353(5):487-97.
• 15. Güleç H, Yavuz A, Topbaş M, Ak İ, Kaygusuz E. Psikiyatri hastalarında tıp dışı çare arama davranışı: Türkiye’de ve Almanya’da yaşayan Türkler arasında karşılaştırmalı bir ön çalışma. Klinik Psikiyatri. 2006;9:36-44.
• 16. Ünal S, Kaya B, Yalvaç HD. Psikotik hastalarda hastalık açıklama modeli ve çare arama davranışı. Türk Psikiyatri Dergisi. 2007;18:38-47.
• 17. Bahar A, Savaş HA, Bahar G. Psikiyatri hastalarında tıp dışı yardım arama davranışının değerlendirilmesi. New Symposium Journal. 2010;48(3):216-22.
• 18. Güleç G, Yenilmez Ç, Ay F. Bir anadolu şehrinde psikiyatri kliniğine başvuran hastaların hastalık açıklama ve çare arama davranışları. Klinik Psikiyatri. 2011;14:131-42.
• 19. Dikeç G, Kutlu Y. Ruhsal bozukluklarda tedavi uyumunu artırmak için bir yöntem: tedaviye uyum programı. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi. 2015;6(1):40-46.
• 20. Şahin Ş, Elboğa G. Toplum ruh sağlığı merkezinden yararlanan hastaların yaşam kalitesi, tıbbi tedaviye uyumu, içgörü ve işlevsellikleri. Cukurova Medical Journal. 2019;44(2):431-38.
• 21. Gutierrez-Rojas L, Martinez-Ortega JM, Perez-Costillas L, Jimenez-Fernandez S, Carretero MD, Gurpegui M. Illness insight and medication adherence among patients with bipolar disorder. TheJournal of Nervous and Mental Disease. 2020;208(6):481-87.
• 22. Stockbridge EL, Webb NJ, Dhakal E, Garg M, Loethen AD, NandyK.Antipsychotic medication adherence and preventive diabetes screening in medicaiden rolles with serious mental illness: an analysis of real-world administrative data. BMC Health Services Research. 2021;21(69):1-16.
• 23. Cohen J, Cohen P, West SG, Aiken LS. Applied multiple regression/ correlation analysis for the behavioral sciences. Lawrence Erlbaum Associates Publishers, 2003,3rd ed.
• 24. Kırpınar İ. Erzurum Numune Hastanesi psikiyatri kliniğinde yatan hastalarda ruhsal bozukluklar nedeni ile tıp dışı kişilere başvurma davranışı üzerine bir araştırma. 1992;1(5):24-8.
• 25. Yaşan A, Gürgen F. Psikiyatri ve fizik tedavi polikliniklerine başvuran hastaların geleneksel yardım arama davranışının karşılaştırılması. Dicle Tıp Dergisi. 2004;31(3):20-8.
• 26. Bal U, Cengisiz C, Yılmaz E, Karaytuğ MO, Tamam L. Psikiyatri polikliniğine başvuran hastalarda geleneksel ve tamamlayıcı tıp uygulamalarının özelliği ve yayınlığı. Cukurova Medical Journal. 2017;42(3):533-39.
• 27. Thompson K, Kulkarni J, Sergejew AA. Reliability and validity of a new Medication Adherence Rating Scale (MARS) for the psychoses. Schizophr Res. 2000;42:241-47.
• 28. Koç A. Kronik psikoz hastalarında tedavi uyumunun ve tedavi uyumu ile ilişkili etkenlerin değerlendirilmesi. Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi. 2006.
• 29. Özkorumak E, Güleç H, Köse S, Borckardt J, Sayar K. Depresyon hastalarında tıp dışı yardım arama davranışı: aleksitimi bir etken olabilir mi? Klinik Psikiyatri Dergisi. 2006;9:161-69.
• 30. Güner Küçükkaya P, Ünal S. Help-seeking behaviors of Turkish patients prior to accessing a psychiatric polyclinic. Archives of Psychiatric Nursing. 2012;26:145-54.
• 31. Shi W, Shen Z, Wang S, Hall BJ. Barriers to Professional mental health help-seeking among chinese adults: a systematic review. Frontiers in Psychiatry. 2020;11:442.
• 32. Iversen A, Van StadenL, Hughes J, Browne T, Greenberg N, Hotopf M, et al. Help-seeking and receipt of treatment among UK service personnel. British Journal of Psychiatry. 2010;197(2):149-55.
• 33. Basumatary M, Ali A, Daimari BN. Magico-religious beliefs stigma and help-seeking behaviour among the caregivers of persons with schizophrenia. National Journal of Professional Social Work. 2020;21(1):19-26.
• 34. Upadhyaya SK, Raval CM, Sharma DK. The sociocultural factors and patterns of help-seeking among patients with mental illness in the sub-Himalayan region. Industrial Psychiatry Journal. 2018;27(2):279-84.
• 35. Karababa İF, Çiçek E, Çiçek İE, Kayhan F, Aşkın R. Bipolar–I bozukluğu olan hastalarda klinik özellikler ile hastalığın seyri arasındaki ilişki. Selçuk Tıp Dergisi, 2012;28(1): 9-12.
• 36. Yalvaç HD, Kotan Z, Ünal S. Şizofreni hastalarında çare arama davranışı ve ilişkili faktörler: Türkiye'nin doğusunda ve batısındaki iki popülasyon arasında karşılaştırmalı bir çalışma. Düşünen Adam. 2015;28:154-61.
• 37. Sarıkoç G, Demiralp M, Özşahin A, Açıkel CH. Ruhsal hastalıklarda yardım arama: hasta yakınlarının tutumlarına yönelik bir çalışma. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi. 2015;4:32-38.
• 38. Pinkhasov RM, Wong J, Kashanian J, Lee M, SamadiDB,Shabsigh R.Are men shortchanged on health? perspective on health care utilization and health risk behavior in men and women in the unitedstates. Int J Clin Pract. 2010;64(4):475–87.
• 39. Kırpınar İ. Psikiyatrik hastalarda paramedikal iyileştiriciler ve psikoterapiye etkisi. 9. Anadolu Psikiyatri Günleri Kongre Özet Kitabı. 2002; s.27-28, Adana, Türkiye.
• 40. Üstünsoy Çobanoğlu ZS, Aker T, Çobanoğlu N. Şizofreni ve diğer psikotik bozukluğu olan hastalarda tedaviye uyum sorunları. Düşünen Adam. 2003;16(4):211-18.
• 41. Dikeç G, Kutlu Y. Bir grup şizofreni hastasında tedaviye uyum ve etkileyen etmenlerin belirlenmesi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi. 2014;5(3):143-48.
• 42. Onan N. Bir toplum ruh sağlığı merkezindeki hastalarda tıbbi tedaviye uyumun incelenmesi. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 2020;10(3):271-78.
• 43. Pusuroğlu M, Helvacı Çelik F, Baltacıoğlu M, Bahçeci M, Hocaoğlu Ç. Şizofreni hastalarında bağlanmanın işlevsellik, içgörü, ve tedaviye uyum ile ilişkisi. Phnx Med J. 2022;4(1):17-21.
• 44. Kavak F, Yılmaz E. Şizofreni hastalarının tedaviye uyumuna umudun etkisi. Annals of Medical Research. 2018;25(3):416-19.
• 45. Desai R, Nayak R. Effects of Medication Nonadherence and Comorbidity on Health Resource Utilization in Schizophrenia. Journal of Managed Care& Specialty Pharmacy. 2019;25(1):37-46.
• 46. Gebeyehu DA,Mulat H, Bekana L, Asemamaw NT, Biarra MK, Takale WW, et al. Psychotropic medication non-adherence among patients with severe mental disorder attending at Bahir Dar Felege Hiwote Referral hospital, Northwest Ethiopia. 2017. BMC Research Notes. 2019;12(102):1-6.
• 47. Settem VJ, Karanadi H, Praharaj SK. Cognitive deficits, depressive symptoms, insight, and medication adherence in remitted patients with schizophrenia. Indian Journal of Psychiatry. 2019;61(4):335-41.
• 48. Sendt KV, Tracy DK, Bhattacharyya S. A systematicreview of factors influencing adherence to antipsychotic medication in schizophrenia-spectrum disorders. Psychiatry Research. 2015;225:14–30.
• 49. Tareke M, Tesfaye S, Amare D, Belete T, Abate A. Antipsychotic medicationnon-adherence among schizophrenia patients in Central Ethiopia. South African Journal of Psychiatry. 2018;24:11-24.
• 50. Üstün G, Küçük L, Buzlu S. Bir toplum ruh sağlığı merkezinde uygulanan rehabilitasyon programlarına katılan ve katılmayan şizofreni hastalarının bazı sosyodemografik ve hastalıkla ilişkili özellikleri ile tedaviye uyumları ve öz-yeterlilikleri açısından tanımlanması. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi. 2018;9(2):69-79.