Liman-Kent Gerilimini Azaltma Stratejileri

Yıl 2023, Cilt: 05 Sayı: 02, 76 - 96, 07.02.2024

Fikret Zorlu Bahattin Selman Paça

Öz

Bu çalışma, Türkiye'nin kıyı kentlerinde liman-kent etkileşiminin mekânsal yansımalarını ve liman konumunun gelişimini incelemektedir. Liman-kent etkileşimi sonucunda ortaya çıkabilecek sorunların yoğunluğu ve liman-kent gerilimi olarak tanımlanmıştır. Liman bölgelerinin sınıflandırılması ve karşılaştırılması için bir gösterge olan liman-kent gerilim endeksi, liman çevresindeki kentsel nüfus, limanla elleçleme hacmi ve liman ile kentr merkezi arasındaki mesafenin bir fonksiyonu olarak formüle edilmiştir.

Literatürde, limanla ilgili olumsuz dışsallıkları azaltmak için altı strateji/yöntem uyarlanmıştır: Kentsel alanda genişleme, Depolama yoluyla denizde genişleme, Uzmanlaşma, Parçalanma veya Desentralizasyon, Kuru liman gelişimi ve Bölgeselleşme, Yeniden yerleştirme veya Liman göçü. Araştırma bulguları, İstanbul ve Tekirdağ liman bölgelerinin yeni liman geliştirme ve bölgeselleşmeye stratejilerini uyguladığını ortaya koymaktadır. İzmir metropoliten bölgesinde son on yılda yeni bir liman geliştirme projesi başlatılmış ancak inşaat süreci mali nedenlerle durdurulmuştur. Bu nedenle, Alsancak liman stratejisinin yeniden yerleşimi veya göçü tam olarak uygulanmamıştır. Kocaeli liman bölgesinde 27 liman dağınık bir düzende yer almaktadır. Bunlar arasında 18 liman, kara veya deniz dolgusu ile genişleme stratejilerini uygulamıştır.

Anahtar Kelimeler

liman kenti, liman-kent gerilimi, liman yer seçim stratejileri, Türkiye liman bölgeleri

Port-City Tension Relieving Strategies

Öz

This study investigates spatial reflections of port-city interaction and the evolution of port location in coastal cities of Turkey. The intensity and severity of the problems that may arise due to port-city interaction is called port-city tension. The port-city tension index, an indicator for classifying and comparing port regions, is formulated as a function of the urban population around the port, port-related traffic, and the distance between the port and the city center.

In the literature, six strategies/methods are adapted to reduce port-related negative externalities: Expansion in the urban area, Expansion on the sea by landfill, Specialization, Fragmentation or decentralization, Dry port development, and regionalization, and finally Re-location or Port-migration. Research findings reveal that İstanbul and Tekirdağ port regions adopted “new port development and regionalization”. In İzmir metropolitan area, a new port development project was initiated in the last decade but the construction process has been halted due to financial reasons. Therefore, the relocation or migration of the Alsancak port strategy has not been implemented totally. In Kocaeli port region 27 ports are located in a fragmented pattern. Among them 18 ports introduced expansion proposals by land or sea filling.

Anahtar Kelimeler

Port cities, Port-city tension, Port location strategies, Port Regions in Turkey.

Kaynakça

• Başeren B. M. (2018). Liman Bölgesi ve Kentsel Mekân Gelişimi Arasındaki İlişkinin Mersin Kenti Üzerinden İrdelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul.
• Bichou, K., ve Gray, R. (2005). A critical review of conventional terminology for classifying seaports. Transportation Research Part A: Policy and Practice, 39(1), 75-92.
• Bird, J. (1971). Seaports and Seaport Terminals, London: Hutchinson.
• Botasso, A., Conti, M., Ferrari, C. ve Tei, A. (2014). Ports and regional development: a spatial analysis on a panel of European regions. Transportation Research Part A: Policy and Practice, 65, 44-55.
• Jenks, G. F. (1963). Generalization in Statistical Mapping. Annals of the Association of American Geographers, 53(1), 15-26.
• Daamen, T. A. ve Vries, I. (2013). Governing the European port–city interface: institutional impacts on spatial projects between city and port. Journal of Transport Geography, 27, 4-13.
• DİE (1980). Devlet İstatistik Enstitüsü, Genel Nüfus Sayımı, 1980.
• DİE (1985). Devlet İstatistik Enstitüsü, Genel Nüfus Sayımı, 1985.
• Ducruet, C. ve Jeong, O. J. (2005). European port-city interface and its Asian application. https://halshs.archives-ouvertes.fr/Halshs-00458542/ (Erişim Tarihi: 20.8.2020)
• Ducruet, C. ve Lee, S. W. (2006). Frontline soldiers of globalisation: Port–city evolution and regional competition. GeoJournal, 67(2), 107-122.
• Eroğlu, İ. ve Bozyiğit, R. (2013). Aliağa Limanı. Marmara Coğrafya Dergisi, 28, 81-116.
• Fleming, D. K. ve Hayuth, Y. (1994). Spatial characteristics of transportation hubs: centrality and intermediacy. Journal of Transport Geography, 2(1), 3-18.
• Geerlings, H. ve Van Duin, R. (2011). A new method for assessing CO2-emissions from container terminals: a promising approach applied in Rotterdam. Journal of Cleaner Production, 19(6-7), 657-666.
• Hall, P. V. ve Jacobs, W. (2012). Why are maritime ports (still) urban, and why should policy-makers care?. Maritime Policy & Management, 39(2), 189-206.
• Hoyle, B. S. (1989). The Port-City interface: Trends, problems and examples. Geoforum, 20(4), 429-435.
• ICS (International Chamber of Shipping). (2020). Shipping and World Trade: World Seaborne Trade. https://www.ics-shipping.org/shipping-fact/shipping-and-world-trade-world-seaborne-trade/ (Erişim Tarihi: 20.8.2020)
• İMEAK (2019). İstanbul ve Marmara, Ege, Akdeniz, Karadeniz Bölgeleri Deniz Ticaret Odası Sektör Raporu, 2019. İstanbul: İMEAK Yayını.
• Kazgan, G. (2002). Tanzimat'tan XXI. Yüzyıla Türkiye Ekonomisi: Birinci Küreselleşmeden, İkinci Küreselleşmeye. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Kocaeli Valiliği (2012). Kocaeli Limanlarının Demiryolu ve Karayolu Bağlantılarının Yapılması Coğrafi ve Fiziki İmkânları Uygun Olan Limanların Birleştirilmeleri ve İhtisas Limanlarının Oluşturulması, Kocaeli Valiliği Alt Komisyon Raporu, Kocaeli.
• Lee, M. H., Kim, D. C., Hong, S. H. ve Park, J. H. (2008). Development Strategy and Application of New Pyeongtaek Port City Based on Strategic Decision-making Methods. Korean System Dynamics Review, 9(2), 77-103.
• Lee, S. W., Song, D. W. ve Ducruet, C. (2008). A tale of Asia’s world ports: The spatial evolution in global hub port cities. Geoforum, 39(1), 372-385.
• Merk, O. (2013). The Competitiveness of Global Port-Cities: Synthesis Report. OECD Regional Development Working Papers, No. 2013/13. Paris: OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/5k40hdhp6t8s-en (Erişim Tarihi: 20.8.2020)
• Merk, O. (2014). Shipping Emissions in Ports, International Transport Forum Discussion Papers, No. 2014/20. Paris: OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/5jrw1ktc83r1-en (Erişim Tarihi: 20.8.2020)
• Norcliffe, G., Bassett, K. ve Hoare, T. (1996). The emergence of postmodernism on the urban waterfront: geographical perspectives on changing relationships. Journal of Transport Geography, 4(2), 123-134.
• Notteboom, T. E. ve Rodrigue, J. P. (2005). Port regionalization: towards a new phase in port development. Maritime Policy & Management, 32(3), 297-313.
• OECD (2012). Redefining "Urban": A New Way to Measure Metropolitan Areas. Paris: OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/9789264174108-en (Erişim Tarihi: 20.8.2020)
• Tekbaş, D. (1999). Limanlarımızın Ülke Kalkınmasındaki Rolü. Yayınlanmamış Doktora Tezi İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• TÜİK (2019). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi, 2019.
• TÜİK (2020). Türkiye İstatistik Kurumu, Dış Ticaret İstatistikleri, 1980-2020.
• UAB (2020). Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, Denizcilik istatistikleri, 1980-2020.
• UAB (2010). Ulaştırma Bakanlığı, Ulaştırma Kıyı Yapıları Master Plan Çalışması.
• Vallega, A. (1979). Fonctions portuaires et polarisations littorales dans la nouvelle régionalisation de la Méditerranée, quelques réflexions. Villes et ports, développement portuaire, croissance spatiale des villes, environnement littoral, 355-367.
• Wiegmans, B. W. ve Louw, E. (2011). Changing port–city relations at Amsterdam: A new phase at the interface? Journal of Transport Geography, 19(4), 575-583.