Z Kuşağı Tüketicilerin Kişilik Özellikleri ile Turistik Ürün Tercihi Arasındaki İlişkide Seyahat Motivasyonlarının Etkisi: Denizli Örneği

Yıl 2024, Cilt: 21 Sayı: 1, 133 - 148, 29.03.2024

Mehmet Yalçın Sebahattin Karaman

https://doi.org/10.24010/soid.1314639

Öz

Çalışmanın amacı, geleceğin en önemli gezgin demografisi olarak görülen Z kuşağının seyahat nedenleri ile kişilik özelliklerinin belirlenerek, kişilik özellikleri ile turistik ürün tercihi ilişkisinde seyahat motivasyonlarının aracılık rolünün tespit edilmesidir. Araştırmada 18-22 yaş aralığında Denizli ilinde öğrenim gören 577 bireyden anket uygulaması ile veri toplanmıştır. Toplanan veriler açıklayıcı ve doğrulayıcı faktör analizine tabi tutularak değişkenlerin durumu aracılık analizi ile test edilmiştir. Analiz sonucunda araştırma kapmasında yer alan Z kuşağı bireylerinin en önemli seyahat motivasyonlarının arkadaşları ile iyi vakit geçirmek ve zihinsel olarak rahatlamak; en düşük seyahat motivasyonunun ise yeteneklerini göstermek olduğu görülmektedir. Ayrıca Z kuşağı bireylerinin çoğunlukla dışadönük, tutarlı ve duygusal dengesiz kişilik tiplerine sahip olduğu da tespit edilmiştir. Seyahat motivasyonlarının kişilik özellikleri ile turistik ürün tercihi arasındaki ilişkide ise seyahat motivasyonlarının tam aracılık rolü saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Seyahat Motivasyonu, Kişilik Özellikleri, Z Kuşağı, Aracılık Rolü

Etik Beyan

Balıkesir Üniversitesi Sosyal ve Beşerî Bilimler Etik Komisyonu 17.06.2021 tarihli ve 2021/03 sayılı karar.

The Effect of Travel Motivations on the Relationship Between Personality Characteristics and Touristic Product Preference of Generation Z Consumers: The Case of Denizli

Öz

The aim of the study is to determine the travel reasons and personality traits of Generation Z individuals, who are seen as the most important traveler profile of the future, and to determine the mediating role of travel motivation in the relationship between personality traits and touristic product preference. Within the scope of the study, data was obtained by survey technique from 577 persons ranging in age from 18 to 22 and studying in Denizli. The collected data were subjected to explanatory and confirmatory factor analysis, and the status of the variables was tested with mediation analysis. According to the findings, the most important travel reasons of Gen Z individuals are "having a good time with friends" and "being mentally relaxed," while the least important travel motivation is "show off skills”. Furthermore, it has been established that Gen Z people are mostly extroverted, consistent, and emotionally unstable. In the relationship between personality traits and tourist product preference, travel motivation plays a full mediating role. In light of the findings, various recommendations were presented to researchers and practitioners.

Anahtar Kelimeler

Travel motivation, personality traits, generation z, mediation role

Kaynakça

• Allik, J. ve McCrae, R. R. (2002). A Five–Factor Theory perspective. In R. R. McCrae and J. Allik (Eds.), The Five–Factor Model of personality across cultures içinde (303–322). New York: Kluwer Academic/Plenum Publishers.
• Allport, G. W. (1961). Pattern and growth in personality. New York: Holt, Rinehart and Winston.
• Aydin Ozkan, S. ve Kucukkelepce, D. S. (2019). Do university students' personality traits affect their attitudes towards gender roles?. Perspectives in Psychiatric Care, 55(4), 562-569.
• Bansal, H., ve Eiselt, H. A. (2004). Exploratory research of tourist motivations and planning. Tourism Management, 25 (3), 387-396.
• Batur, Z. ve Uygun, K. (2012). İki neslin bir kavram algısı: teknoloji. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,5 (1), ss. 74-88.
• Beyaz, R. (2020). Z Kuşağı tüketicilerin kişilik özellikleri ve bilinçli tüketim eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Gençlik Araştırmaları Dergisi, 8 (22), ss. 51-75.
• Bozkurt, M. ve Şahin, B. (2015). Turizm pazarlaması. Çanakkale: Paradigma Akademi.
• Büyüköztürk, Ş. (2011). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (17. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Castelo-Branco, C., Palacios, S., Ferrer-Barriendos, J., Parrilla, J. J., Manubens, M., Alberich, X. ve Cervantes Study Group. (2008). Understanding how personality factors may influence quality of life: Development and validation of the cervantes personality scale. Menopause, 15 (5), ss. 914-918.
• Crompton, J. (1979). Motivations for pleasure vacation. Annals Of Tourism Research, 6 (4), ss. 408-424.
• Çelik, S. ve Dedeoğlu, B. B. (2019). Psychological factors affecting the behavioral intention of the tourist visiting Southeastern Anatolia. Journal of Hospitality and Tourism Insights, 2 (4), ss. 425–450.
• Çöp, S., İbiş, S. ve Kızıldemir, Ö. (2020). Seyahat motivasyonlarının X, Y ve Z kuşaklarına göre farklılıklarının incelenmesi üzerine bir araştırma. OPUS International Journal of Society Researches, 16 (30), ss. 2528-2550.
• Demirgöz Bal, M. ve Hotun Şahin, N. (2011). Cervantes kişilik ölçeğinin Türkçeye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 8 (1), ss. 39-45.
• Eachus, P. (2004). Using the Brief Sensation Seeking Scale (BSSS) to predict holiday preferences. Personality and individual differences, 36 (1), ss. 141-153.
• Ewen, R. B. (2014). An introduction to theories of personality (7.ed). New York And London: Psychology Press.
• Field, A. (2013). Discovering statistics using IBM SPSS statistics (4th Ed.). London: SAGE Publications Ltd.
• Goldberg, L. R. (1990). An alternative description of personality: The big-five factor structure. Journal of Personality and Social Psychology, 59, ss. 1216-1229.
• Güzel, M. (2021). Medyadaki teknolojik gelişmelerin z ve alfa kuşakları üzerindeki yansımalarının aile içi ilişkiler bağlamında analizi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Hacıoğlu, N. (2016). Turizm Pazarlaması (11. Baskı). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Haddouche, H. and Salomone, C. (2018). Generation Z and the tourist experience: tourist stories and use of social networks, Journal of Tourism Futures, 4 (1), ss. 69-79.
• Hair, J.F., Black W.C., Babin B.J. ve Anderson, R. E. (2009), Multivariate data analysis (7th Ed.), Pearson India. Haratikka, H. and Purba, A. (2023). Generation-Z and travelling interest in Tebing Tinggi. Journal of Enterprise and Development (JED), 5(3), 331-346.
• Harman, S. (2012). Sırtçantalı turistlerin seyahat motivasyonları ve ilgilenimleri: İstanbul'a gelen sırtçantalı turistler üzerinde bir araştırma. Doktora Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.
• Johann, M. (2017). Cross-cultural differences in tourism product preferences. Bucharest, (1)1, ss. 31-40.
• Kahle, L. R., Matsuura, Y. And Stinson, J. L. (2005). Personality and personal values in travel destination preference. In Y.-U. Ha and Y. Yi (Eds.), Ap – Asia Pacific advances in consumer research inside (311). Association for Consumer Research.
• Kalpaklıoğlu, N. Ü. (2015). Bir pazarlama iletişimi unsuru olarak E-WOM’un turizm ürünleri tercihine etkisi. Maltepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 2 (1), ss. 66-90.
• Karacaoğlu, S. (2021). Turistlerin seyahat motivasyonları ve destinasyon imajı algıları üzerine bir araştırma: Bebek patlaması, X ve Y kuşakları. Journal of Gastronomy, Hospitality and Travel, 4 (2), ss. 445-464.
• Kasim, A., Dzakiria, H., Park, C., Azila, N., Nor, M. ve Mokhtar, F.M. (2013). Predictors of travel motivations: The case of domestic tourists to island destinations in Northwest of Malaysia”. Anatolia: An International Journal of Tourism Research, 24 (2), ss. 188-205.
• Keleş, H. N. (2011). Y kuşağı çalışanlarının motivasyon profillerinin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 3 (2), ss. 129-139.
• Kırcova, İ., (2005). İnternette pazarlama. İstanbul: Beta Basım.
• Kızılırmak, İ. (2006). Türkiye’de düzenlenen yerel etkinliklerin turistik çekicilik olarak kullanılmasına yönelik bir inceleme. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (15), ss. 181-196.
• Kotler, P. ve Keller, K. L. (2012). Marketing management (14th. Ed.). New Jersey: Pearson Education Inc, Upper Saddle River.
• Kozak, N., Kozak, M. A. ve Kozak, M. (2013). Genel turizm, ilkeler-kavramlar (13. Baskı). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Kunan, J. A. (1998). An introduction to structural equation modelling for language assessment research. Language Testing, 15 (3), ss. 295-332.
• McCrage, R. R. ve John, O. P. (1992). An introduction to the five‐factor model and its applications. Journal of personality, 60 (2), ss. 175-215.
• Mlozi, S. ve Pesämaa, O. (2013). Adventure tourist destination choice in Tanzania. Current issues in tourism, 16 (1), ss. 63-95.
• Olalı, H. (1990). Turizm politikası ve planlaması. İstanbul: Yön Ajans.
• Öğüt, A., Güleş, H. K. ve Çetinkaya, A. Ş., (2003). Bilişim teknolojileri ışığında turizm işletmelerinde yönetim enformatik bir bakış. Ankara: Nobel Yayınları.
• Özgen, Ö. (2000). Kapadokya’yı ziyaret eden turistlerin genel seyahat motivasyonları ve tatmin olma durumları. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 11, 22-34.
• Özsoy, E. ve Yıldız, G. (2013). Kişilik kavramının örgütler açısından önemi: bir literatür taraması. İşletme Bilimi Dergisi, 1 (2), ss. 1-12.
• Paris, C. M. ve Teye, V. (2010). Backpacker motivations: A travel career approach. Journal of Hospitality Marketing & Management, 19(3), ss. 244-259.
• Park, S. ve Park, J. (2021). The Characteristics of Generation Z in the Creator Activities of Virgil Abloh. Journal of the Korean Society of Clothing and Textiles, 45(2), 217-232.
• Paunonen, S. V. ve Ashton, M. C. (2001). Big five factors and facets and the prediction of behavior. Journal of Personality and Social Psychology, 81 (3), ss. 524–539.
• Peterson, R. A. (2000). A meta-analysis of variance accounted for and factor loadings in exploratory factor analysis. Marketing letters, 11 (3), ss. 261-275.
• Plog, S. (2001). Why destination areas rise and fall in popularity: An update of a Cornell Quarterly classic. Cornell hotel and restaurant administration quarterly, 42 (3), ss. 13-24.
• Robbins, S.P. ve Judge, T.A. (2012). Örgütsel davranış (Çev. İnci Erdem). Ankara: Nobel Yayınları
• Sagovnović, I. ve Kovačić, S. (2022). Predicting travel motivation with personality and personal values–the roles of big five plus honesty/humility personality traits and Kahle’s values. International Journal of Hospitality & Tourism Administration, ss. 1-30.
• Sarı Gök, H., Aylan, F. K. ve Şalvarcı, S. (2021). Yalnız seyahat eden turistlerin seyahat motivasyonu ve deneyimi: Z kuşağı örneği. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 16 (62), ss. 698-717.
• Seçer, İ. (2015). SPSS ve LISREL ile pratik veri analizi (2.Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Seemiller, C. ve Grace, M. (2019). Generation Z: A century in the making. New York: Routledge.
• Setiawan, B., Trisdyani, N. L. P., Adnyana, P. P., Adnyana, I. N., Wiweka, K. ve Wulandani, H. R. (2018). The profile and behaviour of ‘digital tourists’ when making decisions concerning travelling case study: generation Z in South Jakarta. Advances in research, 17 (2), ss. 1-13.
• Shtepura, A. (2022). Main Characteristics and Stereotypes of Generation Z: Analysis of Foreign Experience. Comparative Professional Pedagogy, 12(1), ss. 86-93
• Sladek, B. S. ve Grabinger, A. (2016). The first generation of the 21st century has arrived!, https://www. xyzuniversity.com/wpcontent/uploads/2018/08/GenZ_ Final-dl1.pdf.
• Sriprom, C., Rungswang, A., Sukwitthayakul, C. ve Chansri, N. (2019). Personality traits of Thai Gen Z undergraduates: Challenges in the EFL classroom? PASAA: Journal of Language Teaching and Learning in Thailand, 57, ss. 165-190.
• Stojsavljević, R., Vujičić, M. D., Stankov, U., Stamenković, I., Masliković, D., Carmer, A. B. ve Bajić, M. (2023). In Search for Meaning? Modelling Generation Z Spiritual Travel Motivation Scale—The Case of Serbia. Sustainability, 15(6), 5292.
• Tabachnick, B. G., Fidell, L. S., ve Ullman, J. B. (2013). Using multivariate statistics (6th. Ed., 481-498). Boston, MA: Pearson.
• Tavares, J. M., Sawant, M. ve Ban, O. (2018). A study of the travel preferences of generation Z located in Belo Horizonte (Minas Gerais–Brazil). E-review of Tourism Research, 15 (2/3), ss. 233-241.
• Thimm, J. C. (2010). Personality and early maladaptive schemas: A five-factor model perspective. Journal of behavior therapy and experimental psychiatry, 41 (4), pp. 373-380.
• Tolstikova, I., Ignatjeva, O., Kondratenko, K. ve Pletnev, A. (2020). Digital behaviour and personality traits of Generation Z in a global digitalization environment. In International Conference on Professional Culture of the Specialist of the Future, International Scientific and Theoretical Conference Communicative Strategies of the Information Society, Springer, Cham, ss. 50-60.
• Usta, Ö. (2016). Turizm: Genel ve yapısal yaklaşım (5. Baskı). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Utar, G. ve Yazıcı, S. (2022). Z kuşağı turizm öğrencilerinin oyunlaştırma kişilik tipleri ile beş kişilik tipleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (53), ss. 99-118.
• Uysal M, Li X ve Sirakaya-Turk E. (2008). Push-pull dynamics in travel decisions. In Handbook of Hospitality Marketing Management, Oh Haemoon (ed.). Butterworth-Heinemann: Oxford, ss. 412– 439.
• Wood, S. (2013). Generation Z as consumers: trends and innovation. Institute for Emerging Issues: NC State University, 119 (9), 7767-7779.
• Vallerand, R. J., ve Blanchard, C. (1998). Education permanente et motivation: Contribution du modèle hiérarchique de la motivation intrinsèque et extrinsèque. Education Permanente, 136, ss. 15-35.
• Verma, K., Dhodi, R. K. ve Dhodi, R. (2023). The Influence of Instagram on Generation Z Travel Motivation and Destination Choice Making to the Actual Travelling. In Technology and Social Transformations in Hospitality, Tourism and Gastronomy: South Asia Perspectives, pp. 54-63.
• Yazgan İnanç, B. ve Yerlikaya, E. E. (2012). Kişilik kuramları (6. Baskı). Ankara: Pegem Akademi. Zumdick, W. 2007. Personality, sensation seeking and holiday preference. Bachelor thesis. University of Twente, Enschede (online), http://essay.utwente.nl/58943/