Kant's Understanding of Aesthetics and Its Effect on Literary Criticism

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 1, 112 - 124, 29.04.2024

Aydın Güler

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1356495

Öz

Immanuel Kant is an important philosopher who lived in the 18th and 19th centuries. As important as Socrates, Plato and Aristotle were in Ancient Greek philosophy, Kant, along with names such as Hegel and Hume, has the same importance in the Modern Age. Kant has signed a new understanding in philosophy with the method of critical thinking. His Critique of Pure Reason, Critique of Practical Reason, and Critique of Judgment constitute the most valuable works of this critical philosophy. The Critique of Judgment, Kant's third critical work, includes his opinions on the judgment of taste and aesthetics. The idea of putting aesthetics on a different ground, which started with Baumgarten, gained a legitimate ground with Kant. Kant's concepts of aesthetic autonomy and purposeless purposefulness directly affected literary criticism. As a matter of fact, these concepts constitute the philosophical foundations of the New Criticism (Anglo-American Criticism), Russian Formalism and Czech Structuralism schools, which are especially text-centered criticism. Therefore, in this study, first of all, Kant's views on taste, judgment and aesthetics are discussed and the concepts of good, beautiful and pleasant are shed light on, and its characteristics are mentioned by emphasizing the nature of the beautiful. After examining the understanding of aesthetic autonomy and purposeless purposefulness that Kant especially emphasized, the New Criticism (Anglo-American Criticism), Russian Formalism and Czech Structuralism schools, which were influenced by Kant's views, were introduced and how Kant influenced them was discussed.

Anahtar Kelimeler

Immanuel Kant, aesthetical autonomy, New Criticism, Russian Formalism, Czech Structuralism

Kant'ın Estetik Anlayışı ve Bunun Edebi Eleştiriciliğe Etkisi

Öz

Immanuel Kant, 18 ve 19. yüzyıllarda yaşamış, önemli bir filozoftur. Sokrates, Platon, Aristoteles’in Antik Yunan felsefesinde ne kadar önemliyse Kant da Hegel ve Hume gibi isimlerle birlikte Yakın Çağ’da aynı öneme sahiptir. Kant, eleştirel düşünce yöntemi ile felsefede yeni bir anlayışa imza atmıştır. Yazdığı Saf Aklın Eleştirisi, Pratik Aklın Eleştirisi ve Yargı Gücünün Eleştirisi bu eleştirel felsefenin en değerli eserlerini teşkil etmektedir. Kant’ın üçüncü eleştirel eseri olan Yargı Gücünün Eleştirisi, beğeni yargısı ve estetik ile ilgili görüşlerini içermektedir. Baumgarten ile başlayan estetiği farklı bir zemine oturtma düşüncesi, Kant ile meşru bir zemine kavuşmuştur. Kant’ın estetik özerklik, amaçsız amaçlılık kavramları edebî eleştiriciliği doğrudan etkilemiştir. Nitekim bu kavramlar özellikle metin merkezli eleştiri anlayışlardan Yeni Eleştiricilik (Anglo Amerikan Eleştiri), Rus Biçimciliği ve Çek Yapısalcılığı ekollerinin felsefî temellerini oluşturmaktadır. Bu yüzden bu çalışmada da öncelikle Kant’ın beğeni yargı ve estetiğe dair görüşleri ele alınarak iyi, güzel ve hoş kavramlarına ışık tutulmuş, güzelin mahiyeti üzerinde durularak onun özelliklerine değinilmiştir. Kant’ın özellikle vurguladığı estetik özerklik ve amaçsız amaçlılık anlayışları irdelendikten sonra da Kant’ın görüşlerinin etkilediği Yeni Eleştiricilik (Anglo Amerikan Eleştiri), Rus Biçimciliği ve Çek Yapısalcılığı ekolleri tanıtılarak Kant’ın kendilerini ne yönde etkilediği tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Immanuel Kant, estetik özerklik, Yeni Eleştiri, Rus Biçimciliği, Çek Yapısalcılığı

Kaynakça

• Altuğ, Taylan (1989). Kant’ın Estetiği, İstanbul: Pavel Yayınevi.
• Arat, Neclâ (1977), “Kant Estetik’inde Güzel ve Yüce Değerleri”, Felsefe Arkivi, (0)21, 69-83.
• Brown, Clifford (1967). “Leibniz and Aesthetic”, Philosopy and Phenomenological Research, 20(1).
• Cassirer, Ernst (1996). Kant’ın Yaşamı ve Öğretisi, Çev. Doğan Özlem, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Erkman Akerson, Fatma (2010). Edebiyat ve Kuramlar, İstanbul:İthaki Yayıncılık.
• Galan, Frantisek William (1979). “Literary System and Systemic Change: ThePrague School Theory of Literary History:1928-48”, PMLA, 94(2).
• Genova, Anthony C. (1972). “Kant’s Transcendental Deduction of Aesthetical Judgments”, The Journal of Aesthetics and Criticism, 30(4).
• Günenç, Mehmet (2011). “Kant’ın Nihai Eleştirisi”, Felsefe Dünyası, 0(54), 93-116.
• Heimsoeth, Heinz (2007). Kant’ın Felsefesi, Çev. Takiyettin Mengüşoğlu, 3. Baskı, Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Kant, Immanuel (2006). Yargı Yetisinin Eleştirisi, Çev. Aziz Yardımlı, İstanbul: İdea Yayınevi.
• Kant, Immanuel (2008). Arı Usun Eleştirisi, Çev. Aziz Yardımlı, İstanbul: İdea Yayınevi.
• Kula, Onur Bilge (2008). Kant Estetiği ve Yazın Kuramı, İstanbul: Doruk Yayımcılık.
• Moran, Berna (2005). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mukarovsky, Jan (1980). “Şiirsel Adlandırma ve Dilin Estetik İşlevi”, Çev. Yavuz Çekirge, Yazko Çeviri, S.6, s. 148-152.
• Richards, Ivor Armstrong (1928). Principles of Literary Critisism, Londra: Kegan Paul, Trench, Trubner& Co.
• Rifat, Mehmet (1980). “Prag Dilbilim Çevresi”, Yazko Çeviri, S.6, s.137-139.
• Rifat, Mehmet (1983). Dilbilim ve Göstergebilim Kuramları, İstanbul: Yazko Yayınevi.
• Rifat, Mehmet (2008). Yaklaşımlarıyla Eleştiri Kuramcıları, İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Schaper, Eva (2005). “Beğeni, Yücelik ve Deha: Doğa ve Sanat Estetiği”, Çev. Ali Kaftan, Cogito, 0(41-42), 154-180.
• Trousson, Alain (1993). “Kant ve Eleştiricilik”, Théma Larousse, C.1.
• Tunalı, İsmail (1963). “Kant Estetik’i ve Problemleri”, Felsefe Arkivi, 0(14), 65-81.
• Wimsatt, William Kurtz (1989). The Verbal Icon, University of Kentucky Press.
• Wood, Allen W. (2005). Kant, Çev. Aliye Kovanlıkaya, Ankara: Dost Kitabevi.
• Zima, Peter V. (2004). Modern Edebiyat Teorilerinin Felsefesi, Ankara: Hece Yayınları.