Geomorphosite potential of İçmeler Canyon (Marmaris/Mugla) river potholes and their evaluation in tourism

Yıl 2023, Sayı: 84, 27 - 40, 31.12.2023

Selahattin Polat İsmail Ege Efekan Özkan

https://doi.org/10.17211/tcd.1289797

Öz

The understanding of tourism in our age is changing, and tourism activities are gradually diversifying. In Türkiye, there is a transition from coastal tourism-oriented growth to alternative tourism activities, and investments are made at the point of promotion and evaluation of assets in various themes. Geosites and geomorphosites, which are evaluated together with ecotourism throughout the world, have reached an important position in terms of their original, aesthetic, rare beauties and scientific value. The prominence of the sustainable tourism concept as a phenomenon that directs and transforms all tourism activities paves the way for the evaluation of geomorphosites for tourism purposes. Marmaris district, which hosts many natural beauties as well as its coasts that stand out with the sea-sand-sun theme, is an important tourism center of Türkiye and the Mediterranean basin, visited by many local and foreign tourists. In this study, the geological-geomorphological and morphometric features of the four most prominent out of eight river potholes that offer geomorphological and aesthetic value detected in İçmeler Canyon, located within the borders of İçmeler District of Marmaris, were determined. Then, these shapes were handled according to the Prolong method with the titles of scientific, visual/aesthetic, historical-cultural and socioeconomic values, and the Vtour score was obtained by scoring in accordance with the relevant literature. Then, SWOT analysis was used to strengthen these results. As a result of these evaluations, it has been understood that the potholes in question are of above-average importance in terms of visual and scientific significance. It is necessary to take concrete steps such as grasping the geographical importance and originality of this natural beauty/attractiveness of Marmaris, defining it as a geomorphosite, promoting it, and declaring it as a natural monument by authorized institutions in this direction. In this context; It is thought that these shapes can provide diversity and added value to tourism, which is important for the local economy, and can provide an indicator for the evaluation of different unique geomorphological shapes in Anatolia in this context.
Keywords: Marmaris, İçmeler Canyon, River potholes, Geomorphosites, Tourism.

Anahtar Kelimeler

Marmaris, Geomorphosite, Tourism, River potholes, İçmeler Canyon

İçmeler Kanyonu (Marmaris/Muğla) akarsu yatak çukurlarının jeomorfosit potansiyeli ve turizmde değerlendirilmesi

Öz

Çağımızdaki turizm anlayışı değişmekte, turizm faaliyetleri giderek çeşitlenmektedir. Türkiye’de kıyı turizmi odaklı büyümenin yanında alternatif turizm faaliyetlerine de ilgi duyulmakta, çeşitli temalardaki varlıkların tanıtımı ve değerlendirilmesi noktasında yatırımlar yapılmaktadır. Dünya genelinde ekoturizm ile birlikte değerlendirilen jeosit ve jeomorfositler, özgün, estetik, nadir bulunan güzellikleri ve bilimsel değer sunmaları açısından önemli konuma ulaşmıştır. Sürdürülebilir turizm anlayışının tüm turizm faaliyetlerini yönlendiren ve dönüştüren bir olgu olarak ön plana çıkması, jeomorfositlerin turizm amaçlı değerlendirilebilmesinin önünü açmaktadır. Deniz-kum-güneş temasıyla ön plana çıkan kıyılarının yanı sıra birçok doğal güzelliğe de ev sahipliği yapan Marmaris ilçesi çok sayıda yerli ve yabancı turistin ziyaret ettiği, Türkiye ve Akdeniz Havzası’nın önemli bir turizm merkezidir. Bu çalışmada, Marmaris’in İçmeler Mahallesi sınırları içinde yer alan İçmeler Kanyonu’nda tespit edilen jeomorfolojik ve estetik değer sunan sekiz adet akarsu yatak çukurundan en belirgin olan dördünün jeolojik-jeomorfolojik ve morfometrik özellikleri tespit edilmiş, daha sonra bu şekiller bilimsel, görsel/estetik, tarihi-kültürel ve sosyoekonomik değer başlıklarıyla Prolong yöntemine göre ele alınmış, ilgili literatüre uygun puanlama ile Vtour skoru elde edilmiştir. Ardından bu sonuçları güçlendirebilmek için Güçlü, Zayıf, Fırsat ve Tedbirler (GZFT) analizine başvurulmuştur. Bu değerlendirmeler sonucunda söz konusu yatak çukurlarının özellikle görsel ve bilimsel anlamda orta-üstü öneme sahip olduğu anlaşılmıştır. Marmaris’in sahip olduğu bu doğal güzelliğin/çekiciliğin coğrafi önemi ve özgünlüğünün kavranarak jeomorfosit olarak tanımlanması/tanıtılması, bu doğrultuda yetkili kurumlarca tabiat anıtı olarak ilan edilmesi gibi somut adımların atılması gerekmektedir. Bu çerçevede; söz konusu şekillerin başta yöre ekonomisi açısından önemli olan turizme çeşitlilik ve katma değer sağlayabileceği, Anadolu’daki farklı özgün jeomorfolojik şekillerin de bu kapsamda değerlendirilebilmesi adına bir gösterge sunabileceği düşünülmektedir.
Anahtar Sözcükler: Marmaris, İçmeler Kanyonu, Akarsu yatak çukurları, Jeomorfosit, Turizm.

Anahtar Kelimeler

Marmaris, Jeomorfosit, Akarsu yatak çukurları, Turizm, İçmeler Kanyonu

Kaynakça

• Akay, E. & Uysal, Ş. (1988). Post-Eocene tectonics of the Central Taurus Mountains. Mineral Research and Exploration, (108), 23-34.
• Akça, B. (2002). Sosyal, siyasal ve ekonomik yönüyle Muğla (19231960). Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Akurgal, E. (2002). Ancient civilizations and ruins of Turkey (2nd ed.). Kegan Paul.
• Arslan, R. (2021). Marmaris tarihi (19231960). İKSAD.
• Aydın, Anonim. (2021, Mart 17). İçmeler Kanyonu. Foursquare. https://tr.foursquare.com/v/i%C3%A7melerkanyonu/595d17d4b37e2b1d8d4573fb?openPhotoId=5ea84892ca00660008c881c1
• Aylar, F., Uzun, A., Zeybek, H.İ., Gürgöze, S. & Dünder, E. (2022). Formation and Geostatistical Analysis of Eğribük Creek Potholes Samsun Turkey. Arabian Journal of Geosciences, 15, 1-15. https://dx.doi.org/10.1007/s12517-022-09526-0
• Bağcı, H. R. & Karadurak, S. (2022). Durağan’ın (Sinop) jeoturizm açısından değerlendirilmesi. Jeomorfolojik Araştırmalar Dergisi, (8), 1-27. ttps://doi.org/10.46453/jader.982078
• Bean, G. E. (2000). Eskiçağda Menderes’in ötesi (P. Kurtoğlu, Çev.). Arion Yayınevi.
• Bencito, T. T. (2005, Kasım 15). Bourke’s Luck Potholes, Blyde River Canyon, Mpumalanga, South Africa Albums. Flickr. www.flickr.com/photos/bencito_traveller/4764175200/sizes/c/
• Canpolat, E., Çılğın, Z. & Bayrakdar, C. (2020). Jeomorfoturizm potansiyeli bakımından Emecik Kanyonu-Şelalesi (Çameli, Denizli). Jeomorfolojik Araştırmalar Dergisi, (5), 64-86. https://doi.org/10.46453/jader.784270
• Charlton, R. (2007). Fundamentals of fluvial geomorphology (1st ed.). Taylor & Francis. https://doi.org/10.4324/9780203371084
• De Uña-Álvarez, E. (2009, September). Erosive forms in river systems: potholes [Poster pre.]. International Conference in Memory of Professor J.B. Thornes. Thematic area: fluvial morphology. Murcia, Spain. https://doi.org/10.13140/RG.2.2.30539.39202
• Doğaner, S. (2019). Türkiye turizm coğrafyası literatür incelemesi. Türkiye Turizm Coğrafyası Literatür Dergisi, 17(34), 441-476.
• Duman, T., Kozak, M. & Uysal, S. M. (2013). Türk turizm ürünü: rekabet ve farklılaştırma. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 24(1), 109-121.
• Durgun, A. (2007). Isparta turizminin swot analizi. SDÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(5), 93-109.
• Ege, İ. (2017). Polyelerin sınıflandırılması ve Kestelce Polyesi’nin (Kilis) jeomorfolojik özellikleri. Future Visions Journal, 1(1), 2017-2050. DOI: 10.29345/futvis.12
• Ekinci, D. & Doğaner, S. (2013). Jeomorfoturizm açısından Simav (Yeniköy) peribacaları. İçinde Hüseyin K., Atilla K. (Eds.), III. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu (ss. 395-410). Color Ofset.
• Ekmekçi, M. (2003). Review of Turkish karst with emphasis on tectonic and palaeogeographic controls. Acta Carsologica, 32(2), 205-218.
• Elston, E. D. (1917). Potholes: their variety, origin and significance. The Scientific Monthly, 5(6), 554-567.
• Erinç, S. (2010). Jeomorfoloji I. Der Yayıncılık.
• Erol, O. (1983). Türkiye’nin genç tektonik ve jeomorfolojik gelişimi. Jeomorfoloji Dergisi, (11), 1-22.
• Erol, O. (1990). Batı Toros Dağları’nın Messiniyen paleojeomorfolojisi ve neotektoniği. Türkiye 8. Petrol Kongresi (ss. 91-92). Ayyıldız Matbaası.
• Farrington, O. C. (1899). Pothole vs. Remolino. Science, (10), 187.
• Ford, D., & Williams, P. (2007). Karst hydrogeology and geomorphology. John Wiley & Sons.
• Girgin, E. (2019). Turizm gelirleri ve ekonomik büyüme ilişkisi: Türkiye örneği (Yayın No. 591952) [Doktora tezi, Adnan Menderes Üniversitesi]. Yöktez.
• Güney Ege Kalkınma Ajansı (2022). Karacasu ekoturizm hedef pazar analizi. Manya Medya.
• Günhan, Ü., Vardar, S., & Öner, E. (2018). Mağaralar ve Bozburun Yarımadası’ndan örnekler (Marmaris-Muğla). İçinde N. Türkoğlu (Ed.). 30. Uluslararası Coğrafya Sempozyumu. (ss. 1289-1304). TUCAUM.
• Gürgöze, S., Aylar, F., Bağcı, H. R. ve Zeybek, H. İ. (2021). Kurşunlu takım şelaleleri (Tekkeköy/Samsun): Korunan alanların seçiminde kullanılan kriterler açısından bir değerlendirme. Kesit Akademi Dergisi, 7(29), 293-322.
• Hamilton, S. E. & Finlayson, B. (Eds.). (2003). Beneath the Surface: A. Natural History of Australian Caves. UNSW Press.
• Hershey, O.H., (1899). Pothole vs. Remolino. Science, (10), 58.
• Hilder, F. F., (1899). Pothole vs. Remolino. Science, (10), 88.
• Hose, T.A. (2011). The English origins of geotourism (as a vehicle for geoconservation) and their relevance to current studies. Acta Geographica Slovenica, 51(3), 343-359.
• Ilınca, V., & Comănescu, L. (2011). Aspects concerning some of the geomorphosites with tourist value from Vâlcea County (Romania). GeoJournal of Tourism and Geosites, (7), 22-32.
• IUCN (2021). Category III: Natural Monument or Feature. International Union for Conservation of Nature.
• Kafalı Yılmaz, F. (2008). Gelişimini tamamlamış kıyı turizmine Marmaris (Muğla) örneği. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (10), 159-180.
• Kanhaiya, S., Singh, S., Singh, C.K. & Srivastava, V.K. (2019). Pothole: a unique geomorphological feature from the bedrocks of Ghaghghar River, Son Valley, India. Geology, Ecology, and Landscapes, (3), 258-268. https://doi.org/10.1080/24749508.2018.1558018
• Karadurak, S. (2021). Durağan’daki (Sinop) jeomorfositler ve sürdürülebilir kullanımı (Yayın No. 686135) [Yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi]. Yöktez.
• Kaymaz, Ç. K., & Özşahin, E. (2015). Hatay ilinin potansiyel jeomorfositlerinin turizm bakımından değerlendirilmesi. İçinde M. Bahadır, A. Uzun, H. İ. Zeybek (Eds.), IV. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu. (ss. 253-262). Gece Kitaplığı.
• Kazancı, N. (2012). Geological background and three vulnerable geosites of the Kızılcahamam-Çamlıdere Geopark Project in Ankara, Turkey. Geoheritage, 4, 249-261. https://doi.org/10.1007/s12371-012-0064-2
• Kazancı, N., Şaroğlu, F. & Suludere Y. (2015). Jeolojik miras ve Türkiye jeositleri çatı listesi. MTA Dergisi, 151, 263-272.
• Kılıç, H. & Bağcı, H. R. (2020). Bir jeomorfosit olarak Karaçay Kanyonu (Çıldır). Jass StudiesThe Journal of Academic Social Science Studies, (82), 389-410.
• Knighton, D. (2014). Fluvial forms and processes. A new perspective. Taylor & Francis. Marmaris’te gezilecek yerler (b.t.). Biz Evde Yokuz. https://www.bizevdeyokuz.com/marmaris/.
• McCormick, J. (2012, Ekim 4). Presque Isle river (Potholes) Porcupine Mountains State Park. Flickr. https://www.flickr.com/photos/johnandshelly/8102566192
• Middleton, V. T. C. (1994). Marketing in travel and tourism (2nd ed.). Butterworth-Heinemann Ltd.
• Nazik, L., & Tuncer, K. (2010). Türkiye karst morfolojisinin bölgesel özellikleri. Türk Speleoloji Dergisi: Karst ve Mağara Araştırmaları, 1(1), 7-20.
• Nazik, L., Poyraz, M., & Karabıyıkoğlu M. (2019). Karstic landscapes and landforms in Turkey. İçinde C. Kuzucuğlu, A. Çiner, & N. Kazancı (Eds.). Landscapes and Landforms of Turkey. Springer: 181-196. https://doi.org/10.1007/978-3-030-03515-0_5
• Oğuz, D. (2020, Nisan 28). İçmeler Kanyonu. Foursquare. https://tr.foursquare.com/v/i%C3%A7melerkanyonu/595d17d4b37e2b1d8d4573fb?openPhotoId=605edfe1298fbc26c99d8841
• Özgüç, N. (2003). Turizm coğrafyası özellikler ve bölgeler. Çantay Kitabevi.
• Özşahin, E., & Kaymaz, Ç. K. (2014). Amik Ovası’nın tarım (agro) turizmi potansiyelinin coğrafi yaklaşımla incelenmesi. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 25(2), 241-257. https://doi.org/10.17123/atad.vol25iss228509
• Panizza, M. (2001). Geomorphosites: concepts, methods and examples of geomorphological survey. Chinese Science Bulletin, 46, 4-5. https://doi.org/10.1007/BF03187227
• Pereira P., Pereira D.I., Alves M.I.C. (2007). Geomorphosite assessment in Montesinho Natural Park (Portugal). Geographica Helvetica, (62), 159-168.
• Polat, S., & Deniz, M. (2017). Taşyaran (İmren) Vadisinde yatak çukurları ve turizm potansiyeli (Uşak). Marmara Coğrafya Dergisi, (35), 204-217. https://doi.org/10.14781/mcd.291196
• Pralong, J.P. (2005). A method for assessing tourist potential and use of geomorphological sites. Géomorphologie: Relief, Processus, Environment, (3), 189-196. https://doi.org/10.4000/geomorphologie.350
• ProGeo Group (1998). A first attemt at a geosites framework for Europe -an lUGS initiative to support recognition of World heritage and European geodiversity. Geologica Balcanica, (28), 5-32.
• Raeisi, R.; Dincă, I.; Almodaresi, S.A.; Swart, M.P.& Boloor, A. (2022). An assessment of geosites and geomorphosites in the Lut Desert of Shahdad region for potential geotourism development. Land (11), 736. https://doi.org/10.3390/land11050736
• Reynard, E. (2005). Geomorphological sites, public policies and property rights. Conceptualization and examples from Switzerland. Alpine and Mediterranean Quaternary, 18(1), 323-332.
• Reynard, E. (2008). Scientific research and tourist promotion of geomorphological heritage. Geografia Fisica e Dinamica Quaternaria. (31), 225-230.
• Serrano, E., González-Amuchastegui, M. J., & Ruiz-Pedrosa, R. M. (2022). Geotourist and teaching assessment of geomorphosites in Natural Protected Areas: application in the Cañón del Río Lobos Natural Park, Spain, 10th International Conference on Geomorphology, Coimbra, Portugal, 12–16 Sep 2022, ICG2022-273, https://doi.org/10.5194/icg2022-273
• Şahin, C. (2005). Türkiye fiziki coğrafyası. Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
• Şenel, M., & Bilgin, T. (2010). 1:100.000 ölçekli Türkiye jeoloji haritaları, Marmaris O20, O21 Paftası. MTA.
• Şenel, M., Akdeniz, N., & Öztürk, M. E. vd., (1994). Fethiye (Muğla)-Kalkan (Antalya) ve kuzeyinin jeolojisi. Rapor No: 9761, MTA.
• Şengün, M. T., Kılıçarslan, M. & Göktaş, Y. (2023). Karacadağ/Baruttepe (Diyarbakır) çevresinin jeomiras ve jeoturizm özellikleri. Jeomorfolojik Araştırmalar Dergisi, (10), 133-148. https://doi.org/10.46453/jader.1205812
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı (2022), Turizm verileri. Muğla İl Kültür Turizm Müdürlüğü. https://mugla.ktb.gov.tr/TR-271192/turizm-istatistikleri.html
• T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı (2023), Korunan alanlar. Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü. https://www.tarimorman.gov.tr/DKMP/Belgeler/Korunan%20Alanlar%20Listesi/MP-WEB-Son.pdf
• Tavşanoğlu, Ç. (2021). Kızılçam (Pinus brutia) ormanlarının yangın sonrası doğal onarımı ve ormanların geleceği için öneriler. Orman ve Av, Temmuz-Ağustos 2021, 14-17.
• Vural, A. (2019). Zenginleştirilmiş jeoturizm güzergahlarına dair farkındalık oluşturulması: eski Gümüşhane-Dörtkonak güzergahı. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 10 (Ek sayı), 250-274.
• Wimbledon, W.A.P. & Smith-Meyer, S. (Eds.) (2012). Geoheritage in Europe and its conservation. ProGEO, s.405. Yüzbaşıoğulları, H. (2007, Eylül 23). Nimara Mağarası’ndan tarihi eser fışkırdı. Türkiye Gazetesi. https://www.turkiyegazetesi.com.tr/kose-yazilari/h-yuzbasiogullari/nimara-magarasindan-tarihi-eser-fiskirdi-347865.