Türk Kültüründe Kurdun Kutsiyetinin Şaman Mitlerindeki Yeri (The Holiness of Wolf in Terms of Schaman Mytology in Turkish Culture)

Yıl 2016, Sayı: 42, 7 - 15, 13.12.2016

Atilla Bağcı

Öz

    “Dede Korkut Hikâyeleri”nde kurt
kültü olması, kurt yüzünün mübarek olması İslami bir motif değil, Şamanizm
inancına ait motiftir; İslamiyet hiçbir hayvanı kutsamaz, totem ve ongunları
caiz görmez. Kurdun kutsallığı ve kurt kültü Şamanizm dairesinde teşekkül
etmiş, İslam dairesine giren Türk şubelerince bu özellik kabul ettikleri yeni
dine uygun olarak yeniden yorumlanmış ve “Dede Korkut Hikâyeleri”ne kurdun bu
vasfı taşınmıştır. Yakutlarda bazı efsanevi şamanlar gökten inen Uluu-Toyon’un
oğlu ruh veya kurtla bakirenin ilişkisinden ve benzeri olağanüstü surette
doğarlar. İlkel insanların ekonomik üretim gücü bağlamında tanrı-insan modeline
göre oluşturdukları üst tarafı insan, yarı insan-yarı kurt, yarı insan-yarı
boğa veya yarı insan-yarı at şeklindeki tasvirler şaman rahiplerin ilk ataları
sayılmışlardır. Yakutlarda cinsiyete bağlı olmayan büyük şamanlar otuzuncu
yıllarında gebe kalırlar, 3 kez doğum yaparlar ve üçüncü doğumlarında ayı veya
kurt doğururlar. Ancak çok büyük şamanlar 3 kez doğum yapabilir. Kurt, ayinde
şamanın ulaşamadığı menzile ulaşmasına yardımcı olur.

Abstract

    

    It is not true that cult of wolf
and the face of wolf to be blessed in Dede Korkut stories are an Islamic motifs.
It is a motif which belongs to the belief of Shamanism. Islam does not bless
any animal and totem. They are not allowed in Islam. The sacretness of the wolf
and the cult of wolf first appeared in the circle of Shamanism. TheTurkish
people who accepted Islam reinterpreted this feature and conveyed this
attribute of wolf into Dede Korkut stories. In 
Yakuts culture some legendary shamans are born extraordinarily out of
the intercourse between the virgin and the Ulu-Toyon’s son, who was a soul or a
wolf which descended from the sky. The descriptions; upper sideman, half-man
half-wolf, half-man half-bull, and half-man half-horse, which primitive people
composed according to God-man model in the context of economic production were
accepted the ancestors of the shaman monks. In Yakut culture, superior shamans
who are not bound up with sex becomes pregnant in their thirties and give birth
three times. In their third birth they give birth to a bear or a wolf. Only
superior shamans can give birth three times. Wolf helps shaman reach the
distance which they can not reach by themselves.

Anahtar Kelimeler

Korkut, Türk, Yakut, Çuvaş, şaman, kurt, don değiştirme, ; Korkut, Turk, Yakut, Chuvash, shaman, wolf, metamorphosis

Kaynakça

• BAYÇOROV, S. Y. (1987), Naskalnaya Panorama Rannesrednevekovogo Hudojnika İ Pistsa,
• Voprosı Arheologii İ Traditsionoye Etnografii Karaçayego-Çerkesii, Çerkesk.
• DENİSOV, P. V. (1959), Religioznıye Verovaniya Çuvaş (Çuvaşların Dini İnançları)//
• Çuvaşskoye Gosudarstvennoye İzdatelstvo, (Çeviren: Atilla Bağcı, Türk Tarih Kurumunda
• yayım aşamasındadır).
• ERGİN, Muharrem (2009), Dede Korkut Kitabı-1, 7. Baskı, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ESİN, Emel (1980), “Böri”, I. Millî Türkoloji Kongresi, Bildiriler, İstanbul.
• KALAFAT, Yaşar (2012), Türk Mitolojisinde Kurt, Ankara, Berikan Yayınevi.
• KÖPRÜLÜ, M. Fuad (1980), Türk Edebiyatı Tarihi, Ötüken.
• KSENOFONTOV, Gavriil Vasiyeviç (2011), Yakut Şamanlığı, Çeviren: Atilla Bağcı, Konya,
• Kömen Kitabevi.
• LAYPANOV, Kazi-Miziyev, İsmail (2008), Türk Halklarının Kökeni, Çeviren: Hatice Bağcı,
• Selenge.
• POPOV, A. L. (1947), Poluçeniye Şamanskogo Dara u Viluyskih Yakutov (Viluysk Yakutlarında
• Şamanlık Bağışının Alınması)//Turdı İnstituta Etnografii AN SSSR, t.II. Mosk.-Leningrad,
• s. 282-293 (Çeviren: Atilla Bağcı, TDK, Türk Dünyası dergisinde yayım aşamasındadır ).
• POTAPOV, Leonid Pavloviç (2014), Güney Altaylıların Etnogenezi, Çeviren: Atilla Bağcı,
• Ankara, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
• POTAPOV, Leonid Pavloviç (1958), “Volk vı Starinnıh Narodnıh Poveryah i Primetah Uzbekov
• (Özbeklerin Kadim Halk İnanışlarında Kurt)”, Kratkiye soobşeniya İnstituta etnografii AN
• SSSR, Sayı XXX, s. 137-142, Moskova.
• VADETSKAYA, Elga Borisovna (2014), Kadim Kurganlar Hakkında Hikâyeler, Çeviren:
• Atilla Bağcı, Ankara, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
• YEGOROVA, Ludmila I. (2013), Saha Kültüründe Kurt Kültü, Çeviren: A. Alper Altınkaynak,
• Ankara.