ANADOLU VE ÖZBEK SAHASI NINNILERININ YAPIŞEKIL, KONU-İÇERIK VE İŞLEVI BAĞLAMINDA KARŞILAŞTIRILMASI ÜZERINE BIR DENEME

Yıl 2018, Sayı: 45, 239 - 254, 31.05.2018

Mehmet Temizkan Erhan Solmaz

Öz

Türk edebiyatının sözlü ürünlerinden biri olan ninni, geçmişten bugüne kadar değişik konu ve işlevlerle varlığını sürdürmüştür. Anne ile bebeğin en etkili iletişim yollarından biri olan ninni, gerek Anadolu gerekse çalışmamıza konu edindiğimiz Özbek
sahasındaki bilim adamlarının ilgisini çekmiştir. Biz de, bu çalışmada öncelikle konu
üzerine yapılmış çeşitli araştırmaları inceleyecek ve ilk olarak Anadolu sahasında
ninni ile ilgili yapılan tanımlar ve araştırmacıların bu türle ilgili tasnifleri üzerinde
duracağız. Daha sonra Özbeklerdeki ninni kavramı ve Özbeklerin sözlü geleneğinde
ninnilerin yeri üzerine değerlendirmeler yaparak her iki sahadaki ninnileri; yapı-şekil, konu-içerik ve işlev bağlamında değerlendireceğiz. Çalışmamızın temel amacı,
bugün her ne kadar birbirinden farklı coğrafyalarda yaşıyor olsalar da aynı kültürel
belleğe sahip iki Türk boyunda var olan bu türün ortaklık ve benzerliklerini ortaya
koymaktır.

Anahtar Kelimeler

Ninni, Özbek, Anadolu, karşılaştırma, kültürel bellek

Kaynakça

• ALEVİYA, Müzeyana ?, Özbek Halk İcadi, Taşkent. Fanlar Akademiyası.
• BEYSANOĞLU, Şevket (1943), Diyarbakır Folkloru, Diyarbakır, Diyarbakır Halkevi Yayınları.
• BORATAV, Pertev Naili (2013), 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı, İstanbul, BilgeSu Yayıncılık.
• CAHANGİROV, Ğani (1975), Özbek Balalar Folklori. Taskent, Okıtuvçi Nesriyatı. ÇEK CANSIZ, Songül (2010), Ninnilerde Kadın Anlatıcının Sesi, Ankara, Harf Eğitim Yayıncılığı.
• ÇEK CANSIZ, Songül (2011), “Ninnilere Bağlam Merkezli Bir Yaklaşım”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 6/4, ss.61-75
• ÇELEBİOĞLU, Amil (1995), Türk Ninniler Hazinesi, İstanbul, Kitapevi Yayınları.
• DEMİR, Necati (2008), “Avrupa’da Yaşayan 0-6 Yaş Grubu Tür Çocuklarına Türkçe ve Türk Kültürünün Öğretilmesinde Kullanılabilecek Bir Materyal: Türk Ninnileri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Volume 1/5, ss 224-240.
• DEMİR, Necati (2014), Türk Ninnileri, Ankara, Edge Akademi.
• ELÇİN, Şükrü (1998), Halk Edebiyatına Giriş, Ankara, Akçağ Yayınları.
• FARSAHOĞLU, Ayşe (2010), “Habibzade Ahmet Kemal’in Kahramanlık Temalı Ninni Şiirleri”, AÜ Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED] 44 Erzurum, ss. 157- 181.
• FARSAHOĞLU,Ayşe (2011), Türk Ninnilerinde İslâmî Motifler, Konya, MehirYayıncılık. İMAMOV, Kamilcan. vd. (1990), Özbek Halk Ağzaki Poetik İcadi. Taskent, Okıtuvçi Nesriyatı.
• KASAPOĞLU AKYOL, Pınar (2014), “Kültürel Değişme ve Teknolojinin Etkisiyle Şekillenen Günümüz Ninnileri ve Ninni Dinletme Geleneği”, Bilig, S. 69, ss.127-142.
• KAYA, Âlim (2014), Kişilerarası İlişkiler ve Etkili İletişim, Ankara, Pegem Yayınları.
• KAYA, Doğan (1999), Anonim Halk Şiiri, Ankara, Akçağ Yayınları, 1999.
• KIRAÇ, Ekrem (1997), “Türk Halk Şiirinde Ritim, Ezgi ve Ninni Söyleme Geleneğinin Rolü”, (PAL). Eğitim Fakültesi Dergisi, S.3, ss.38-43.
• KIRCI UĞURLU, Emine (2014), “Kültürel Bellek Aktarıcısı Olarak Ninni”, Millî Folklor, Yıl 26, S.102, ss. 43- 52.
• KOZ, M. Sabri (2005), Her Güne Bir Ninni, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
• KUNOS, Ignacz (1925), Halk Edebiyatı Numuneleri: Türkçe Ninniler, İstanbul.
• KUMTEPE, Görkem (2015), Ninninin Çocuk Gelişimindeki Yeri ve Müzikal Öğeleri Açısından İncelenmesi, Ankara, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Güzel Sanatlar Eğitimi Ana Bilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
• KURTULUŞ, Meriç (2010), “Ninnilerde “Kadın Sorunu”na Bakış”, Millî Folklor, Yıl 22, S. 88, ss. 44-52.
• MAHMUD, Kaşgarlı (2006) Divânü Lugâti’t- Türk, İstanbul, Kabalcı Yayınları.
• OĞUZ, M. Öcal (2001), Halk Şiirinde Tür, Şekil ve Makam, Ankara, Akçağ Yayınları.
• OKSAY, Ünsal (2007), İletişimin ABC’si, İstanbul, Der Yayınları.
• Özbekistan Milli Ansiklopediyası, Alla Maddesi, Taşkent.
• ÖZTELLİ, Cahit (1972), Evlerinin Önü, İstanbul, Hürriyet Yayınları.
• PAMİRLİ, Osman Turgut (1946), “Türk Ninnilerinden Motifler”, Türk Kadını Dergisi, S.1, C.3.
• RAZZAKOV, Hoşimcan (1967), Özbek Halk İcadi, Taşkent, Gafur Gulam Namidaki Bedii Neşriyatı.
• SAFAROV, Ahuncan (1985), “Balalar Folklorida Havzak-Havzak.” Özbek Balalar Poetik Folklori, Taskent, Okıtuvçi Nesriyatı.
• ŞİRİN, Mustafa Ruhi (1990), Ninni Bebeğim Ninni: Ninni Şiirleri Antolojisi, Ankara, Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• TANRIBUYURDU, Gülçin (2015), “Klâsik Türk Şiirinde Kadın Söyleminin İzinde: Şeref Hanım Dîvânı’nda Ninniler”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, C.4, S.1, ss: 112-120.
• The Central Asian Heritage Group, (2005), O’zbekcha/İnglizcha Lug’at, Taşkent. TORUN, Ali; YILDIZ, Kübra (2013), “Bir Eğitim Metodu Olarak Tehdit ve Korkutma İçeren Ninniler ve Bunların Jung’un ‘Ortak Bilinçdışı’ Kavramı Açısından Tahlili”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/8, ss.1313-1333.
• TÖKEL, Dursun Ali (2008), “Ninni Deyip geçme: Okusun da Öğrensin Ninni”, Buruciye Dergisi, Yaz 2008, S 2, s. 43-47.
• Türk Dünyası Edebiyat Metinleri Antolojisi, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, C.VIII, Ankara:2007
• UĞURLU, Emine (2012), Türk Dünyasında Ninni, Ankara, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Halk Bilimi Bilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi.
• UNGAN, Suat (2009), İşlevsel Yönleriyle Ninni, Ankara, Pegem Akademi.
• ÜŞENMEZ, Emek vd. (2016), Özbekçe-Türkçe Sözlük, İstanbul, Türk Dünyası Vakfı Yayınları.
• YAKICI, Ali (2014), Halk Şiirinde Türkü, Ankara, Akçağ Yayınları.
• YILDIZ, Aynur (2009), Prematüre Bebeklerde Emzik verme ve Ninni Dinletme Yöntemlerinden Total Oral beslenmeye Geçiş Süresi ve Emme Başarısı Üzerine Etkisi, Erzurum, Erzurum Atatürk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi.
• ZILLIOĞLU, Merih (2007), İletişim Nedir? İstanbul, Cem Yayınevi.