“Okuma Kültürü-Dijital Okuma Farkındalık Programının” Özel Eğitim ve Sınıf Öğretmeni Adayları Üzerindeki Etkisi

Yıl 2023, Cilt: 21 Sayı: 3, 1288 - 1314, 29.12.2023

Esra Yalçıntaş Hülya Kartal Ceyda Turhan

https://doi.org/10.37217/tebd.1239941

Cited By: 1

Öz

Bu araştırmada, farklı iki lisans programından ve her sınıf düzeyinden öğrencinin okuma kültürü ve dijital okuma düzeylerinin belirlenmesi ve geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Bu amaçla “Okuma Kültürü-Dijital Okuma Farkındalık Programı” geliştirilerek öğretmen adaylarına uygulanmış ve etkisine bakılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu Bursa Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesinde 2020-2021 eğitim öğretim yılında özel eğitim ve sınıf öğretmenliği lisans programlarında öğrenim görmekte olan 1., 2., 3. ve 4. sınıf öğretmen adayları oluşturmaktadır. Araştırmada, nicel araştırma tekniklerinden tek grup ön-test ve son-test kontrol grupsuz deneysel desen kullanılmış ve öğretmen adaylarına 10 haftalık, toplamda 20 ders saati süren bir program uygulanarak eğitim öncesinde ve sonrasındaki durumları karşılaştırılmıştır. Verilerin analizinde, SPSS programından yararlanılmıştır. Analizlerde öğretmen adaylarının okuma kültürü ve dijital okuma tutumlarının ön-test ve son-test puan ortalamaları arasında anlamlı fark olup olmadığını belirlemek için Wilcoxon işaretli sıralar testi yapılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre hem okuma kültürü hem de dijital okuma ön-test ve son-test puan ortalamaları arasında istatistiki açıdan anlamlı fark bulunmuştur. Bu sonuçlar, uygulanan programın öğretmen adaylarının okuma kültürü ve dijital okuma farkındalık düzeyleri üzerinde olumlu yönde etkisi olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Okuma kültürü, Dijital okuma farkındalığı, Eğitim programı, Sınıf öğretmenliği, Özel eğitim

The Effect of “Reading Culture-Digital Reading Awareness Curriculum” on Special Education and Primary Teacher Candidates

Öz

This research is aimed to determine and develop the reading culture and digital reading levels of teacher candidates. For this purpose, "Reading Culture-Digital Reading Awareness Curriculum" was developed and applied to teacher candidates and its effect was examined. The study group of the research consists of 1st, 2nd, 3rd and 4th grade teacher candidates studying in special education and primary teaching undergraduate programs in the Faculty of Education, Bursa Uludağ University in the 2020-2021 academic year. In the research, one group pretest-posttest experimental design without control group was used, and a 10-week, 20 lesson-hour curriculum was applied to teacher candidates, and their situations before and after the education were compared. SPSS program was used in the analysis of the data. In the analysis, Wilcoxon signed-rank test was used to determine whether there was a significant difference between pretest-posttest mean scores of teacher candidates’ “reading culture and digital reading attitudes”. According to the results of the research, a statistically significant difference was found between the pretest-posttest mean scores of both reading culture and digital reading. These results show that the applied curriculum has a positive effect on teacher candidates’ reading culture and digital reading awareness levels.

Anahtar Kelimeler

Reading culture, Digital reading awareness, Curriculum, Primary school teacher, Special education

Kaynakça

• Ajayi, S. A., Shorunke, O. A. & Aboyade Mrs, A. (2014). The influence of electronic resources use on students reading culture in Nigerian universities: A case study of Adeleke university Ede, Osun state. Library Philosophy and Practice (e-journal), 1182. http://digitalcommons.unl.edu/libphilprac/1182 sayfasından erişilmiştir.
• Akyol, H. (1997). Okuma ve prensipleri. Çağdaş Eğitim(233), 26-28. http://www.tekisik.org/cagdas-egitim-dergisi sayfasından erişilmiştir.
• Altunkaya, H. & Doğar, B. (2018). Öğretmen adaylarının kitap okuma kültürü. II. Uluslararası Eğitim Araştırmaları ve Öğretmen Eğitimi 2018 Kongresi’nde (Erte Congress) Bildiri Kitabı içinde (s. 315-328), Aydın, Kuşadası. https://www.researchgate.net/publication/332107699_Ogretmen_ Adaylarinin_Kitap_Okuma_Kulturu_Book_Reading_Culture_of_the_Teacher_Candidates sayfasından erişilmiştir.
• Amiama-Espaillat, C. & Mayor-Ruiz, C. (2017). Digital reading and reading competence–the influence in the Z generation from the dominican republic. Comunicar. Media Education Research Journal, 25(2), 105-113. https://doi.org/10.3916/C52-2017-10
• Aytaş, G. (2003). Okuma gelişiminde çocuk edebiyatının rolü. Türklük Bilimi Araştırma Dergisi, TÜBAR-XIII(13), 155-160. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/156764 sayfasından erişilmiştir.
• Aytaş, G. (2005). Okuma eğitimi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(4), 461-470. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/256384 sayfasından erişilmiştir.
• Ayyıldız, M., Bozkurt, Ü. & Canlı, S. (2006). Okuma kültürü üzerine bir araştırma. Millî Eğitim Dergisi, 34(169). https://dergipark.org.tr/en/pub/milliegitim/issue/36938/422342 sayfasından erişilmiştir.
• Baki, Y. & Gökçe, B. (2020). Türkçe öğretmeni adaylarının okuma kültürü düzeylerinin incelenmesi. Journal of Language Education and Research, 6(2), 353-375. https://doi.org/10.31464/jlere.676829
• Berrett, D. (2013). Students may be reading plenty, but not for class. The Chronicle of Higher Education. https://www.chronicle.com/article/students-may-be-reading-plenty-but-not-for-class/ sayfasından erişilmiştir.
• Bircan, İ. & Tekin, M. (1989). Türkiye’de okuma alışkanlığının azalması sorunu ve çözüm yolları. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 22(1), 393-410. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000000883
• Bixler, J., Smith, S. & Henderson, S. (2013). Inviting teacher candidates into book talks: Supporting a culture of lifelong reading. Reading Horizons: A Journal of Literacy and Language Arts, 52(3), 1-3. https://scholarworks.wmich.edu/reading_horizons/vol52/iss3/3/
• Boz, M. S. (2018). Öğrencilerin dijital okuma kültürü. Milli Eğitim Bakanlığı, Eğitim Teknolojileri Geliştirme ve Projeler Daire Başkanlığı, Ankara. http://yegitek.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/ 2018_11/06102914_serpil.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Bulut, B. & Karasakaloğlu, N. (2019). Öğretmen adaylarının dijital okuma eğilimleri ile okuma ilgileri arasındaki ilişki. Eğitim Araştırmaları-2019, 135-146. http://www.eyuder.org/Download/Icerik Dokumanlari/EgitimArastirmalari2019T.pdf#page=136 sayfasından erişilmiştir.
• Burbank, M. D., Kauchak, D. & Bates, A. J. (2010). Book clubs as professional development opportunities for preservice teacher candidates and practicing teachers: An exploratory study. The New Educator, 6(1), 56-73. https://doi.org/10.1080/1547688X.2010.10399588
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E. Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Chisita, C. T. (2011). Role of libraries in promoting the dissemination and documentation of indigenous agricultural information: Case study of Zimbabwe. IFLA WLIC, San Juan, Puerto Rico, 10-11. https://www.ifla.org/past-wlic/2011/78-chisita-en.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Christensen, L. B., Johnson, B. & Turner, L. A. (2011). Research methods, design, and analysis. Allyn & Bacon Boston, MA.
• Coşkun, E. (2002). Okumanın hayatımızdaki yeri ve okuma sürecinin oluşumu. Türklük Bilimi Araştırma Dergisi, TÜBAR, 11, 231-244. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/156741 sayfasından erişilmiştir.
• Cruz, P. C. (2003). The library and the promotion of reading. CNDLAO Newsletter, 48. http://www.ndl.go.jp/en/cdnlao/newsletter/048/484.html sayfasından erişilmiştir.
• Dai Luong, T. (2021). Developing a reading culture in the digital environment. International Education and Research Journal, 7(3), 23-24. http://ierj.in/journal/index.php/ierj/article/view/2245 sayfasından erişilmiştir.
• Daley, M. (2020). Kitap okuyan çocuk yetiştirmek, bir çocuğun okuma sevgisini nasıl beslersiniz? İstanbul: Orenda Kitap.
• Demirel, Ö. (2003). Türkçe öğretimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Dökmen, Ü. (2019). Lise ve üniversite öğrencilerinin okuma becerileri, ilgileri, okuma ve kütüphane kullanma alışkanlıkları. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 23(2), 395-418. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000000786
• Duran, E. & Özen, N. E. (2018). Türkçe derslerinde dijital okuryazarlık. Türkiye Eğitim Dergisi, 3(2), 31-46. https://dergipark.org.tr/en/pub/turkegitimdergisi/issue/41487/464125 sayfasından erişilmiştir.
• Durant, D. M. & Horava, T. (2015). The future of reading and academic libraries. Portal: Libraries and the Academy, 15(1), 5-27. https://doi.org/10.1353/pla.2015.0013
• Ergül, C., Sarıca, A. D. & Akoğlu, G. (2016). Etkileşimli kitap okuma: Dil ve erken okuryazarlık becerilerinin geliştirilmesinde etkili bir yöntem. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 17(02), 193-206. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.246307
• Gambrell, L. B. (2005). Reading literature, reading text, reading the internet: The times they are a'changing. The Reading Teacher, 58(6), 588-591. https://doi.org/10.1598/RT.58.6.8
• İleri, A. (2017). Okuma kültürü ve okul kütüphaneleri raporu, okul kütüphanecileri derneği. Türk Kütüphaneciliği, 31(2), 259-262. https://doiorg/10.24146/tkd.2017.14 İnce-Samur, A. (2014). Türkiye’deki ve dünya’daki çalışmaların tanıklığında “okuma kültürü”. HAYEF Journal of Education, 11(2), 157-188. https://dergipark.org.tr/en/pub/iuhayefd/issue/8801/110009 sayfasından erişilmiştir.
• İnce-Samur, A. Ö. (2017). Okuma kültürü edinme sürecinde "ilkokul dönemi (6-10 yaş)". Journal of Faculty of Educational Sciences, 50(1), 209-230. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000001393
• İnce-Samur, A. Ö. (2018). Okuma kültürü edinme sürecinde hangi kitaplardan nasıl yararlanılmalıdır? PESA Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(4), 343-363. https://dergipark.org.tr/en/pub/pesausad/issue/41746/453900 sayfasından erişilmiştir.
• Kamalova, L. A. & Koletvinova, N. Y. D. (2016). The problem of reading and reading culture improvement of students-bachelors of elementary education in modern high institution. International Journal of Environmental and Science Education, 11(4), 473-484. https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ1094659.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Karadağ, Ö. (2013). Okuma kültürüne katkıları bakımından Türkçe ders kitaplarının resimlemeleri (illüstrasyonları). Eğitimde Kuram ve Uygulama, 9(2), 84-93. https://dergipark.org.tr/en/pub/eku/issue/5456/73976 sayfasından erişilmiştir.
• Karasar, N. (2000). Bilimsel araştırma yöntemi (10. b.). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Keskin, H. K., Baştuğ, M. & Atmaca, T. (2016). Öğrencileri akademik dijital okumaya yönlendiren unsurlar. Eğitim ve Bilim, 41(188), 117-129. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2016.6655
• Kuşdemir, Y., Bulut, P. & Uzun, E. B. (2020). Okuma kültürü üzerine bir inceleme: Öğretmen adayları örneği. Gençlik Araştırmaları Dergisi, 8(21), 74-95. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1265936 sayfasından erişilmiştir.
• Lancaster, H. S., Li, J. & Gray, S. (2021). Selective visual attention skills differentially predict decoding and reading comprehension performance across reading ability profiles. Journal of Research in Reading, 44(3), 715-734. https://doi.org/10.1111/1467-9817.12368
• Leko, M. M., Kulkarni, S., Lin, M. C. & Smith, S. A. (2015). Delving deeper into the construct of preservice teacher beliefs about reading instruction for students with disabilities. Teacher Education and Special Education, 38(3), 186-206. https://doi.org/10.1177/0888406414557677
• Liu, I. & Ko, H. W. (2019). Roles of paper-based reading ability and ICT-related skills in online reading performance. Reading and Writing, 32(4), 1037-1059. https://link.springer.com/article/10.1007/s11145-018-9892-z sayfasından erişilmiştir.
• Magara, E. & Batambuze, C. (2005). Towards a reading culture for Uganda. African Journal of Library, Archives and Information Science, 15(1), 35-42. https://www.ajol.info/index.php/ajlais/article/view/26159 sayfasından erişilmiştir.
• Mokatsi, R. (2005). Sharing resources: How library networks can help reach education. East African Book Development Association. A research paper looking at libraries in the developing world. London, UK: Commission by Book Aid International.
• Ngamwittayaphong, A. (2011). Factors affecting the promotion of a reading culture in Thailand. In Thailand Conference on Reading içinde (s. 24-25), Thailand. https://www.tkpark.or.th/stocks/extra/00052d.pdf sayfasından erişilmiştir.
• O'brien, D. G. & Stewart, R. A. (1990). Preservice teachers' perspectives on why every teacher is not a teacher of reading: A qualitative analysis. Journal of Reading Behavior, 22(2), 101-129. https://doi.org/10.1080/10862969009547699
• Odabaş, H. (2017). Kitap okumadan dijital okumaya: Okuma kültüründe ve davranışında gözlemlenen değişimler. H. Odabaş (Ed.). Bilişim teknolojilerinin bilgi merkezlerine ve hizmetlerine etkileri içinde (s. 277-292). İstanbul: Hiperyayın. http://eprints.rclis.org/39313/ sayfasından erişilmiştir.
• Odabaş, H., Odabaş, Z. Y. & Polat, C. (2008). Üniversite öğrencilerinin okuma alışkanlığı: Ankara Üniversitesi örneği. Bilgi Dünyası, 9(2), 431-465. https://doi.org/10.15612/BD.2008.313
• Odabaş, H., Odabaş, Z. Y. & Sevmez, H. (2018). Üniversite öğrencilerinde dijital/e-kitap okuma kültürü: Selçuk Üniversitesi örneği. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 58(1), 139-171. https://dergipark.org.tr/en/pub/dtcfdergisi/issue/66800/1044561 sayfasından erişilmiştir.
• Okuma Kültürünü Yaygınlaştırma Platformu/OKUYAY Platformu. (2020). Okuma kültürü kitapçığı. İstanbul: OKUYAY Platformu/Türkiye Yayıncılar ve Yayın Dağıtımcıları Birliği Derneği. http://okuyayplatformu.com/wp-content/uploads/2020/12/Okuma_Kulturu_web_Resimli.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Özbay, M. & Özdemir, B. (2012). Okuduğunu anlama sürecinde çıkarım yapma becerisinin işlevi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(18), 17-28. https://dergipark.org.tr/en/pub/mkusbed/issue/19552/208321 sayfasından erişilmiştir.
• Özdamar, K. (2016). Eğitim, sağlık ve davranış bilimlerinde ölçek ve test geliştirme yapısal eşitlik modellemesi: IBM SPSS, IBM SPSS AMOS ve MINITAB uygulamalı. Eskişehir: Nisan Kitabevi.
• Öztürk, B. (2020). Okuma kültürü oluşturmada çocukların edebiyat çevresini genişletmeye yönelik uygulamalar. Kastamonu Eğitim Dergisi, 28(5), 2112-2124. https://dergipark.org.tr/en/pub/kefdergi/issue/56970/787822 sayfasından erişilmiştir.
• Robson, C. (2015). Bilimsel araştırma yöntemleri: Gerçek dünya araştırması (Ş. Çınkır & N. Demirkasımoğlu, Çev.). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Saltık, O. (2018). Okuma kültürü edindirme sürecinde Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin niteliği üzerine öğretmen görüşleri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 6(2), 281-296. https://doi.org/10.16916/aded.372844
• Sanders-ten Holte, M. (1998). Creating an optimum reading culture in the low countries: The role of stichting lezen. 64th IFLA General Conference’da sunulmuş bildiri, August, Amsterdam. http://archive.ifla.org/IV/ifla64/098-80e.htm sayfasından erişilmiştir.
• Seçer, İ. (2013). SPSS ve LISREL ile pratik veri analizi: Analiz raporlaştırma. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Sever, S. (2004). Türkçe öğretimi ve tam öğrenme (1. b.). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Sever, S. (2011). Okuma kültürü edindirme sürecinde temel sorunlar ve çözüm önerileri. Okul Öncesi Çocuk Edebiyatı Kitap Katalogu. Ankara: Eğitim Sen Yayınları.
• Şahenk-Erkan, S. S. & Balaban-Dağal, A. (2018). Öğretmen adaylarının dijital okuma, yazma ve sunum hazırlama becerileri hakkındaki görüşlerinin değerlendirilmesi. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 3(1), 131-144. https://doi.org/10.21733/ibad.373767
• Tavşancıl, E. (2006). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi (3. b.). Ankara: Nobel Yayınları.
• Trudell, B. (2019). Reading in the classroom and society: An examination of “reading culture” in African contexts. International Review of Education, 65(3), 427-442. https://link.springer.com/article/10.1007/s11159-019-09780-7 sayfasından erişilmiştir.
• Türkel, A., Özdemir, E. E. & Akbulut, S. (2017). Okuma kültürü ölçeği geçerlik ve güvenirlik çalışması. Turkish Studies, 12(14), 465-490. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.11620
• Ungan, S. (2008). Okuma alışkanlığımızın kültürel altyapısı. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 218-228. https://openaccess.dpu.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12438/857 sayfasından erişilmiştir.
• Wake, D. & Whittingham, J. (2013). Teacher candidates’ perceptions of technology supported literacy practices. Contemporary Issues in Technology and Teacher Education, 13(3), 175-206.
• Wolfson, G. (2008). Using audiobooks to meet the needs of adolescent readers. American Secondary Education, 36(2), 105-114. https://www.jstor.org/stable/41406113#metadata_info_tab_contents sayfasından erişilmiştir.
• Yıldız, M. & Akyol, H. (2011). İlköğretim 5. sınıf öğrencilerinin okuduğunu anlama, okuma motivasyonu ve okuma alışkanlıkları arasındaki ilişki. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(3), 793-815. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/76969 sayfasından erişilmiştir.
• Yurdakal, İ. H. & Susar-Kırmızı, F. (2021). Öğretmen adayları için dijital okumaya yönelik tutum ölçeği (DOTÖ): Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi(51), 137-159. https://doi.org/10.53444/deubefd.788603