Tip 2 Diyabetli Bireylerin Sağlık Kontrol Odaklarının Değerlendirilmesi

Yıl 2018, Cilt: 12 Sayı: 2, 126 - 135, 29.06.2018

Mustafa Kılıç Selda Arslan

https://doi.org/10.21763/tjfmpc.432547

Cited By: 4

Öz

Giriş/Amaç: Kronik hastalıkların yönetiminde kullanılmakta olan kontrol odağı, bireylerin hastalık karşısında sergilemiş
oldukları farklı davranışları açıklamak için kullanılmaktadır. Bu çalışma, diyabetli bireylerin sağlık kontrol odaklarını ve
etkileyen faktörleri incelemek amacıyla yapılmıştır. Yöntem: Araştırma, tanımlayıcı ve kesitsel türde bir çalışmadır. Veriler,
kent merkezinde yaşayan 325 diyabetli bireyden toplanmıştır. Verilerin toplanmasında anket formu ve Çok Boyutlu Sağlık
Kontrol Odağı Ölçeği kullanılmıştır. Bulgular: Çalışmaya katılan hastaların yaş ortalaması 53.3±8.0 yıl olup, %51.4’ü kadın,
%88.9’u evli, %69.8’i ilkokul mezunu, %43.7’si ev hanımıdır. Ölçeğin; İç Kontrol Odağı alt boyutundan 25.3±6.8, Güçlü
Başkaları Kontrol Odağı alt boyutundan 27.3±4.7, Şans Kontrol Odağı alt boyutundan 17.9±5.5 puan aldığı belirlenmiştir. İç
kontrol odağında; medeni durum, öğrenim durumu, yaşadığı kişi, düzenli egzersiz yapma, düzenli diyabet diyeti uygulama
durumu anlamlı bulunmuştur (p<0.05). Güçlü başkaları kontrol; düzenli diyabet diyetine uyma, düzenli sağlık kontrolü
yaptırma durumu, Şans kontrol odağında ise yaş, medeni durum, yaşadığı kişi, ailedeki birey sayısı, düzenli diyabet diyetine
uyma durumu anlamlı bulunmuştur (p<0.05). Sonuç: Hastaların daha çok dış kontrol odağına sahip oldukları saptanmış,
hemşireler tarafından hastaların bağımsızlıklarını sağlamak amacıyla iç kontrol odaklarının geliştirilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Diyabet, hemşirelik, sağlık kontrol odağı

Evaluation of Health Locus of Control of Individuals with Type 2 Diabetes

Öz

Introduction/Aims:
The locus of control used in the
management of chronic diseases is used to explain the different behaviors
individuals exhibit in relation to disease  This study, was done with the purpose of
investigating the health locus of control and affecting factors of diabetic
individuals. Methods: This study was
a descriptive and cross-sectional study. Data were collected from 325 diabetic
individuals living at city center. The questionnaire form and Multidimensional
Health Locus of Control Scale were used in collecting data. Results:
The average age of the patients participated to
research was 53.3±8.0 years and 51.4% of them were women, 88.9% of them were
married,  69.8% of them were primary
school graduated and 43.7% of them were housewives.   From scale; it was determined that they got
25.3±6.8 points from Internal Health Locus of Control sub-dimension, 27.3±4.7
points from Strong Others Internal Health Locus of Control sub-dimension,
17.9±5.5 points from  Chance Locus of
Control sub-dimension. Internal health locus of control; marital
status, education level, person living together, regular exercise, regular
diabetes diet application status were found meaningful (p<0.05). Powerful
others health locus of control; adhering  to regular diabetes diet, taking regular
health checks,   Chance health locus of control;
marital status, person living, number of individuals in family, status of
compliance to regular diabetes diet were found meaningful (p<0.05). Conclusion: It was found that the
individuals had mainly external control locus, it’s suggested to enhance
patients’ internal health locus of control by nurses for the purpose of
providing independency.

Giriş/Amaç: Kronik hastalıkların yönetiminde kullanılmakta olan kontrol odağı,
bireylerin hastalık karşısında sergilemiş oldukları farklı davranışları
açıklamak için kullanılmaktadır. Bu
çalışma, diyabetli bireylerin sağlık kontrol odaklarını ve etkileyen faktörleri
incelemek amacıyla yapılmıştır. Yöntem:
Araştırma, tanımlayıcı ve kesitsel türde bir çalışmadır. Veriler, kent
merkezinde yaşayan 325 diyabetli bireyden toplanmıştır. Verilerin toplanmasında
anket formu ve Çok Boyutlu Sağlık Kontrol Odağı Ölçeği kullanılmıştır. Bulgular: Çalışmaya katılan hastaların
yaş ortalaması 53.3±8.0 yıl olup, %51.4’ü kadın, %88.9’u evli, %69.8’i ilkokul
mezunu, %43.7’si ev hanımıdır. Ölçeğin; İç Kontrol Odağı alt boyutundan
25.3±6.8, Güçlü Başkaları Kontrol Odağı alt boyutundan 27.3±4.7, Şans Kontrol
Odağı alt boyutundan 17.9±5.5 puan aldığı belirlenmiştir. İç kontrol odağında; medeni
durum, öğrenim durumu, yaşadığı kişi, 
düzenli egzersiz yapma, düzenli diyabet diyeti uygulama durumu anlamlı
bulunmuştur (p<0.05). Güçlü başkaları kontrol; düzenli
diyabet diyetine uyma, düzenli sağlık kontrolü yaptırma durumu,  Şans kontrol odağında ise yaş,
medeni durum, yaşadığı kişi, ailedeki birey sayısı, düzenli diyabet diyetine
uyma durumu anlamlı bulunmuştur (p<0.05). Sonuç: Hastaların daha çok dış kontrol odağına sahip oldukları saptanmış,
hemşireler tarafından hastaların bağımsızlıklarını sağlamak amacıyla iç kontrol
odaklarının geliştirilmesi önerilmektedir.

 

Anahtar Kelimeler

Diabetes, nursing, health locus of control

Kaynakça

• 1. Schunk DH. Öğrenme teorileri: eğitimsel bir bakışla. Şahin M, çev.editör. 5. Baskı. Ankara:Nobel Akademik Yayıncılık; 2014, p. 492-494.
• 2. Rotter J. Generalized expectancies for internal versus external control of reinforcement. Psychological Monographs: General and Applied 1966; 80: 1-28.
• 3. Küçükkaragöz H, Akay Y, Canbulat T. Rotter iç-dış kontrol odağı ölçeğinin öğretmen adaylarında geçerlik ve güvenirlik çalışması. Akademik Bakış Dergisi, 2013;35:1-12.
• 4. O'hea E, Moon S, Grothe K, Boudreaux E, Bodenlos J, Wallston K, et al. The interaction of locus of control, self-efficacy, and outcome expectancy in relation to HbA1c in medically underserved individuals with type 2 diabetes. J Behav Med 2009; 32:106-17. doi: 10.1007/s10865-008-9188-x
• 5. Yeşilyaprak B. Eğitim psikolojisi: gelişim, öğrenme-öğretim. Ankara: Pegem Akademi Yayınları; 2012: 245-69.
• 6. Trento M, Tomelini M, Basile M, Borgo E, Passera P, Miselli V et al. The locus of control in patients with type 1 and type 2 diabetes managed by individual and group care. Diabet Med 2008; 25: 86-90 doi: 10.1111/j.1464-5491.2007.02319.x
• 7. Przybylski M. Health locus of control theory in diabetes: a worthwhile approach in managing diabetic foot ulcers? Journal of Wound Care 2010; 19: 228-33 doi: 10.12968/jowc.2010.19.6.48470
• 8. Al Nawafa'h A, Hamdan-Mansour A. Correlates of health locus of control among patients diagnosed with type-ii diabetes mellitus. Journal of Diabetes Mellitus 2015; 5: 190-7 doi: 10.4236/jdm.2015.53023.
• 9. Zahednezhad H, Poursharifi H, Babapour J. Memory, health locus of control and adherence in type ii diabetic patients in Iran - Tabriz. Procedia - Social and Behavioral Sciences , 2011; 30: 2621-4 https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2011.10.513
• 10. Keedy N, Keffala V, Altmaier E, Chen J. Health locus of control and self-efficacy predicted back pain rehabilitation outcomes. The Iowa Orthopaedics and Rehabilitation 2014; 34: 158-65.
• 11. Williams J, Lynch C, Voronca D, Egede L. Health locus of control and cardiovascular risk factors in veterans with type 2 diabetes. Endocrine 2016; 51:83-90 doi: 10.1007/s12020-015-0677-8.
• 12. Morowatisharifabad M, Mahmoodabad S, Baghianimoghadam M, Tonekaboni N. Relationships between locus of control and adherence to diabetes regimen in a sample of iranians. Int J Diabetes Dev Ctries 2010; 30: 27-32.
• 13. Cobb-Clark D, Kassenboehmer S, Schurer S. Healthy habits: the connection between diet, exercise, and locus of control. Journal of Economic Behaviour and Organization 2014;98:1-28 https://doi.org/10.1016/j.jebo.2013.10.011.
• 14. Chen S, Lin H. Relationships among health locus of control, psychosocial status and glycemic control in type 2 diabetes adults. Journal of Nursing and Care 2014:1-6 doi:10.4172/2167-1168.1000162.
• 15. Cohen J, Cohen P, West SG, Aiken LS. Applied multiple regression/correlation analysis for the behavioral sciences. 3rd edition:Mahwah NJ: Lawrence Earlbaum Associates; 2003:19-64.
• 16. Erol O, Enc N. Hypoglicemia fear and self-efficacy of Turkish patients receiving insulin therapy. Asian Nursing Research 2011;5:222-228.
• 17. Akpunar D. Diyabet eğitiminin hastaların sağlık inancına, bilgi düzeyine ve diyabet yönetimine etkisi, Atatürk Üniversitesi:Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yükseklisans Tezi. Erzurum: 2012:51-67.
• 18. Wallston K, Wallston B, DeVellis R. Development of the multidimensional health locus of control (MHLC) scales. Health Education Monographs 1978; 6: 160-70.
• 19. Üstündağ-Budak M, Mocan-Aydın G. The role of personality factors in predicting the reported physical health symptoms of Turkish college students. Adolescence 2005; 40: 559-72.
• 20. Aflakseir A, ZarrinPour R. Predicting adherence to diet regimen based on health locus of control: a cross sectional study. Iranian Journal of Diabetes and Obesity 2014; 5: 71-6.
• 21. Fuscaldi F, Balsanelli A, Grossi S. locus of control in health and self-esteem in type-2 diabetic patients. Rev Esc Enferm USP 2011; 45: 853-9 http://dx.doi.org/10.1590/S0080-62342011000400009.
• 22. Lindström M, Rosvall M. Marital status, social capital and health locus of control: a population-based study. Public Health 2012; 126: 790-5 doi: 10.1016/j.puhe.2012.06.001.
• 23. Poortinga W, Dunstan F, Lone D. Health locus of control beliefs and socio-economic differences in self-rated health. Preventive Medicine 2008; 46: 374-80 doi: 10.1016/j.ypmed.2007.11.015.
• 24. Abredari H, Bolourchifard F, Rassouli M, Nasiri N, Taher M, Abedi A. Health locus of control and self-care behaviours in diabetic foot patients. Medical Journal of the Islamic Republic of Iran 2015; 29:1-5.
• 25. Keedy N. Health locus of control, self-efficacy, and multidisciplinary intervention for chronic back pain. The Iowa Orthopaedic Journal 2009;34:158-165.
• 26. Bell RA, Quandt SA, Arcury TA, McDonald J, Vitolins MZ. Health locus of control among rural older adults. Gerontology & Geriatrics Education 2002;22:69-89 http://dx.doi.org/10.1300/J021v22n04_06.
• 27. Grotz M, Hapke U, Lampert T, Baumeister H. Health locus of control and health behaviour: results from a nationally representative survey. Psychol Health Med 2011; 16: 129-40 doi: 10.1080/13548506.2010.521570.