Examination of 3rd Grade Turkish Course Book’s Texts’ Contexts in Primary School in Terms of the Values

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1, 54 - 81, 23.04.2024

Mayide Tatlısu Bilal Yorulmaz

https://doi.org/10.32960/uead.1436708

Öz

The aim of the study is to examine values and negative elements in the texts of grade 3 Turkish course book of elementary school, students’ level of understanding about values and negative elements and whether the texts include the values given in the theme and subject examples of Turkish Teaching Program. The study was conducted by using basic qualitative research design, which is one of the qualitative research methods. The research study group consisted of 20 students, the study material is the 3rd grade Turkish textbook published by Sonuç Yayınları. Document examination and interview were used as data collection method; value analysis form and semi-structured interview form developed by the researchers were used as data collection tools. The data obtained was subjected to content analysis, values and negative elements were revealed. As a result of the research, it has been determined that values of love, respect are the highest in the texts of grade 3 Turkish textbook; humility, loyalty values are the least. Along with these results, it has been revealed that negative elements such as disrespect, badness, anger are included in the texts, too. In addition, it was seen that the topics suggested in some themes were not included in the texts, too. Although students didn’t directly name the values in the reading and listening texts, they had noticed the existence of values and had described the values with their own expressions.

Anahtar Kelimeler

Values, Turkish textbook, reading text, listening text

İlkokul 3. Sınıf Türkçe Ders Kitabı Metinlerinin İçeriğinin Değerler Açısından İncelenmesi

Öz

Bu araştırmanın amacı ilkokul 3. Sınıf Türkçe ders kitabındaki metinlerin içerdiği değerleri ve olumsuz unsurları, öğrencilerin değerleri ve olumsuz unsurları anlama düzeylerini ve metinlerin Türkçe öğretim programındaki tema ve konu örneklerinde yer alan değerleri içerip içermediğini incelemektir. Araştırma nitel araştırma yöntemlerinden temel nitel araştırma deseninde yapılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu 20 öğrenci, çalışma materyalini ise Sonuç Yayınlarına ait ilkokul 3. Sınıf Türkçe ders kitabı oluşturmaktadır. Veri toplama yöntemi olarak doküman incelemesi ve görüşme yöntemi; veri toplama aracı olarak araştırmacılar tarafından geliştirilen değer inceleme formu ve yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Elde edilen veriler içerik analizine tabi tutulmuş, değerler ve olumsuz unsurlar ortaya çıkarılmıştır. Araştırma sonucunda Türkçe ders kitabı metinlerinde en fazla sevgi, saygı; en az alçak gönüllük, sadakat değerlerinin yer aldığı tespit edilmiştir. Bu sonuçlarla birlikte saygısızlık, kötülük, öfke gibi olumsuz unsurların da metinlerde yer aldığı ortaya çıkmıştır. Bunlara ek olarak bazı temalarda önerilen değerlerin metinlerde yer almadığı da görülmüştür. Öğrenciler ise okuma ve dinleme metinlerinde yer alan değerleri doğrudan isimlendirmeseler de değerlerin varlığını fark etmişler ve kendilerine özgü ifadelerle tasvir etmişlerdir.

Anahtar Kelimeler

Değerler, Türkçe ders kitabı, okuma metni, dinleme metni

Kaynakça

• Abdullatif, H. B. (2022). Yeşim Saygın Armutak'ın çocuk romanlarının kök ve alt değerler açısından incelenmesi (Tez No. 762570) [Yüksek Lisans Tezi, Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Ağca, C. & Meydan, H. (2022). Yedinci sınıf Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi ders kitabının kök değerlerin öğretimi açısından incelenmesi. Sosyal Bilimler Dergisi, 9(1), 94-116. Https://Doi.Org/10.34086/Rteusbe.1114158.
• Akdağ, A. & Bozgün, K. (2022). İlkokul 4. sınıf Türkçe ders kitabındaki değerlerin incelenmesi. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (REFAD), 2(1), 47-59.
• Akpınar, A. (2015). Yağmur dergisindeki hikâyelerde değerler eğitimi (Tez No. 429874) [Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Akyol, Ş. (2010). İlköğretim 6. sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan sevgi temasının değerler eğitimi açısından incelenmesi (Tez No. 257355) [Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Alan, Y. (2012). Türkçe ders kitaplarındaki okuma ve serbest okuma metinlerinin dini ve ahlaki değerler açısından incelenmesi (Tez No. 326833) [Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Alıcı, F. (2019). İlkokul 2. sınıf Türkçe ders kitabı metinlerinin değerler eğitimi açısından incelenmesi (Tez No. 565535) [Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Aral, D. (2008). Milli Eğitim Bakanlığı’nın hazırladığı 6. sınıf Türkçe ders kitabında yer alan değerler üzerine bir araştırma (Tez No. 215650) [Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Aytekin, M. (2015). Ortaokul Türkçe ders kitaplarının değer iletimi açısından incelenmesi (Tez No. 418028) [Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Beşer Yıldırım, K. (2022). 6. sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin kök değerler açısından incelenmesi ve öğretmen görüşlerinin alınması (Tez No. 739852) [Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Bilgin, H. (2023). Abbas Cılga'nın çocuk romanlarındaki değerler eğitimi üzerine bir araştırma (Tez No. 795848) [Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2022). Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri. (33. Baskı). Pegem Akademi.
• Çağımlar, Z. & Aslan, İ. (2023). İlkokul 3 ve 4. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin vatanseverlik değerine ilişkin incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (Teke) Dergisi, 12(4), 1755-1774. Https://Doi.Org/10.7884/Teke.1287220
• Çelik, M. (2023). "Çocuk Sesi" dergisinin değerler eğitimi bağlamında incelenmesi (Tez No. 822621) [Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Çiçekli Koç, G., Engin, G. & Genç, S. Z. (2020). Dördüncü sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabında yer alan metinlerin değerler açısından incelenmesi. International Journal of Innovative Approaches in Education 4(4), 185-194 https://doi.org/10.29329/ijiape.2020.318.4
• Çopur, E. & Üredi, L. (2020). İlkokul Türkçe ders kitaplarındaki öyküleyici metinlerin değer analizi yaklaşımına göre değerlendirilmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (55), 145-167. Https://Doi.Org/10.21764/Maeuefd.575035
• Derse, G. E. (2019). 6. sınıf Türkçe ders kitabında yer alan metinlerin değerler eğitimi açısından incelenmesi ve öğretmen görüşleri bağlamında değerlendirilmesi (Tez No. 577819) [Yüksek Lisans Tezi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Deveci, A. G. (2021). Cahit Uçuk'un "Gümüş kanat" ve "Türk İkizleri" adlı çocuk romanlarının değerler eğitimi açısından incelenmesi (Tez No. 702377) [Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Doğan, B. & Gülüşen, A. (2011). Türkçe ders kitaplarındaki (6–8) metinlerin değerler bakımından incelenmesi. Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 75-102.
• Dökme, K. (2019). İlkokul Türkçe ders kitaplarındaki öyküleyici metinlerin değerler yönünden incelenmesi (Tez No. 599079) [Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Eken, N. T. & Öksüz, H. İ. (2019). İlkokul (1-4) Türkçe ders kitaplarındaki hikâye edici metinlerin Türkçe dersi öğretim programındaki kök değerler bakımından incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(2), 384-401. Https://Doi.Org/10.16916/Aded.543009
• Erbaş, A. A. (2021). Sosyal Bilgiler öğretim programındaki değerlerin Sosyal Bilgiler ders kitaplarına yansımaları. ODÜ Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 11(1), 23-40. https://doi.org/10.48146/odusobiad.779737
• Erbaş, A. A. & Başkurt, İ. (2021). Hayat Bilgisi öğretim programındaki değerlerin Hayat Bilgisi ders kitaplarına yansıma durumu. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(3), 785-813. Https://Doi.Org/10.17556/Erziefd.841337
• Erdönmez, A. (2019). İlkokul 4. sınıf Türkçe ders kitabındaki metinlerin değerler eğitimi bakımından incelenmesi (Tez No. 587143) [Yüksek Lisans Tezi, Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Gökdaş, F. H. (2023). Ekrem Bektaş'ın çocuk romanlarının değerler eğitimi açısından incelenmesi (Tez No. 811044) [Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Gözel, Ü. (2021). Birinci sınıf Hayat Bilgisi dersi okulumuzda hayat ünitesinde yer alan değerlerin incelenmesi. Opus International Journal Of Society Researches, 17(34), 1063-1094. Https://Doi.Org/10.26466/Opus.760991
• Güzel Candan, D. & Ergen, G. (2014). 3. sınıf Hayat Bilgisi ders kitaplarının temel evrensel değerleri içermesi bakımından incelenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1). https://doi.org/10.12780/UUSBD283
• Hatay Uçar, F. & Çetinkaya, S. (2021). İlkokul Hayat Bilgisi ders kitaplarında değerler eğitimi. Oltu Beşeri ve Sosyal Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(2), 275-291.
• Işık, İ. (2019). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki halk edebiyatı metinlerinin değerler eğitimi açısından incelenmesi (Tez No. 594684) [Yüksek Lisans Tezi, Uşak Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• İdi Tulumcu, F. (2015). Güncel çocuk dergilerinde yer alan değerler (Tez No. 413675) [Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• İstek, A. (2019). Eğitim Hareketleri dergisinde değerler eğitimi (Tez No. 604790) [Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Kan, Ç. (2010). Sosyal Bilgiler dersi ve değerler eğitimi. Milli Eğitim Dergisi, 40(187), 138-145.
• Karagöz, B. (2009). Yapılandırmacı yaklaşıma göre ilköğretim 6 ve 7. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki değerlerin incelenmesi (Muğla ili örneği) (Tez No. 235315) [Yüksek Lisans Tezi, Muğla Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Kaşkaya, A. & Duran, T. (2017). İlkokul Türkçe ders kitaplarının değer aktarımı açısından incelenmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2), 417-441. Https://Doi.Org/10.24315/Trkefd.303978
• Kılıç, A. (2012). İlköğretim 4. sınıf Sosyal Bilgiler ders programındaki değerlerin kazanımla ilişkisi ve öğrenci çalışma kitaplarında yer alma düzeyleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 2(12), 1593-1612.
• Korkmaz Karataş, N & Yorulmaz, B. (2021). Grimm Masallarının İçerdiği Değerler Açısından İncelenmesi. Asya Studies – Academic Social Studies / Akademik Sosyal Araştırmalar, 5(18), 189 – 200.
• Korkusuz, E. (2020). Eski harfli çocuk dergilerinden Çocuk Dünyası dergisinin değerler aktarımı açısından incelenmesi (Tez No. 620281) [Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Kumbasar, E. (2011). Muzaffer İzgü’nün romanlarının değerler eğitimi açısından incelenmesi (Tez No. 300398) [Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• MEB (2019). Türkçe Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 1,2,3,4,5, 6, 7, 8. sınıflar). MEB Yayınları.
• Özel, A. (2015). İlkokul 4.sınıf öğrencilerinin Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerdeki değerler ile ilgili algılarının incelenmesi (Tez No. 405459) [Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Özel, N. (2022). İlkokul Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler ders kitaplarında 10 kök değer bağlamında değerler eğitiminin incelenmesi (Tez No. 771060) [Yüksek Lisans Tezi, Amasya Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Öztürk, T. & Özkan, Z. S. (2018). Hayat Bilgisi ders kitaplarındaki metin ve görsellerin değerler açısından incelenmesi. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, - Journal of Qualitative Research in Education, 6(1), 172-204. DOI: 10.14689/issn.2148-2624.1.6c1s8m
• Soylu, N. (2019). İlkokul 1. Sınıf Türkçe ders kitabı metinlerinin değerler eğitimi açısından incelenmesi (Tez No. 563577) [Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Sönmez, M. & Yorulmaz, B. (2022). Göç Temalı Resimli Çocuk Kitaplarına Yönelik Bir Değer Analiz Çalışması. Asya Studies-Academic Social Studies / Akademik Sosyal Araştırmalar, 6(22), 13-28.
• Sönmez, V. & Alacapınar, F. G. (2021). Örneklendirilmiş Bilimsel Araştırma Yöntemleri. (8. Baskı). Anı Yayıncılık.
• Susar Kırmızı, F. (2014). 4. Sınıf Türkçe ders kitabı metinlerinde yer alan değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 12(27), 217-259.
• Şahbaz Dağlıoğlu, E. (2023). İlkokul Türkçe 3. sınıf Türkçe ders kitabı. Sonuç Yayınları.
• Şahin, N. (2015). İlkokul 4. sınıf Türkçe ders kitabı metinlerinin kültürel değerler açısından incelenmesi (Tez No. 407546) [Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Şara, P., Keyvanoğlu, A. A. & Tuna, M. (2017). 2009 ve 2015 yıllarında yayınlanan Hayat Bilgisi programındaki ortak değerlerin 1. sınıf ders kitaplarına yansıması. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi (10), 126-143.
• Şen, Ü. (2008). Altıncı sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin ilettiği değerler açısından incelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of International Social Research, 1(5), 763-779.
• Şimşek, Ş. (2015). Kemalettin Tuğcu’nun romanlarında değerler eğitimi. Uluslararası Beşeri Bilimler Ve Eğitim Dergisi, 1(1), 79-104.
• Taçyıldız, G. (2022). 8. Sınıf Türkçe ders kitaplarının değerler eğitimi açısından incelenmesi (Tez No. 567588) [Yüksek Lisans Tezi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Taş, H. (2022). İlkokul 4.sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabının evrensel değerler açısından incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (62), 455-475. Https://Doi.Org/10.21764/Maeuefd.1054065
• Tekinşen, A. B. (2019). TRT Çocuk dergisinde yer alan edebi metinlerin değerler eğitimi açısından incelenmesi (1-70) (Tez No. 563283) [Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Topbaş, G. (2019). 6. sınıf Türkçe ders kitabının değerler açısından incelenmesi (Tez No. 586483) [Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Topçam, A. B. & Yorulmaz, B. (2023). En çok satılan resimli çocuk kitapları: Hangi değerleri barındırıyorlar? Medya ve Din Araştırmaları Dergisi (MEDİAD), 6(1), s. 47-72.
• Türkmenoğlu, M., Akyol, P. & Çağımlar, Z. (2021). Türkçe ve Hayat Bilgisi ders kitaplarındaki metinlerin değerler açısından karşılaştırılması. Ulusal Eğitim Dergisi, 1(1), 20–33.
• Yaman Atalay, D. (2013). 2013 Öğretim yılı ilköğretim 6. sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan sevgi ve duygular temalarının değerler eğitimi açısından incelenmesi (Tez No. 350880) [Yüksek Lisans Tezi, Celal Bayar Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Yaman, H., Taflan, S. & Çolak, S. (2009). İlköğretim ikinci kademe Türkçe ders kitaplarında yer alan değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 7(18), 107-120.
• Yaşar, F. (2023). Değerler eğitimi bağlamında Almila Aydın'ın çocuk romanlarının analizi (Tez No. 793720) [Yüksek Lisans Tezi, Siirt Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Yılar, R. (2016). İlettiği değerler açısından ilkokul Türkçe ders kitaplarındaki metinler üzerinde incelemeler. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 490-506.
• Yıldırım, A. (1999). Nitel araştırma yöntemlerinin temel özellikleri ve eğitim araştırmalarındaki yeri ve önemi. Eğitim ve Bilim Dergisi, (112), 7-17.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (12. Baskı). Seçkin Yayıncılık.