Gelenekçi Osmanlı Islahat Düşüncesinde Temlikler ve Vakıflar

Yıl 2019, , 103 - 113, 30.05.2019

Mehmet Öz

https://doi.org/10.16971/vakiflar.586089

Cited By: 3

Öz

Osmanlı medeniyetinin temel kurumlarından biri vakıftır. Vakıflar sayesinde toplumun çeşitli ihtiyaçları karşılanmıştır. Bu çerçevede başta sultanlar ve hanedan mensupları olmak üzere yüksek rütbeli devlet adamları pek çok kamu hizmetinin karşılanması için hayır kuruluşları tesis etmişlerdir. Bunların bir kısmı ise padişahlar tarafından temlik edilen gelirlerin vakfedilmesi suretiyle meydana getirilmiştir. XVI. Yüzyıl sonlarından başlayarak ve özellikle XVII. Yüzyılda Osmanlı devlet ve toplum düzeninde meydana gelen bir takım değişiklik ve “bozulma”ları ele alan, bunların düzeltilmesi için padişahlara tavsiyelerde bulunan ıslahat eseri yazarlarının üzerinde durduğu konulardan biri de bu tür temlikler ve vakıflardır. Herhangi bir hizmet olmadan yapılan temlikler ve vakıfların hazine gelirlerinin azalmasına ve dolayısıyla askerin zaafa düşmesine sebep olduğu ileri sürülmüştür. Bu makalede, söz konusu literatürde konunun ele alınışı örneklerle tahlil edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

ıslahat, vakıf, temlik, Osmanlılar, hazine

Kaynakça

• Aksüt, Ali Kemal (1939). Koçi Bey Risalesi. İstanbul.
• Barkan, Ömer Lütfi (1942). “Osmanlı İmparatorluğu’nda Bir İskân ve Kolonizasyon Metodu Olarak Vakıflar ve Temlikler, I: İstila Devirlerinin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zaviyeler; II: Vakıfların Bir İskân ve Kolonizasyon Metodu Olarak Kullanılmasında Diğer Şekiller”. Vakıflar Dergisi. II, s. 279-386.
• Barkan, Ömer Lütfi (1980). Türkiye’de Toprak Meselesi. İstanbul: Gözlem Yayınları. [Özgün makale: Barkan, Ö.L. 1942). “Türk İslâm Toprak Hukuku Tatbikatının Osmanlı İmparatorluğu’nda Aldığı Şekiller: İmparatorluk Devrinde Toprak Mülk ve Vakıflarının Hususiyeti”.
• İstanbul Hukuk Fakültesi Mecmuası, 3, s. 906-942].
• Çerçi, Faris (2015). Gelibolulu Mustafa Âlî, Siyaset Sanatı-Nushatü’s-Selatîn (İnceleme-Sadeleştirme-Metin-Tıpkıbasım). İstanbul: Büyüyen Ay Yayınları.
• Genç, Mehmet (2000). Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• İlgürel, Sevim (1998). Hezarfen Hüseyin Efendi Telhîsü’l-Beyân fî Kavânîn-i âl-i Osmân. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• İpşirli, Mehmet (1989). Selânikî Mustafa Efendi Tarih-i Selânikî. İstanbul, 2 cilt.
• İpşirli, Mehmet (2007). Naîma Mustafa Efendi Târih-i Na’îmâ. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• İpşirli, Mehmet (2011). “Temlîk-nâme”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 40, s.430-431.
• Katip Çelebi (1979). Düstûrü’-amel li-ıslahi’l-halel, Ayn Ali Efendi, Kavânîn-i Âl-i Osman der Hülasa-i Mezâmin-i Defter-i Divân, İstanbul 1280 (M. T. Gökbilgin’in önsözüyle tıpkıbasım).İstanbul.
• Kınalızâde Ali (1248). Ahlâk-ı Alâî. III. Kahire: Bulak Matbaası.
• Kurt, Yılmaz (1994 ). Göriceli Koçi Bey Koçi Bey Risalesi (Eski ve Yeni Harflerle). Ankara:EcdâdYayınları.
• Kütükoğlu, Mübahat S. (1991). “Lütfi Paşa Asafnâmesi (Yeni Bir Metin Tesisi Denemesi)”. Prof. Dr. Bekir Kütükoğlu’na Armağan. İstanbul. s. 49-99.
• Murphey, Rhoads (1979). “The Veliyüddin Telhis: Notes on the Sources and Interrelations Between Koçi Beğ and Contemporary Advice to Kings”. Belleten, 43 (171), s. 547-571.
• Murphey, Rhoads (1985). Kanûnnâme-i Sultanî li Aziz Efendi, (Tıpkıbasım, Transkripsiyon ve İngilizce çeviri). Harvard University Pres.
• Öz, Mehmet (2017). Kanun-ı Kadimin Peşinde-Osmanlı’da Çözülme ve Gelenekçi Yorumcuları. İstanbul: Dergâh Yayınları, 7. Bs.
• Sariyannis, Marinos (2019). A History of Ottoman Political Thought up to the Early Nineteenth Century. Leiden-Boston: Brill.
• Unan, Fahri (2004). İdeal Cemiyet İdeal Hükümdar İdeal Devlet- Kınalı-zâde Ali’nin Medîne-i Fâzıla’sı, Ankara: Lotus Yayınevi.