Waqfs of Takyeciler Mosque in Tokat during the Ottoman Period

Yıl 2021, Sayı: 55, 9 - 24, 30.06.2021

Ali Açıkel

https://doi.org/10.16971/vakiflar.765687

Öz

Tokat is one of the oldest cities in Anatolia, which has hosted many civilizations in history. In the city of Tokat, which fell under Turkish rule in the late XIth century, many religious, social, economic and cultural artifacts such as mosques, small mosques, seminary schools, soup kitchens, lodges, inns, public baths and tombs were constructed during the Danismendid, Seljukid and Ottoman periods. Thanks to its mild climate and fertile agricultural lands, Tokat, situated on the east-west, south-north road route, had a rich socio-economic potential which played a great role in the foundation of many waqfs in the city. As in the rest of the Ottoman Empire, the religious, social, economic and cultural buildings of the Tokat waqfs have survived with the help of waqfs revenues.

This article will examine the Takyeciler Mosque waqfs, which are considered as the second grand mosque in Tokat during the Ottoman period. Although the mosque building does not have an inscription, the waqf records reveal that the building was built in the 15th century. This mosque was one of the largest of 17 mosques built in the city center of Tokat between XII and XXth centuries. There are some individual studies on the waqfs of the mosque which cover limited time periods and base on a review of small number of documents. In this study, all the waqf revenues of the Takyeciler mosque will be examined from the beginning until today with the help of archival documents from various collections and records in Tokat Şer‘iye Registers. After the construction of the mosque, a waqf has been established for itsmaintenance and repair and for the salary of employees.In addition, some benefactors have set up additional waqfs supporting the mosque. The aim of the study is to contribute to the socio-cultural history of Tokat by examining the Takyeciler Mosque waqfs from all aspects.

Anahtar Kelimeler

Tokat, Mosque, waqf, Ottoman, Takyeciler, Accounting

Osmanlı Döneminde Tokat Takyeciler Camii Vakıfları

Öz

Tokat, tarihte birçok medeniyete ev sahipliği yapmış Anadolu’daki eski şehirlerden biridir. XI. asrın sonlarında Türk hâkimiyetine giren Tokat şehrinde Danişmentli, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde cami, mescid, medrese, imaret, zâviye, han, hamam ve türbe gibi çok sayıda dinî, sosyal, ekonomik ve kültürel eserler vücuda getirilmiştir. Bu eserlerin vücuda getirilmesinde Tokat’ın doğu-batı, güney-kuzeye giden yol güzergâhında bulunması, ılıman iklimi ve verimli tarım toprakları ile zengin bir sosyo-ekonomik potansiyele sahip olmasının rolü büyüktür. Osmanlı ülkesinin genelinde olduğu gibi, Tokat’ta tesis edilmiş olan dinî, sosyal, kültürel ve iktisadî eserler, vakıf akarlar yardımı ile varlığını idame ettirmiştir.

Bu makalede Osmanlı döneminde Tokat’taki ikinci ulu cami olarak değerlendirilen Takyeciler Camii vakıfları ele alınacaktır. Caminin inşa kitabesi olmamakla birlikte, vakıf kayıtları yapının 15. yüzyılda inşa edildiğini ortaya koymaktadır. Bu cami XII-XX. asırlar arasında Tokat şehir merkezinde inşa edilen 17 caminin en büyüklerinden biridir. Camiinin vakıfları hakkında sınırlı zaman dilimlerini kapsayan ve az sayıda belge incelemesine dayanan bazı münferit çalışmalar bulunmaktadır. Bu çalışmada arşivlerin muhtelif fonlarındaki belgeler ve Tokat Şer‘iye Sicillerindeki kayıtlar yardımı ile başlangıcından günümüze kadar Takyeciler Camii’nin bütün vakıf akarları incelenecektir. Caminin inşası sonrasında bakım ve onarımı ile görevlilerinin maaşı için bir vakıf tesis edilmiştir. Ayrıca bazı hayır sahipleri camii için ilave vakıflar kurmuşlardır. İncelemenin amacı, Takyeciler Camii vakıflarını bütün yönleriyle ele alarak Tokat’ın sosyo-kültürel tarihine katkı sağlamaktır.

Anahtar Kelimeler

Tokat, Camii, Vakıf, Osmanlı, Takyeciler, Muhasebe

Kaynakça

• Açıkel, Ali (2002). “XIV-XVI. Yüzyılllarda Tokat Zaviyeleri”, Pax Ottomana Studies in Memoriam Prof. Dr. Nejat Göyünç, s. 229-264, Haarlem-Ankara: Ota-Yeni Türkiye Yay.
• Açıkel, Ali ve Abdurrahman Sağırlı (2001). Osmanlı Döneminde Tokat Merkez Vakıfları-Vakfiyeler. 1. Cild. Tokat: Gaziosmanpaşa Üniversitesi Yay.