Nev’î Divanı’nda Soyut-Somut İlişkisi

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 1, 63 - 74, 30.04.2019

Sedanur Dinçer Arslan

https://doi.org/10.34083/akaded.541468

Öz

Özellikle şiir alanında
hudutsuz zenginliğe sahip Klasik edebiyat, farklı kültürlerin tahakkümü altında
kuralcı, geleneksel bir özellik arz eden bir edebiyattır. Klasik edebiyatın
kesin kaidelere bağlı oluşu; imge, imajlar ve sembollerle örülü farklı dillerin
kelime dünyasından seçilen terkiplerle kurulan kısa ve yoğun anlatımı günümüzde
eleştirilen taraflarını teşkil eder. Her edebiyat ekolü gibi, Klasik edebiyat
da dış dünyadan alınan malzemenin bireysel tecrübe süzgecinden geçirilmesi ile
vücut bulur. Dış dünyanın somut verilerinin zihin ve duygu dünyasında yoğrularak
soyutlanmaya doğru meyletmesi Klasik edebiyatın belirgin hususiyetidir. Zaten
Klasik sanatkâr, dış dünyadaki her türlü nesne, kavram ya da hadiseyi kendi iç
dünyasını somutlaştıran bir araç olarak değerlendirir ve onları birer imgeye dönüştürerek
eserine yansıtır. Klasik şairin şiirinde yaptığı eylemin hülasası budur.
Somuttan soyuta, soyuttan somuta yön değiştirerek oluşturulan Klasik şiir dili,
her şairde geleneğin içinde özgün bir hal alır.

Klasik şairlerden Nev’î’nin,
divanındaki kelimelerin birbirleriyle olan bağlantıları kurularak yorumlandığında
çok farklı, zengin bağlamsal anlamlar çıkarılır. Bağlamsal anlamlar, sözlüklerde
bulunmayan yeni anlamların ortaya çıkmasına neden olur. Örneğin somut anlamlı sözcük
soyut, soyut anlamlı sözcük somut anlam kazanabilir. Bu açıdan Nev’î Divanı
irdelenmeye, değerlendirmeye ve bir tasnife tabi tutulmaya değer görülür.
Divanların somut ve soyut açıdan incelendiği çok az çalışma mevcut olup bu çalışmayla,
Klasik edebiyat incelemelerinin eksik tarafına bir katkı sağlanması amaçlanmıştır.
Çalışmada en büyük veri kaynağı olarak Prof. Dr. İsmail Hakkı AKSOYAK önderliğindeki
TEBDİZ projesi kapsamında hazırlanan “Nev’î Divanı Sözlüğü (Bağlamsal Dizin ve İşlevsel
Sözlüğü)” adlı doktora tezi esas alınacak, tezin inceleme kısmındaki ilgili
konu başlığı detaylandırılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Soyut, somut, somutlaştırma, soyutlama, deyim, Nev’î

Kaynakça

• Aksan, Doğan(2009). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: TDK Yay.
• Aksan, Doğan(1999). Şiir Dili ve Türk Şiir Dili. Ankara: Engin Yay.
• Dinçer Arslan(2017). Nev’î Divanı (Bağlamsal Dizin ve İşlevsel Sözlük). Doktora Tezi. Ardahan: Ardahan Üniversitesi.
• Kuzu, Fettah(2016) “Söz (Parole)-Dil (Langue) Dönüşümü Çerçevesinde Şiir Dili (Klasik Türk Şiiri Bağlamında)”. EKEV Dergisi 65: 239-252.
• Tulum, Mertol, M. Ali Tanyeri (1977). Nev’î Divan. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Yıldırım, Ali(2002) “Nedîm’in Şiirlerinde Somutlaştırma”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 12 (2): 211-218.