İBBS Uygulamasında Nüfus Verilerinin Coğrafi Açıdan Yorumlanmasını Kolaylaştıracak Bir Yol Haritası

Yıl 2019, Cilt: 24 Sayı: 41, 39 - 60, 29.06.2019

İbrahim Gökburun Özlem Sertkaya Doğan

https://doi.org/10.17295/ataunidcd.533185

Cited By: 2

Öz

Türkiye’de, AB müktesebatı kapsamında NUTS kriterleri esas alınarak; 2002
yılında İstatistiki Bölge Birim Sınıflaması (İBBS) oluşturulmuştur. TÜİK başta
olmak üzere bütün kamu kuruluşları; teşkilat şemasını İBBS bölge sistematiğine
göre yapılandırmaya başlanmıştır. Avrupa ülkelerinde 1970 sonrasında
geliştirilen NUTS bölge sistematiği; Türkiye için oldukça yeni bir kavramıdır. Bu
nedenle konuyla ilgili tartışmalar hala güncelliğini korumaktadır. Türkiye’de coğrafi bölge ve bölümlerin adları ve
sınırları her daim tartışma konusu olmuştur. Ancak 2002’de uygulamaya
konulan İBBS bu tartışmaların kapsamını oldukça genişletmiştir.

Bu çalışmada; NUTS
uygulaması ve Türkiye İBBS coğrafi terminoloji temelinde bütünleştirilerek;
içerik ve kapsam bakımından bölge konusu analiz edilmiştir. ADNKS sonuçlarında;
İBBS Düzey-1, İBBS Düzey-2 ve İBBS Düzey-3 şeklinde karşılaşılan bölge sınıflandırmasının
tanım ve kapsamı nedir? Neden böyle bir sınıflaya ihtiyaç duyulmuştur? İBBS
sınırları hangi kriterlere göre belirlenmiştir? ‘NUTS’ uygulamasının oluşum ve
gelişim aşaması nasıl şekillenmiştir? Bu sorular ışığında coğrafi metodolojide
tanımlanan bölge kavramı ile İBBS bölge kavramının karşılaştırmalı olarak
ortaya konulması amaçlanmıştır. Araştırmanın temel verileri; EUROSTAT ve TÜİK
kaynakları, konuyla ilgili yasalar ve ilgili literatürden oluşmaktadır. Araştırma sürecinde; literatür taraması, içerik
analizi ve karşılaştırmalı yaklaşım olmak üzere üç yöntem sentezlenerek
kullanılmıştır. Sonuç olarak NUTS uygulaması ve Türkiye İBBS uygulaması coğrafi
terminoloji temelinde bütünleştirilerek; nüfus verilerinin yorumlanması ve
analizinde kullanılacak bir yol haritası çıkarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

NUTS, İBBS, Bölge

Kaynakça

• ACAR, Ö. (2008) “Avrupa Birliği Nuts Sisteminin Türkiye’de Uygulanması: İstatistiki Bölge Birimlerinin Sınıflaması (İBBS) Sisteminin Sınanması” Gazi Ünv. Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara
• ANONİM, (2013) TÜİK Seçilmiş Göstergelerle İstanbul-2012, TÜİK, Ankara.
• ANONİM, (2017) “Resmi İstatistik Programı”, Türkiye İstatistik Kurumu Yayını, Ankara.
• ANONİM; (2002)“European regional Statistics Changes in the NUTS classification 1981-1999” Office for Official Publications of the European Communities, Luxembourg Belgium ISSN: 1683-464X.
• APAN, A. (2004a). “Bölge Kavramı ve Bölgesel Kalkınma Ajansları.” Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 13(4):39-58
• ARIKAN, E.A. (2004), “Bütünleşen Avrupa’da Yerel Yönetimler”, Görüş, TÜSİAD Yay., İstanbul.
• ARINÇ, K . (). Coğrafi metodoloji açısından bölgesel coğrafya, bölge bilimi ve coğrafi bölgeler. Türk Coğrafya Dergisi, (60), 13-24.
• ATALIK, G. (2002), “Bölge Bilimi’nin Gelişimi Üstüne Yorumlar”, Bölge Planlama Kongresi Bildiriler Kitabı, 10, Bölge Bilimi, TÜ Mimarlık Fak. Yay., İstanbul
• BERBER, M., ÇELEPÇİ, E. (2005) “Türk Bölgesel Kalkınma Politikalarında Yeni Arayışlar: Kalkınma Ajansları ve Türkiye’de Uygulanabilirliği”. Doğu Karadeniz Bölgesel Kalkınma Sempozyumu-13-14 Ekim 2005, s.149-157.
• BRAKMAN, S. GARRETSEN, H., SCHRAMM, M. (2006), “Putting New Economic Geography to the Test: Free-ness of Trade and Agglomeration in the EU Regions”, Regional Science and Urban economics.
• BULUT, Y. (2002), “Türkiye’de Bölge Yönetimi Arayışları”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 35, Sayı: 4, s. 17-42.
• DARKOT, B. (1955) “Türkiye'nin Cografi Bölgeleri Hakkında”, Türk Coğrafya Dergisi. 13-14, sf.141–149.
• DOĞAN M. (2015), Avrupa Birliği ve Türkiye Ekonomik İlişkileri, Marmara Coğrafya Dergisi S.32, s. 306- 325, İstanbul.
• DOĞANAY, H. (1984). Bölge Planlamasının Coğrafî Esasları. Atatürk Üniversitesi, FEF, Edebiyat Bölümleri Ders Notları No: 63, Erzurum.
• E. J.; JONES, F. J (1967) American Geography: Inventory & Prospect, 4th Edition, Syracuse University Press, Washington’dan akt: 27.
• ECEMİŞ KILIÇ, S. ve MUTLUER, M. (2004). Coğrafyada ve bölge planlamada bölge kavramının karşılaştırmalı olarak irdelenmesi. Ege Coğrafya Dergisi, 13, 17-28.
• ELİÇİN ARIKAN, Y. (2004). "Bütünleşen Avrupa’da Yerel Yönetimler", Görüş,58,38-51.
• EROL, O. (1993) “Türkiye’nin doğal yöre ve çevreleri”, Ege Coğrafya Dergisi,7,13-41.
• EUROSTAT, (2015) Regions in the European Union, Nomenclature of territorial units for statistics NUTS 2013/EU-28, Luxembourg: Publications.FRİEDMAN, G. (2015). Avrupa Krizi, Pegasusu Yayınevi. İstanbul.
• GÖKBURUN, İ. (2017) “İstanbul’da Nüfus Hareketleri 1950-2015” İstanbul Ünv. Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• KELEŞ, R. (1999) Avrupa’nın Bütünleşmesi ve Yerel Yönetimler, Ankara: Türk Belediyecilik Derneği ve Konrad Adenauer Vakfı.
• KELEŞ, R. (2012), Yerinden Yönetim ve Siyaset, Cem Yayınevi, Genişletilmiş 8. Basım, İstanbul.
• KELEŞ, R. (2000), Yerinden Yönetim ve Siyaset, Cem Yayınevi, 4.Baskı, İstanbul.
• KOÇ, T. (2004) Küreselleşme ve Türkiye Basınında Avrupa Birliği Adaylık Süreci, Natürel Yay., Ankara.
• MACKİNDER, H.J. (1904). ‘The Geographical Pivot of History’. The Geographical Journal, Vol: 23, pp. 421-37’den akt:
• ARINÇ, K . (2013). Coğrafi metodoloji açısından bölgesel coğrafya, bölge bilimi ve coğrafi bölgeler. Türk Coğrafya Dergisi, (60), 13-24.
• McKNIGHT, T. L. (2004). Regional Geography of the United States and Canada. Publisher Prentice Hall, New Jersey’dan akt:
• MENGİ, A. (1998) Avrupa Birliği’nde Bölgeler Karşısında Yerel Yönetimler, İmaj Yayınevi, Ankara.
• MENGİ, A. (2001) “Avrupa Birliği’nde Bölge, Bölge Planlaması ve Türkiye”, GAP Dergisi, Sayı: 15.
• ÖVGÜN, B. (2007). Bir Politika Transferi Örneği: Kalkınma Ajansları. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt: 62, S.3, ss. 233-255.
• ÖZÇAĞLAR, A. (2006 ) “Türkiye’nin Coğrafi Bölgeleri ile İstatistik Bölgelerinin Uygulamada Yarattıkları Sorunlar ve Çözüm Önerileri” Yayın Yeri: A.Ü. TÜCAUM IV. Ulusal Coğrafya Sempozyumu Bildiriler Kitabı 2006.
• ÖZÇAĞLAR, A. (2003), “Türkiye’de Yapılan Bölge Ayrımları ve Bölge Planlama Üzerindeki Etkileri”, Ankara Üniv. Türkiye Coğrafyası Araş. Uyg. Merk., Coğrafi Bilimler Dergisi, c:1, s:1, 5-21.
• ÖZÇAĞLAR, A. (2006 ) “Türkiye’nin Coğrafi Bölgeleri ile İstatistik Bölgelerinin Uygulamada Yarattıkları Sorunlar ve Çözüm Önerileri” Yayın Yeri: A.Ü. TÜCAUM IV. Ulusal Coğrafya Sempozyumu Bildiriler Kitabı.
• ÖZEL, M. (2003), “Avrupa Birliği’nde Bölge, Bölgeselleşme, Bölge Yönetimleri Kavramları Üzerine”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt: 58, S:1, s. 98-117
• ÖZEY R. (2016) Bölgesel Coğrafya Serüveninde Yanılgılar. Marmara Coğrafya Dergisi, Sayı;60, 13-24, İstanbul.
• ÖZEY, R. (2012a). Beşeri Bölgeler Coğrafyası. Aktif Yayınları, İstanbulÖZEY, R. (2012b). Doğal Bölgeler Coğrafyası. Aktif Yayınları, İstanbul
• PAMFİL, Claudia (2003), Evolving Intergovernmental Relations for Effective Development in the Context of Regionalization, Open Society Institute Local Government and Public Service Reform Initiative, Budapest.
• PARLAK, B. ve ÖZGÜR, H., (2002) Avrupa Birliği ile Bütünleşme Sürecinde Türkiye’de Yerel Yönetimler, I. Baskı, İstanbul: Alfa Yayınları.
• SERT, O. (2012) “Bölge, Türkiye’de Bölge Kavramı Ve Kalkınma Ajanslarının Yapısı” Sosyal Bilimler Dergisi Cilt 2-Sayı 4, 129-145.
• GÖNEY, S. (1995) “Şehir Coğrafyası” İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul
• ŞEN, Z. (2004) Türkiye’nin Avrupa Birliği Adaylığı ve Katılım Öncesi Stratejisi Çerçevesinde Bölgesel Politika Alanında Uyum Durumunun Değerlendirilmesi, Uzmanlık Tezi, Ankara: Ekonomik ve Mali Konular Dairesi Başkanlığı.
• TAŞ, B. (2006). “Türkiye’de Nuts Bölgelerine Göre Ekili-Dikili Tarım Alanlarının Dağılışı” A.Ü. TÜCAUM IV. Ulusal Coğrafya Sempozyumu Bildiriler Kitabı. Ankara.
• TAŞ, B. (2006). AB Uyum Sürecinde Türkiye İçin Yeni Bir Bölge Kavramı: İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması(İBBS). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 185- 197. (Yayın No: 609552).
• TÜMERTEKİN, E. ve ÖZGÜÇ, N. (1997) “Beşeri Coğrafya İnsan, Kültür, Mekan”, Çantay Yayınları, İstanbul.
• TÜMERTEKİN, E. ve ÖZGÜÇ, N. 2009: 35’den Akt: Arınç, 2013: 15-16).Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne Katılım Sürecine İlişkin İlerleme Raporu; 2000.
• Resmi Gazete 22.09.2002 tarih ve 24884 sayılı.Official Journal of the European Union (EC): 15.07.1988Official Journal of the European Union (EC) : 26.6.1999Official Journal of the European Union (EC) :26.05.2003Official Journal of the European Union (EC): 11.03.2014www.tuik.gov.tr, Erişim Tarihi: 07.08.2018.
• https://maks.nvi.gov.tr, Erişim Tarihi: 16.07.2017.http://www.abgs.gov.tr/indextr.html, Erişim Tarihi: 10.11.2018.
• https://biruni.tuik.gov.tr/DIESS/SiniflamaSurumDetayAction.do?surumId=164&turId=7&turAdi=%205.%20Co%C4%9Frafi%20S%C4%B1n%C4%B1flamalar , Erişim Tarihi: 20.12.2018
• https://ec.europa.eu : 10.11.2018.https://publications.europa.eu: 15.11.2018.https://ec.europa.eu/eurostat/web/nuts/principles-and-characteristics 17.12.2018.
• https://ec.europa.eu/eurostat/web/nuts/local-administrative-units: 14.12.2018.https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/Territorial_typologies, Erişim Tarihi: 22.12.2018.https://ec.europa.eu/eurostat/web/nuts/history Erişim Tarihi:15.12.2018.
• http://epp.eurostat.ec.europa.eu Erişim Tarihi:14.10.2018.
• https://ec.europa.eu/eurostat/web/nuts/local-administrative-units, Erişim Tarihi: 15.12.2018.
• https://ec.europa.eu/eurostat/web/nuts/history Erişim Tarihi:15.12.2018.
• https://ec.europa.eu/eurostat/web/nuts/background Erişim Tarihi:10.12.2018.
• https://ec.europa.eu/eurostat/web/nuts/principles-and-characteristics Erişim Tarihi:10.11.2018
• https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=General_and_regional_statistics,_EU_policies, Erişim Tarihi: 10.12.2018.
• https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Regional_policies_and_European_Commission_priorities#European_Committee_of_the_Regions, Erişim Tarihi: 10.11.2018.
• https://publications.europa.eu/en/web/forum_official_gazettes/eu-oj, Erişim Tarihi: 11.10.2018.